Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1948, Blaðsíða 12

456
LEbBOK MORGU N BLAÐSINS
KJARNORKUVER RÚSSA
ER í MONGOL'IU
ÞAÐ ER enginn eii a því að
russneskir vísindamenn vinna af
kappi að því að komast í'yrir
„leyndardóm kjarnorkunnar“. En
til þess að þær rannsóknir geti
farið fram, þarf fjölda af verk-
smiðjum og efnarannsóknarstofuin.
Með öðrum orðurn: Það þarf lieiia
borg til þess að kjarnorkurann-
sóknir geti iarið fram.
livar hafa þá Russar þessa kjarn-
orkustöð?
Um það verjast Rússar auðvitað
allra irjetta og iullkomin leynd
hvílir yfir því. Það er sama þótt leit
að sje í öllum rússneskum blöð-
um og tímaritum. Hvergi er að
íinna neinar upplýsingar um það.
Jafnvel hvilir svo mikil leynd yf-
ir þessu, að siðan kjarnas'prengj-
unni var kastað á Hiroshima, þá
hefír. ;,úraní5m“ ekki verið nefnt
á nafn í skýrsium um námur og
jarðfræði.
Alt bendir þó til þess, að kjarn-
orkustöðin sje í Tannu-Tuva, víð-
lendu hjeraði i Norður-Mongolíu.
Þarna bjuggu áður um 70 þúsund-
ir hirðingja á víð og dreií.
Landslagi er svo háttað þarna,
að beggja megin eru himingnæf-
andi fjöll, svo liá, að ekki er öðr-
um flugvjelum þar fært yfir en
þeim, sem ætlaðar eru til flugs í
háloftunum. Um örfá fjallaskörð
liggja leiðir til næstu hjeraða, en
þau eru svo þröng og djúp, að
nokkrir.menn gæti varist þar heit-
um her. Segir einn blaðamaðar,
sem er kunnugur á þessum slóð-
um, að hann efist um að hægt sje
að ryðja árasarher braut í gegn
um bessi skörð, jafnvel bótt kjarn-
orkusprengjur væn notaðar. Það
sje ekki hægt'að komast inn í
Tannu-Tuva fyr en all varnarlið
sje að velli lagt.
Fedor S. Mansvetov segir i „The
Russian Review“, að erlenda blaða-
menn hafi farið að gruna það, að
Rússar hefði valið þennan stað fyr-
ir kjarnorkustöð sína, vegna ým-
issa ráðstafana, scm gerðar voru i
október 1945. Þá auglýsti rúss-
neska stjórnin að fimm lýðveldi,
sem höfðu haft sjálfstjórn innan
Sovjet, hefði verið innhmuð i Stó»
Rússland. Útskýringin á þessu var
sú, að þessi lýðveldi liefði reynst
Rússum ótrygg í stríðinu við Þjóð-
verja, og nú ætti að láta alla, sem
hefði hjálpað Þjóðverjum, fa mak-
leg málagjöld.
Meðal þessara lýðvelda var
Tannu-Tuva talið. Það þótti mönn-
um undarlegt. Hin lýðveldin voru
öll innan þess landsvæðis, sem
Þjóðverjar höfðu vaðið yfir, en
Tannu-Tuva var þúsundir mílna frá
vígvöllunum. íbúarnir þar höfðu
því ekki getað hjálpað Þjóðverjum,
en þvert á móti höfðu Rússar feng-
ið þaðau mikið aí kjöti meðan á
stríðinu stóð. Hvernig sLóð þa a þvi
að Tannu-Tuva var svift sjalfs-
f orræði ?
Þvi er borið við að Russar hafi
viljað taka af öll tvímæli um að
þeir ætti þetta land. En síðan á 17.
öld hafði Kína talið sjer það og
• sagt að það lægi innan takmarka
Út-Mongohu. Árið 1921 lýsti Út-
Mongolía og Tuva yfir sjalfstæði
sínu. Russar voru þá fijótir til að
viðurkenna þessi nýu ríki, og náðu
svo yfirráöum : Tannu-Tuva. íór
það hljótt fyrst í stað, til þess að
vekja ekki andúð í Kína.
Tannu-Tuva er mjög einangrað
og^ þvi er einkar auðvelt að reka
þar kjarnorkustöð svo að lítið beii
á. En landið hefir einnig fleiri
kosti. Veðurfar er þar milt og frjó-
semi svo mikil, að ekkert þarf að
sækja til annara. í landinu sjálfu
er hægt að íramleiða alt, sem ibú-
arnir þarfnast. Þar eru einnig víð-
lendar sljettur, þar sem hafa p>á
stórkostlegar hjarðir af úlföldum,
hestum, nautpeningi, sauðfje og
hreindýrum.
Þarna eru og miklir frumskóg-
ar og margir dahrnir eru svo djúp-
ir og þröngir að þar geta verið
lieilar borgir íaldar svo vel að flug-
menn geti ekki sjeð þær í íjöll-
unum eru líka geysistórir hellar,
sumir nokkrar mílur á lengd.
Nóg er af vatni þarna. Þar eru
stór og djúp stöðuvötn og eru þau
svo íull af íiski að liægt er að taka
liann með höndunum. Þar eru skip-
gengar ár Og i fjöllunum eru foss-
ar, sem nota má sem orkugjafa.
Má þar íeisa margar rafmagns-
stöðvar og íela þær svo vandlega
í gljúfrum og giljum, að ekki sie
hægt að gera loftárásir.á þær.
Fjölhn eru mjög auðug að alls-
konar málmum. Þar er járn, kop-
ar, gull, siifur, blý, platína, irridi-
um, radíum, mangan. asbest, gral-
ít og demantar. Miklar kolanámur
eru þar lika og ná sunis staðar upp
a yfirborð jarðar. Þar eru og dem-
antar og aðrir gimsteinar, postu-
linslpir, krystallar og ýmislegt ann
að. Og aður en kjarnasprengju-
árásirnar voru gerðar á Hiro-
shima og Nagasaki, höfðu Rússar
taUð að þar væri miklar úraníum-
námur, og rnikið af öðrum geisla-
virkum efnum. En eins og áður er
sagt heíir ekki verið minst á úraní-
um siðan.
En þótt Rússar halch fullkominni
leynd yíir því hvað er að gerast a