Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1950, Blaðsíða 6

146
LESBOK MOUGUNBLAÐSINS
lögreglustöðin og út í Pósthús-
stræti. Hús þetta og vörugeymslu-
hús þar fyrir norðan höfðu beir
keypt 1857 þegar Moritz Biering
kaupmaður fórst, til þess að koma
í veg fyrir að húsin kæmust í hend-
ur einhverjum, sem kynni að stofna
þar verslun.
Með þessu var húsnæðismál
barnaskólans leyst. Þurfti þó að
gera nokkuð við húsið og brevta
því. Heimilaði stjórnin bæarstjórn
að taka 1600 rdl. lán til að standast
kostnað við breytinguna. Var svo
unnið að endurbótum á húsinu
mestan hlut vetrar og fram á sum-
ar. En 1. okt. 1862 tók skólinn til
starfa, og hafði Reykjavík þá verið
skólalaus í 14 ár.
FORSTAÐA skólans var falin
Helga E. Helgesen guðfræðingi. —
Voru 50 börn í skólanum fyrsta
veturinn og var þeim skift í 3 bekki
eftir aldri og námshæfileikum. —
Skólagjaldið var 6 rdl. fyrir hvert
barn úr bænum, þó minna ef um
systkin var að ræða.
Sjerstök reglugerð fyrir skólann
var gefin út 27. okt. og segir svo
í henni:
„Það er ætlunarverk skólans að
gera úr börnunum ráðvanda og sið-
ferðisgóða menn og veita þeim þá
þekkingu og kunnáttu, að þau geti
orðið nýtir borgarar í þjóðfjelaginu.
í skólann má veita viðtöku hverju
7 ára barni og eldra, sem kann að
kveða nokkurn veginn að, þó ekki
sje það læst. Sje þau fleiri en 50,
skal þeim skift í 2 eða fleiri bekki.
Skólinn skal standa frá 1. okt. til
Krossmessu, en ef nógu margir for-
eldrar koma sjer saman, eiga börn
kost á skólavist frá 1. ág. til 30.
sept., þó eigi færri en 15. Þessar
mentir skulu kendar í skólanum:
trúarlærdómur, íslenskur bóklest-
ur, skrift, reikningur (bæði á spjald
og í huganum), söngur. Þar að auki
má, eftir því sem kringumstæður
leyfa, veita tilsögn í þessum grein-
um: íslenskri málfræði og rjet.t-
ritun, í því að lesa skrift, í föður-
landssögu og landafræði, eintiig í
dönsku og fimleik."
Svo sem á þessu má sjá, fór
kenslan nú eingöngu fram á ís-
lensku. Fjórum árum seinna var
sett ný rfeglugerð fyrir skólann
miklu ýtarlegri.
Til er lýsing á skólahúsinu eftir
Klemens Jónsson og er hún svo:
Skólahúsið var langt.* í austur-
hlutanum var íbúð skólastjóra og
inngangur í hana frá Hafnarstræti.
En kálgarður fyrir framan húsið
var gerður að leikvelli. Úr honum
var gengið inn í skólann í norð-
vesturhorni garðsins. Var þar þá
fyrst dimm forstofa eða rangali,
þar sem börnin hengdu yfirhafnir
sínar. Síðan komu kennslustofurn-
ar þrjár út að Hafnarstræti.** —
Voru þær all rúmgóðar, en lágt var
til lofts, óg sátu þar um 30—40 börn
inni. Vestarlega á leikvellinum var
gríðarmikil safn- og sorpgryf ja, svo
að lyktin var engan veginn góð
með köflum. Þarna var barnaskól-
inn haldinn í liðug 20 ár.
ÞEGAR fram í sótti og börnum
fjölgaði, varð alt of þröngt í skól-
anum, og menn fundu einnig að
þessi húsakynni voru ekki skóla
samboðin. Og um 1880 voru kröf-
urnar um að fá nýtt skólahús orðn-
ar mjög háværar. Hinn 24. sept.
1880 skoraði skólanefndin á bæar-
stjórn að reisa nýtt skólahús „með
því að gamla skólahúsið hafi í raun
-inni lengi verið óhentugt og ónógt,
sjerstaklega með tilliti til sívaxandi
fólksfjölgunar í bænum.“ Þá voru
90 börn í skólanum.
Sem nærri má geta kostaði það
* Upphaflega voru þetta tvö hús, en
Moritz Biering sameinaði þau undir
einu þaki.
** Jón biskup Helgason segir að ein
kenslustofan hafi verið mót suðri.
miklar deilur í bæarstjórn að ráða
fram úr þessum vanda. En vorið
1882 var þó gamla skólahúsið rifið
og byrjað að byggja þar nýtt hús
úr steini. Jafnframt var ákveðið að
gera beina götu sunnan frá kirkju
og út að sjó, yfir skólalóðina og
hlaut hún nafnið Pósthússtræti, og
var það dregið af gamla pósthús-
inu, sem stóð þar sem Hótel Borg
er nú.
Hinn nýi barnaskóli var vígður
1. okt. 1883. Voru þá ræður haldnar
og þótti nú vel sjeð fyrir skóla-
málum bæarins. Tveimur árum
seinna var svo reist fimleikahús
þar á lóðinni (við Austurstræti)
þar sem pósthúsið er nú.
HELGI E. HELGESEN skólastjóri
andaðist 1. apríl 1890, aðeins 58
ára að aldri og varð mörgum harm-
dauði. Hann hafði stjórnað skól-
anum frá upphafi og reynst til þess
hinn nýtasti maður. Var það al-
mannarómur að honum hefði farist
skólastjórnin farsællega úr hendi.
Hann hafði húsnæði í gamla skóla-
húsinu fyrst, en þegar húsið var
rifið, reisti hann sjer hús í Kirkju-
stræti, þar sem Skjaldbreið er nú,
og bjó þar til dauðadags. Hann var
maður mjög hugkvæmur og hafði
mikinn áhuga fyrir fræðslu almenn
-ings. Vorið 1871 efndi hann, ásamt
Helga Halfdanarsyni, Jóni Þorkels-
syni rektor, Halldóri Guðmunds-
syni kennara og Páli Melsted sagn-
fræðingi, til alþýðufyrirlestra um
söguleg og náttúrufræðileg efni,
Hafði slíkt ekki þekst áður hjer,
en mæltist mjög vel fyrir, og seinna
tók Stúdentafjelagið hugmyndina á
sína arma. Árið 1869 stofnaði Helgi
ásamt Preben Hoskjær skrifara
stiptamtmanns og Jónasi lækni
Jónassen, „Lestrarfjelag Reykja-
víkur“ og starfaði það fram til árs-
ins 1915.
Þetta tvent verður að nægja hjer,
en það lýsir manninum nokkuð.
i