Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1948, Blaðsíða 1
Árni Óla:
DANSKIR
ÞEGAR Reykjavík fekk kaupstaðar-
rjettindi var gefið fyrirheit um það
að hún kynni síðar að fá sín eigin
yfirvöld. En þetta drógst þó fram til
1803. — Þá fanst dönsku stjórninni
Reykjavík vera orðin svo stór, að
komirm væri tími til þess að ge -a
hana að sjerstöku lögsagnarumdæmi
og láta hana fá sitt sjerstaka yfirvald.
Var þá gefinn út konungsúrskurður
um það, að hjer skyldi vera sjerstak-
ur „býfógeti“, en af sparnaðarástæð-
• um var svo fyrir mælt, að hann skyldi
jafnframt gegna sýslumannsembætt-
inu i Gullbringu og Kjósarsýslu. Það
helst þó ekki nema í þrjú ár, því að
þá var sýslumannsembættið tekið und-
an, en sameinuð embætti landfógeta
og bæjarfógeta.
Jafnframt skipun bæjarfógeta var
ákveðið að hann skyldi hafa tvo lög-
regluþjóna sjer til aðstoðar. Bæjar-
fógetinn átti að hafa 300 rdl. í laun á
ári, en lögregluþjónarnir 150 rdl.
hvor. Og til þess að gera þá sem valds-
mannlegasta voru þeim fengin dönsk
einkennisklæði. Voru búningar lög-
regluþjónanna rauður kjóll með græn-
um kraga.
Ekki var verið að hugsa um það að
fá íslendingum þessar stöður í hend-
ur. Var hingað sendur 25 ára gamall
Dani, Rasmus Frydensberg, sem bæj-
arfógeíi. Var hann að vísu lögfræðing-
ur og hafði verið ritari í Rentukam-
meri, en kunni ekki orð í íslensku og
var með öllu ókunnur íslenskum hátt-
um. En honum vildi það til happs að
hann fekk Finn Magnússon (síðar
prófessor) fyrir skrifara og var Finn-
ur hans önnur hönd í embættisrekstr-
inum.
Með Frydensberg voru sendir hing-
að tveir danskir menn, sem skyldu
vera fyrstu lögregluþjónar hins nýa
kaupstaðar og höfuðborgar á íslandi.
Þeir skildu heldur ekki orð í íslensku.
Annar þeirra hjet Ole Biörn, en hinn
^ilhelm Noldte. Höfðu báðir verið
undirliðsforingjar í hernum.
Wilhelm Noldte
Um hinn síðarnefnda er það að
segja að hann var skósmiður og skip-
aður beint með tilliti til þess, vegna
þess að hjer var þá enginn skósmið-
ur er heitið gæti. Mun hann jafn-
framt embættisverkum sínum hafa
átt að sóla skó hinna dönsku kaup-
manna hjer. Noldte hafði góða vitn-
isburði, en svo brá við þegar hann var
hingað kominn, að hann lagðist í ó-
skaplega óreglu og drykkjuslark, svo
að hann gat ekki gegnt sýslan sinni.
Kvað svo ramt að þessu að Frydens-
berg varð að reka hann upp úr nýári
1804 og var hann sendur utan sum-
arið eftir.
Ole Biörn
Ole Biörn var roskinn maður, kom-
inn á sextugsaldur. Ilann hafði verið
undirliðsforingi í 20 ár og aldrei kom-
ist hærra. Hann var hinn mesti ó-
reglumaður og svolamenni og illa
þokkaður af íslerídingum. Jafnframt
lögregluþjónsstöðunni var hann gerð-
ur fangavörður og var jafnan mjög
hrottalegur við fangana.' Árið 1809
barði hann einn fangann svo misk-
unnarlaust, að hann beið bana af.
Ekki varð það til þess að auka vin-
sældir lögregluþjónsins, en ekki var
honum refsað fyrir þennan giæp, því
að tukthússtjórnin bað honum vægð-
aar og með það var málið látið falla
niður.
Hann ljet af embætti árið 1814 og