Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1946, Síða 2

18
LESBOK MORGUNBLAÐSINS
RANNSÓKNALEIÐANGRAR
OG NÁTTÚRUFRÆÐINÁM
£ftir Stein^ór S^icýnrÁóóon, macj. ócienl.
ÁRIN ÁÐUR en heimsstyrj-
öld sú hófst, sem nú er ný lokið,
kom það oft fyrir, að ungir nátt-
úrufræðingar eða náttúrufræði-
nemar frá öðrum löndum komu
hingað til lands til þess að ferðast
um landið og gera athuganir á
ýmsum sviðum náttúrufræðinnar.
Ferðir þessar voru oft aðal-
lega farnar í æfingarskyni, því
land okkar hefir upp á margt
að bjóða, sem lærdómsríkt er fyr-
ir náttúrufræðinga og sem ekki
verður fundið annarsstaðar, nema
víða sje leitað. Hjer höfum við
flestar tegundý: eldstöðva og hjer
birtist jarðhitinn í ýmsum mynd-
um. Hjer eru jöklar af ýmsum
stærðum og gerðum og hjer eru
stór svæði gróðurlaus, svo að jarð-
myndanir, sem víða annarsstaðar
eru þaktar þykkri gfróðrarmold
eða skóglendi, birtast hjer jarð-
fræðingum eins og opin bók Á-
hrif vatns og vinda, íss og elda
eru hjer gleggri og fljótvirkari
en víðast hvar annarsstaðar. Er
því ekki að furða, þótt jarðfræð-
ingar frá nágrannalöndunum hafi
leitað hingað til þess að notfæra
sjer tækifæri þau, er þeim bjóðast
hjer á ýmsum sviðum.
íslendingar eru fámenn þjóð, en
forsjónin hefir hagað því svo, að
skerfur okkar til menningarmála
hefir orðið hlutfallslega meiri en
ætla hefði mátt, ef miðað er við
fólksfjölda. Sama má og segja um
framkvæmdir á ýmsum sviðum.
En því aðeins getum við vænst
þess að varðveita hið nýfengna
sjálfstæði, að við framvegis ekki
einungis fylgjumst með tímanum,
heldur einnig leggjum okkar skerf
til almennra framfara. Það getum
við fyrst og fremst gert á þeim
sviðum, þar sem náttúran eða
aðrar aðstæður hafa skapað okk-
ur sjerstöðu
Hverjar svo sem orsakir eru til
hins endurheimta sjálfstæðis okk-
ar, má telja víst, að einn megin-
þátturinn er álit það, er þjóðin
hefir áunnið sjer sem menningar-
þjóð fyrir fornbókmenntir sínar.
í norrænum fræðum höfum við
aðstöðu til þess að standa skör
hærra en aðrar þjóðir. Við tölum
enn sama mál og bókmenntir þess-
ar eru ritaðar á og hjer eru hand-
rit, sem ómissandi eru hverjum
manni, sem leggja vill stund á
þessi fræði. Norrænudeildina —
(heimspekideildin) — við Háskóla
íslands á að gera þannig úr garði,
að hún verði miðstöð fyrir sjer-
grein sína, og þangað verði allir
að leita, er fá vilja hina fullkomn-
ustu menntun í fornbókmenntum
okkar. Verði þetta látið undir höf-
uð leggjjast höfum við ekki ein-
göngu brugðist skyldu okkar, held
ur og látið einstakt tækifæri
ganga okkur úr greipum og skipað
okkur í sess ýmsra fornra menn-
ingarþjóða, sem nú eru ekki svip-
ur hjá því, sem áður var.
En við eigum ekki að láta okk-
ur þetta nægja. Hjer hefi jeg bennt
á annað atriði, þar sem við höf-
um nokkra sjerstöðu. Vil jeg hjer
skýra frá því, á hvern hátt jeg
tel að við eigum að notfæra okk-
ur sjerstöðu þessa.
Hjer á að koma á fót æfinga-
námskeiðum í náttúrufræði. Nám-
skeiðin eiga sjerstaklega að mið-
ast við jarðfræði, en aðrar greinar
náttúrufræði má einnig taka með,
þar sem náttúra okkar hefir upp
á sjerkenni að bjóða. Tel jeg heppi
legt að námskeið þessi sjeu á veg-
um Háskóla íslands.
Tilhögun námskeiðanna ætti í
aðalatriðum að vera þannig, að á
sumri hverju sjeu farnir nokkrir
rannsóknarleiðangrar undir stjórn
íslenskra náttúrufræðinga. Hlut-
verk hvers leiðangurs þarf ekki
að vera nákvæmlega tiltekið fyr-
irfram. En leið sú, sem farin verð-
ur, og tími sá, sem dvalið verður
á hverjum stað, er fyrirfram á-
kveðinn. Gefin skal út nákvæm á-
ætlun með nálega árs fyrirvara.
Áætlun þessi gefur allar þær upp-
lýsingar um leiðangrana, er þýð-
ingu geta haft fyrir þátttakend-
ur að vita. í áætluninni skal ekki
einungis gefa upplýsingar um
ferðirnar, heldur einnig hvaða at-
riði sjerstaklegfa má taka til at-
hugunar í hverri ferð, hverjir
verða fararstjórar, kostnaður við
þátttöku, upplýsingar um aðbúð
þátttakenda í leiðangrinum og vís-
indatæki þau, er leiðangurinn hef-
ir yfir að ráða. Áætlun þessa skal
prenta á erlendum tungumálum
og senda til háskóla víðsvegar um
heim og skal öllum stúdentum