Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1950, Page 15

LESBÓK MORGUNBL &ÐSINS
götu og gengið í öll húsin þar, til
Jónassens læknis, Helga Halfdan-
arsonar, Þorláks Johnson og Sig-
fúsar Eymundssonar. Síðan var
farið í búðirnar í Hafnarstræti Þar
gerðu drengirnir sig heimakomna
og slógu óspart í gólfið með vopn-
um sínum ef þeim þótti sjer ekki
sint nógu snemma. Var svo faiið í
hvert hús í miðbænum, nema hús
Helga E. Helgesen skólastjóra, sem
stóð þar sem nú er Skjaldbreið.
Drengirnir þorðu ekki að heim-
sækja hann, eða fanst það ekki
sæmandi. Einnig var farið upp í
Bankastræti og vestur á Stíg að
Hlíðarhúsum.
ÞESSI ganga stóð í rúmar fjórar
klukkustundir, eða fram undir há-
degi. Flestir tóku vel á móti flokk-
unum, en mjög voru gjafir mis-
munandi. Sumir gáfu altaf pen-
inga, eins og Krieger lyfsali, og
þótti það best. Verslanir gáfu stund
-um 25 eða 50 aura, en aðallega
voru gjafir þeirra 6—8 kringlur,
3—4 kexkökur eða þá nokkrar tví-
bökur. Bakarar gáfu venjulega yín-
arbrauð eða piparkökur. Þrssar
piparkökur voru brún sætabrauð.
um 6 þumlunga á lengd og 2 þuml-
ungar á breidd. Voru þau bökuð í
stórum stíl i þann mund er ver
menn komu í bæinn, því að þeir
keyptu öll ósköp af þeim, bæði til
saðningar og sælgætis, og sáust oft
vera að maula þetta standandi und-
ir húsveggjum. Þessi brauð kostuðu
6 aura hvert.
Hvergi var drengjunum boðið
inn. Sums staðar sungu þeir úti
fyrir dyrum, en víðast hvar var
farið beint inn í eldhús og' sungið
þar. Sögumaður minn segir frá því
að einu sinni kom hann ásamt sín-
um mönnum vestur að Hlíðarhús-
um. Þar bjó þá Jón Ólafsson og
kona hans Elin Magnúsdóttir. Þeir
drengirmr fóru inn í eldhús og
sungu þar og var þa langt hðið að
hádegi. Kom þá Elín með ílatkök-
ur jafnmargar og þeir voru, smurði
þær vel með íslensku smjöri. —
Kvaðst hún ætla áð þeir væri orðn-
ir svangir cftir alla gönguna, og
það var víst satt, því að þeir rifu
I sig flatbrauðið og urðu fegnir.
Annars segir hann að skemtilegast
hafi verið að koma til Egils Egils-
sonar I Glasgow. Hann tók þeim
opnum örmum, ljek á alls oddi og
bað þá altaf að syngja meira. Og
svo borgaði hann vel.
Að lokinni göngu var fengnum
skift. Það gerði foringi hvers
flokks. Var öllu skift jafnt á milli
göngumanna, kökum, kringlum,
tvíbökum, vínarbrauðum, pipar-
kökum og peningum, en litlu strák-
arnir, sem höfðu rogast með pok-
ana fengu ekki neitt, þeir urðu að
láta sjer nægja skemtunina og virð-
inguna af því að fá að vera hinum
samferða. Mest þótti varið í pen-
ingana, og það þótti gott ef 2 krón-
ur, eða 2,50 komu í hlut.*
ÞESSI siður lagðist niður um 1890.
Eins og áður er getið voru það
aðeins drengir úr barnaskólanum,
sem máttu taka þátt í göngunni.
Fermdir drengir fengu ekki að vera
með. En þeir höfðu það sjer bá til
gamans þennan dag að slá köttinn
úr tunnunni. Var það aðeins leikur.
* Klemens Jónsson segir frá' því ^
grein í ..Skírni" 1913 uð einu sinni hafi
Sæmundur með 16 skó verið dubbaður
upp eins og drengir þeir, er „marcher-
uð'u“ og reiddi hann heljar mikinn trje-
korða um öxl. Sneri hann baki við
hverjum, sem hann mætli á götu, og
gekk öfugur inn í húsin. En það var
vegna þess, að hann var með stóra
augiýsingu á bakinu og stóð þar skráð
skýru letri: „Jeg geri grín fyrir fjóra,
en enginn má gefa mjer í staupinu".
Segir Klemens að honum inuni hafa
áskotnast margir „firskildingar"" þann
dag, og hefur þetta þa venð mikið fyri',
eða áður en krónumyntin kont til sóg-
unnar.
123
en ekki fjáröflunar fyrirtæki oins
og gangan.
Leikur þessi fór fram í húsagarði
barnaskólans, sem þá var á horn-
inu á Pósthússtræti og Austur-
stræti. Var lóð skólans girt með
hárri girðingu, en í miðjum garð-
inum voru salerni skólans 6 eða 8
í sjerstökum skúr og mátti ganga
í kring um hann.
Piltarnir festu nú kaðal milli
skúrsins og girðingarinnar og á
honum hekk tunnan. Gengu þeir
svo hver á hæla öðrum umhverfis
skúrinn og sló hver með barefli á
tunnuna um leið og hann kom að
henni. Á þessu gekk þangað til
gjarðirnar losnuðu af tunnunni og
hún fell í stafi og hrundi niður. Sá,
sem greiddi henni seinasta höggið,
það er reið henni að fullu, var
nefndur „kattarkóngur“ og þótti
það hinn virðulegasti titill og lýsa
mikilli hreysti. Ekki komst fólk að
til þess að horfa á leik þenna.
ÁRIÐ 1890 var þessi leikur þreytt-
ur á tjörninni af ríðandi mönnum.
Skamt suðvestur af lækjarósnum
höfðu verið höggvin göt á ísinn
með nokkru millibili og þar reknir
niður háir staurar. Milli þeirra var
strengdur kaðall og á honum hekk
tunnan, og var í henni dauður
hrafn. Umhverfis var stór skeið-
völlur háslaður með háum stöng-
um og' blöktu fánar á stöngunum.
Um 20 ungir menn tóku þátt í leikn
um og voru þeir allir á góðum hest-
um. En auk þess haíði Berttdsen
málari slegist í hópinn og reið hann
á gömlum klár, sem nefndur var
Bakara-Rauður og hver maður í
bænum þekti. Hann var eign Bern-
höfts bakara og var klárinn aðal-
lega frægur fyrir það að draga
þyngri æki en aðrir hestar og að
honum helclu engar túngirðiiigár.
En reiðhestur var hann aldrei tal-
írm, enda var það gert til 'gamam-
að hafa þa Bertelsen með. Vár Ber-