Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1950, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
145
Fyrsta barnaskólaliúsið (Bieringsbúð)
betur lóðir sínar, og safna ekki að
sjer óbygðum lóðum og láta þær
vera í óhirðu. Skatturinn á tómt-
húsin mundi verða til þess, að
torfbæum fækkaði smám saman, og
að á rústum þeirra mundu bygð
hús samkvæmt reglum þeim, er
giltu um kaupstaðarhús.
Bæarstjórn gerði einnig áætlun
um árlegan kostnað af skólahaldi
og taldist svo til, að hann mundi
verða 1140 rdl. Skólagjöld áætlaði
hún að1 mundu nema 630 rdl. Af
130 tómthúsbæum taldi hún að
skattur mundi nema um 200 rdl. og
af 180.000 ferálnum mundi lóðar-
skattur nema 310 rdl. á ári, og með
þessu væri fengið nægilegt fje til
skólahaldsins. Ekki ætlaðist bæar-
stjórn þó til þess að þessar tekjur
gengi beint til skólans, heldur rynni
þær í bæarsjóð. —
STIPTSYFIRV ÖLD og stjórnin
fellust á þetta, og lagði svo stjórnin
fyrir Alþingi 1859 sama frv. og
1853 um barnaskólann, og enn frem
ur þetta tekjuöflunar frumvarp.
Fór svo, að bæði frv. voru sam-
þykt, en ckki gekk það orðalaust af.
Umræður urðu mjög langar (fyrri
umræða um barnaskólaim stóö i 7
klukkustundir) og breytingartillög-
um rigndi niður.
Arnljótur Ólafsson var þá í fyrsta
sinn á þingi og barðist hann með
hnúum og hnefum gegn skólaskyld-
unni og skólastofnuninni yfirleitt.
En er hann sá að hann fekk ekki
rönd við reist, vildi hann bæta inn
í lögin ákvæði um það hvað kenna
skyldi í skólanum, en það var:
, rjettritunarreglur og landafræði,
reikningur, saga landsins og al-
menn mannkynssaga, danska,
þýska, enska, frqkkneska, gríska og
latína“.
Mun mörgum nú þykja tillaga
þessi undarleg, en Arnljótur rök-
studdi hana svo:
„Jeg vil hafa svo marga bekki í
skóla þessum, að menn geti fengið
þá mentun í honum, er þeir burfa
til þess að geta orðið gagnlegir
mcnn. í mannlegu fjelagi, svo að
það sje sannkallaður mentunarskóli
fyrir alþýðu, sem hjer er enginn
á landi. I neðsta bekk vil jeg láta
kenna að lesa og skrifa og kristin-
dóminn börnum þeim, sem ætla að
verða sjómenn, eða stunda annan
þann atvinnuveg, er eigi þarf meiri
almenna bókfræði til; en svo þegar
upp eftir kemur, vil jeg láta kcnsl-
una verða nrargbrotnari, ug að þar
veitist sú kensla, sem nauðsynleg
er hverjum manni, en gríska og
latína í efsta bekk þeim, sem ætla
að ganga í skóla, og mun hann þá
verða sóttur bæði af piltum í
Reykjavík, sem vilja læra undir
skóla, og eins af piltum úr sveit-
um, þar sem feður þeirra eru farn-
ir að koma þeim til einstakra
manna til að kenna þeim undir
skóla
Auk þessa þykir mjer vel við
eiga að greina börn að í flokka eftir
kyni, að hafa einn bekk fyrir stúlk-
ur og annan fyrir pilta.
Það er nú engin þörf á skóla
til að læra að lesa og skrifa og
kristindóminn, því að það læra
menn heima. Jeg vil annars helst
að stofnaður væri sjómannaskóli
hjer í Reykjavík, en enginn barna-
skólí. En fyrst það er nú ófáan-
legt, þá vil jeg setja skóla í því
einu, sem sönn mentun er í fólgin,
og engan nauðungarskóla vil jcg
hafa.“
Mjer hefur þótt rjett að lýsa af-
stöðu þessa eina þingmanns, vegna
þess hvað hún var einstæð. Þyki
mönnum fjarstæðuként 'að ætlast
til þess að gríska og latína væri
kend í barnaskóla, þá er því til að
svara að ýmsir borgarar í Reykja-
vík ljetu á þeim árum böi’h sín
fara að læra þessi mál, áður en
þau væri fermd.
ÞINGIÐ samþykti bæði frumvörp-
in og voru þau staðfest. Ákvæðin
um lóðaskattinn giltu fram til 1877,
er lög um bæargjöld í Reykjavik
voru sett.
Hinn 12. desember 1860 kom út
tilskipun um stofnun barnaskólans.
En það drógst að hann kæmist á
fót, því að ekkert var húsnæðið.
Þá hlupu tveir af kaupmönnum
bæarins undir baggæ þeir P. C.
Knudtzon og C. Fr. Siemsen og
gáfu bænum Flensborgarhúsið
gamla, sem stóð þar sem uú er