Lesbók Morgunblaðsins - 07.05.1950, Blaðsíða 14

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
f 2615
ÍSLENDINGAK BJÖRGUÐU
KONUNGSSKUGGSJÁ
KONUNGSSKUGGSJÁ er rituð í
Noregi um miðja 13. öld, að því er
menn hafa komist næst. Frumritið
er ekki til lengur, en brot af 30—40
afritum og eru flest þeirra í safni
Árna Magnússonar í Kaupmanna-
höfn, en nokkur í Osló, Stokkhólmi,
Uppsölum og Reykjavík.
Öll þau handrit, sem Árni Magn-
ússon náði í af Konungsskuggsjá,
setti hann undir eitt númer í safni
sínu og eru þau nú nr. 243 fol., en
aðgreind með bókstöfunum A—-S.
Finnur Jónsson dr. sá um út-
gáfu á Konungsskuggsjá 1920 og
var hún prentuð í Kaupmannahöfn.
Við útgáfuna hafði hann til athug-
unar og samanburðar 26 bestu
handritin og handritabrotin, sem til
eru. Um aldur þeirra komst hann
að þeirri niðurstöðu að 5 væri rituð
fyrir 1300, tvö á 14. öld, 6 á 15. öld,
5 á 16. öld, 8 á 17. öld og eitt á
18. öld.
Fimm elstu handritin eru norsk,
en hin hafa öll verið skráð á ís-
landi, og virðist það benda til þess
sjeðum göngustöfum og fleiru. Safn
, þetta, sagði Ward, ætti að minna
sig á ísland og íslendinga meðan
hann lifði.
Altaf og alls staðar var Ward
sama prúðmennið, sama góðmenn-
ið, — sami alvörumaðurinn. Mörg
holl ráð og góð gaf hann mjer sem
i veganesti á lífsgöngu míná. Hvort
eða hvernig mjer hefur auðnast að
nota mjer hans góðu ráð, verður
ekki gert að umtalsefni hjer, — en
t ekki veldur sá er varar, þó að ver
^ íari.
að bókin hafi verið útbreiddari á
íslandi og meir lesin þar en í
Noregi.
Merkasta handritið er talið norsk
skinnbók, sem menn ætla að sje
afrituð vestan lands í Noregi ein-
hvern tíma á árunum 1280—1300.
Upphaflega hefur hún verið 86 blöð,
en er nú ekki nema 68 blöð. Er
hægt að rekja feril þessa handrits
nokkurn veginn frá 1440 og þangað
til Árni Magnússon náði í það.
Þessu handriti varð það til bjargar,
að það gekk milli fróðleiksmanna,
er kunnu að meta það sem kjörgrip
eða forngrip.
En ekki verður hið sama sagt um
hin norsku handritin. Af því elsta
eru nú aðeins til fimm blöð, fjögur
í ríkisskjalasafninu í Osló, en eitt
í Konungsbókhlöðu í Kaupmanna-
höfn. Blöðin, sem geymd eru í Osló,
fundust árið 1867 í sænska ríkis-
skjalasafninu og höfðu verið notuð
í band á bækur.
Þá eru og í Osló þrjú blöð úr
öðru handriti. Þau höfðu vcAið not-
uð utan um fógetareikninga í Lófót
1617.
. Enn má nefna slitur úr einu blaði,
sem fanst vafið utan um fógeta-
reikninga frá Harðangri og Sunn-
mæri frá árunum 1637—38.
Af íslensku handritunum eru
merkust 243 e, 243 n og 243 a, sem
jafna má við aðalhandritið norska.
Handritið 243 e er 85 blöð (úr því
hafa aðeins glatast tvö blöð) og
hefur dr. Finnur fylgt því þar sem
norska handritið þraut. Árni hefur
skrifað á handritið: „Frá Páli
Toríasyni.“ — Páll var sonur sjera
Torfa Snæbjarnarsonar og á einum
stað á spássíu steryiur að Torfi hafi
fengið bókina til eignar frá erfingj-
um Þórðar Guðbrandssonar á Mun-
aðarnesi 4. mars 1664 Árni skrifai
enn um handr.: „Snæbjörn Páls-
son* sagði mjer á Alþingi 1702 að
jeg mætti bihalda því.“
MÁLIÐ á Konungsskug'gsjá er svo,
að hvert mannsbarn á íslandi get-
ur lesið hana og skilið. En það geta
Norðmenn ekki. Þetta fræga rit sitt
verða þeir að þýða á nútíðar norsku
til þess að almenningur þar í landi
geti haft gagn af bókinni.
Seinasta norska útgáfan kom út
1947 og hafði próf. A. W. Brögger
annast þýðinguna og stuðst við út-
gáfu Finns Jónssonar, sem að fram-
an er nefnd.
Það er fróðlegt að lesa í eftir-
mála Bröggers hvílíkt vandaverk
þýðingin hefur verið. Það er eigi
aðeins að máhð sje gjörbreytt í
Noregi frá því sem það var fyrir
700 árum, heldur er hið forna mál
svo auðugt af hugtökum, kjarnyrð-
um og fegurð, að nútíðar málið
kemst þar ekki í námunda við. —
Brögger segir m. a.:
Þýðandann furðar einna mest
hvað málið er auðugt og oft glæsi-
legt, en þó jafnframt undarlega
snubbótt. Manni finst þetta, en ef
til vill er það sleggjudómur.... því
að orðsnildin er furðuleg og tak-
markalaus. Þar bregst manni boga-
listin að þýða. Vjer verðum að út-
lista orðin, nota langar setningar
til að skýra eitt einasta orð. Og
mörg hugtök verða alls eigi þýdd,
því að orðin vantar í nútíðarmálið.
Hann tekur til dæmis lýsingar-
orð, sem enda á -látur, svo sem
fálátur, lítillátur, mikillátur og
smálátur, sem sje ógerningur að
þýða, og þá ekki síður hæfilátur,
*Mála-Snæbjörn, sonur Páls sýslu-
manns Torfasonar.