Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1948, Blaðsíða 4

LESBÓR MORGUNBLAÐSINS
448
þingaði um málið í Kópnvofji hinn
14. nóvember. Dómurinn nuin nú
glataður og málið hefur aldrei kom-
ið íyrir Alþingi. En dómsniðurstað-
an var sú að Steinunni skyldi
drekt. en Sigurður höggvast og höf-
uð hans sett á staur. Bæði skyldu
þau svo dysjuð við almannaveg.
Þennan dóm staðfesti Páll Beyer
í nafni Christian MLillers amtmanns
daginn eftir, og sama dag voru
þau bæði líflátin. Sigurður var
höggvinn skamt frá túngarði. norð-
ur frá þinghúsinu, en Steinunni var
drekt í Kópavogslæknum. Er sagt
að þau hafi bæði fengið góða iðran
og skilið vel við. Voru þau síðan
dysjuð og ijet Páll Beyer setja höf-
uð Sigurðar á staur við dys hans.
Síðan hefur enginn maður verið
höggvinn í Kópavogi.
En það er af síra Þórði Konráðs-
syni að segja, að prófastur rann-
sakaði mál hans. Skýrði prestur
vandlega frá öllum atburðum og
kvað sig alls ekki hafa grunað neitt
annað en að druknun Sæmundar
hefði verið slys. „En hafi 'jeg eitt-
hvað óvarlega gert bið jeg yfir-
valdið virða það til vorkunnar“.
segir hann að lokum. Er svo að sjá,
sem ekki hafi orðið meira úr þessu.
Þórður helt prestskap og andaðist
á Mosfelli níu árum síðar (1713).
Heimildir að þessari frásögn er
Vallaannáll og nokkur brjef, sem
geymd eru í Þjóðskjalasafni. Ann-
álinn ritaði síra Eyólfur Jónsson á
Völlum í Svarfaðardal. Hann var
sonur Jóns Eyólfssonar sýslumanns
í Gullbringusýslu og var heima hjá
foreldrum sínum í Nesi við Sel-
tjörn árið 1704, og hefur bví manna
best getað sagt frá þessu máli.
Hann getur þess í sambandi við
aftÖkurnar að þær hafi farið fram
á öðrum stað en venjulegt var. „Var
fyrrum höggvið uppi á hálsinum,
en drékt í Éllíðaá syðri.“
í ritgerð eftir próf. Matthías Þórð
arson í Árbók Fornleifafjelngsins
1829, er nefnist „Nokkrar Kópa-
vogsminjar“, hyggur hann að háls-
inn, sem Eyólfur talar um, sje Arn-
arnesháls, en ekki Kópavogsháls
(Digranesh.áls). Nokkrar dysjar eru
á Arnarneshálsi. Er talið að undir
einni liggi danskur maður, sem tek-
inn hafi verið af fyrir einhvern
. glæp, en M. Þ. þykir líklegra að bar
liggi Hinrik Kules, þýskur maður,
sem tekinn var af lífi fyrir morð á
Bessastöðum sjálfa jólanóttina
1581. Á norðanverðum hálsinum er
önnur dys, sem munnmæli ganga
um að sje dys Steinunnar frá Ár-
bæ og segir M. Þ. að það sje ekki
að fortaka. En dys Sigurðar hygg
ur hann helst að sje norðan við
Kópavogslækinn, skamt fyrir ofan
veginn, sem nú er. Þar eru fjórar
dysjar, tvær og tvær saman og ber
mjög lítið á efri dvsjunum. Annars
verður ekkert sagt um það með
vissu, hvar þau Sigurður og Stein-
unn hafa verið dysjuð.
Enginn mun heldur vita hve
margt fólk hefur verið tekið af
lífi og dysjað í Kópavogi og á Arn-
arneshálsi. Sumar dysjarnár munu
vera horfnar. En gllar hafa þær
verið meðfram veginum, sem þá
var, svo að vegfarendur gæti kast-
að að þeim grjóti. Dómendur þeirr-
ar tíðar ljetu sjer ekki nægja að
dæma sakborninga til lífláts, héld-
ur náði dómurinn út yfir gröf og
dauða. Siðurinn sá, að urða saka-
menn við alfaraveg, átti bæði að
vera viðvörun til annara, og eins
til þess að komandi kynslóðir gæti
skeytt skapi sínu á hinum fram-
liðnu með því að kasta að þeim
grjóti.
Sakarefni þeirra Sigurðar og
Steinunnar var svo, að því er ekki
bót mælandi. Og þó--------. Það er
enginn efi á því að meiru hefur um
ráðið einfeldni þeirra heldur en
grimmd eða glæpahneigð. Þau
höfðu lagst á hugi, þótt aldursmun-
ur væri mikill, en hjónaband Stein
unnar stóð í vegi fyrir því að þau
mætti njótast. Þá var ekki hlaupið
að því að fá hjónaskilnað, allra síst
fyrir alþýðufólk.Strangleiki laga og
siðar batt hjónin saman, hvernig
svo sem um sambúð þeirra var.
Dauðinn einn gat gert breytingu
þar á, og það voru fleiri en þau
Sigurður og Steinunn sem álitu það
æskilegt að flýta fyrir dauða maka,
og gerðu sjer ekki grein fvrir því
að það væri glæpur. Fáfræði og
rangsnúinn hugsunarháttur gerðu
slíkt fólk að leiksoppi og fórnar-
lömbum tilfinninganna.
Nú fer að byggjast á þeim slóð-
um, þar sem Kópavogsdysjarnar
eru. Hús rísa upp og heimili verða
stofnuð þar sem dysjarnar standa.
En þeir sem byggja þarna verða að
tilkynna Þjóðminjaverði áður en
þeir hrófla við dysjunum. Ekki til
þess að vjer getum skeytt skapi
voru á beinunum, því að nú er
öldin önnur en áður var. En dysj-
arnar ber að athuga, og síðan má
fara með beinin í kirkjugarð til
marks um það að nútíðin hefur tek-
ið þetta ógæfufólk í sátt.
A. ó.
ÍW ^ íW ^
Eldspýtur sem ekki logar á.
Á stríðsárunum fundu vísinda-
menn í Kanada upp nýar eldspýtur,
sem nú nýlega eru komnar á mark
aðinn. Á þeim er stærri haus en á
venjulegum eldspýtum og í hon-
um framleiðist hiti, sem er svo mik
ill að hann getur kveikt í, án þess
að logi á eldspýtunni sjálfri. Þessar
nýu eldspýtur má nota alls staðar,
jafnt úti sem inni, jafnt í grenj-
andi roki og blæja logni. Er sagt
að þessi uppgötvun muni þvkja
jafn merkiieg og hin þegar fyrstu
eldspýturnar komu á markaðinn
1827.