Lesbók Morgunblaðsins - 08.02.1948, Blaðsíða 14

74
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ÆTT OG UPPRUNI
MYLLU-KOBBA OG RÆNKU
í LESBÓK Morgunblaðsins, 24. og 25.
tölubl. árið 1944, birtist grein um þau
Myllu-Kobba og Rænku, og er hún
rituð aí Jóni Jóhannessyni íræðimanni
á Sigluíirði. Þar segir meðal annars
„Var Jakob að þ\i jeg best veit ætt
aður úr Svartárdal í Húnavatnssýslu".
Síðastliðið sumar er þetta enddrsagt
í mánaðarritinu „Hjartaásinn", í
greinaflokknum Kynlegir kvistir, sem
Pálmi H. Jónsson bóksali á Akureyri
gefur út. Þar sem jeg hef ekki orðið
þess var að nokkur athugasemd hafi
komið fram við þetta, en það hins
vegar birt í tveimur víðlesnum rit-
um, og þvi ekki ólíklegt til að skapa
all almenna, en eigi rjetta skoðun um
uppruna þessara systkina, sem nú virð
ist vera gleymdur, sem og ætt þeirra,
þykir mjer rjett að upplýsa eítirfar-
andi:
Um aldamótin 1800 búa að Skata-
stöðum í Skagaíjarðardölum hjónin
Guðmundur Þorleifsson, 49 ára, íædd
ur að Ingveldarstöðum á Reykjaströnd
og síðari kona hans Valgerður Jóns-
dóttir, 47 ára, fædd að Fagraskógi við
Eyjaf jörð og því sennilega dóttir Jóns
gamla Árnasonar að Árbæ í Austur-
dal, en hann hafði fyrr búið norður á
Árskógsströnd. Þó vil jeg ekki full-
yrða að svo hafi verið. Þau hjón eiga
3 börn: Valgerði 12 ára, Jón 6 ára og
Guðrúnu 3 ára, aldur allra miðaður
við manntalið 1. febrúar 1801. Hjón
þessi flytja frá Skatastöðum að
Sveinsstöðum i Tungusveit, liklega ár-
ið 1807 og búa þar fram yíir 1820.
Guðmundur dó árið 1825 en Valgcrð-
ur 1837.
Árið 1823 giftist Jón sonUr þcirra
hjóna Ragnhildi Jónsdóttur, 32 ára,
fæddri í Flatatungukoti. Ætt hennar
þekki' okk' 'Mokknr síð'istn á.rjn
áður en hún giftist Jóni, cr hún á
ýmsum bæjum, hvergi nema stutt í
stað, og gæti það bent til, að ráð
hennar hafi verið íremur rcikult.
Annars virðist hún eiga nokkurt at-
hvarf hjá þeim hjónum Guðmundi ÓI-
afssyni og konu hans, Moniku Árna-
dóttur, er síðast bjuggu að Ánastöð-
um. Er Guðmundur fæddur í Flata-
tungu, og má vera að þar hafi verið
um einhvern skyldleika að ræða. —
Þau Jón og Ragnhildur byrja búskap
í Fremri-Svartárdal í Goðdalasókn
sama ár og þau giftast, en næsta ár
á undan munu þau hafa búið á Sveins-
stöðum, og Ragnhildur þá verið ráðs-
kona Jóns. Þau eignast saman fjögur
börn:
1) Sveinn f. 1822. 2) Jakob í. 1823.
3) Rannveig f. 1826.4) Pjetur 1829.
Ragnhildur hafði eignast son.áðui
en hún giftist Jóni, og dó sá piltur,
líklega af slysförum, árið 1832, bá 14
ára. Sömuleiðis ljest á unga aldri laun
sonur Jóns er hann eignaðist meðan
þau bjuggu í Svartárdal.
Þau Jón og Ragnhildur búa á Fr.-
Svartárdal til 1833, en flytja þá að
Skíðastöðum í Lýtingsstaðahreppi
með 3 börn sín, Svein, Jakob og Rann
veigu. Pjetur sonur þeirra hafði flutst
frá þeim ársgamall að Hvammkoti i
sömu sveit. Lítið munu þau hjón hafa
verið við búskap eftir að þau fluttu
að Skíðastöðum. Jón dó árið 1839, þá
lausamaður á Reykjavöllum, og flytst
Ragnhildur sama ár frá Skíðastöðurn
að Fagranesi á Reykjaströnd. Árið
1843 kemur hún aftur að Skíðastöð-
um, utan frá Brennigerði, þá sjúkling-
ur, og dó þar ári síðar.
Jakob er fermdur árið 1838, og fær
hann þann vitnisburð þá, að hann sje
. Tntður lesandi, sæmilega að sjer og
skikkanlegur". Sama ár flytst hann
frá Kotgröf á Efribygð út að Kimba-
stööum, en kemur þaðan aftur 1843
að Grímsstöðum í Goðdalasókn. Ekki
verður sjeð hvenær hann hverfur svo
*
úr sókninni, en a. m. k. hefur það
orðið fyrir 1850. Er ekki ólíklegt að
hann haíi fljótlcga eftir þetta kynst
Baldvin Ilinrikssyni, því að þá er sú
fjölskylda sem Baldvin tengdist við,
komin að Ilaígrimsstöðum, en þar er
cigi langt á milli. :
Rannveig kemur frá Skíðastöðum
að Gilh|iga í Goðdalasókn árið 1838
cn íer þaðan ári síðar að Fagranesi.
Að öðru leyti verður ekki sjeð að þau
systkini hafi átt heimili í þeirri sókn
upp frá þessu. En oft munu þau hafa
komið þar, og mundi fólk í Skaga-
f jarðardölum sem fulltíða var um alda
mótin, þau all vel.
Ilvað um þá bræður, Svein og Pjet-
ur hefur orðið veit jeg ekki, utan það,
að hinn fyrrnefndi flytur frá Skíða-
stöðum að Litladal í Blönduhlíð árið
1839.
Systur Jóns bónda í Fremri-Svartár
dal, Valgerður og Guðrún Guðmunds-
dætur, giftust vel ættuðum bændum í
Goðdalasókn, og eru fjölmennar og
merkar ættir frá þeim báðum komnar.
Hvað valdið hefur því, að þau syst-
kin, Jakob og Rannveig, lentu inn á
þá gæfuleysisbraut sem þau gengu
langa æfi, hvort að það var meðfædd
veila eða utanaðkomandi áhrif, verð-
ur nú ekki vitað. En benda má á það
sem Jón Jóhannesson minnist á í grein
sinni, að kynning Jakobs við Baldvin
Hinrikss., sem virðist hafa verið mjög
mislukkaður maður að sumu leyti,
svo og hin váveiflegu afdrif hans,
hafi eigi verið holl hinum unga manni,
og kynni að hafa raskað geðró hans
og jafnvægi. — Og missir þriggja unn-
usta mun alt af reynast þungur harm-
* Samkvæmt Brandsstaðaaimál og
Annál 19. aldar, fyrirfór Baldvin
sjer á jóladag 1853, en ekki 1855,
eins og Jón Jóhannesson segir.