Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.1951, Síða 1
28. tbl.
XXVI. árgangur.
Sunnudagur 22. júlí 1951.
Þorkell Jóhannesson próíessor:
Þjóðfundurinn
SUMARIÐ 1845 kom Alþingi hið
nýja fyrsla sinni saman til íunda. Á
þvi þingi og hinu næsta, 1847, bar fátt
til tiðinda, en þó hafði þinghald þetia
og ekki siður umræðurnar um alþing-
ismálið síðan 1841, haft sterk áhrif í
þá átt að losa um þær skorðui', scm
um langan aldur höfðu beint og ó-
beint hamlað því. að menn ræddu um
þjóðmál eða ljctu þau á annan hátt
til sin taka. Átti Jón Sigurðsson og
fylgismcnn bans, scm stóðu að út-
gáfu Nýrra fjelagsrita, mestan þátt í
þeirri pólitisku vakningu, sem hjer
varð. Og þótt óhægt væri um vik í
landi voru í þá daga, er saœgöngur
voru mcð Jitilli skipan og biaðakost-
ur enginn fyrst í stað, má þykja furða,
hversu vel tókst að koma á hýsna víð-
tækum og vel skipulögðum samtökum
áhugamanna um þjóðmál á skömmum
tíma. Miðstöð þessara samtaka var í
Kaupmannahöfn. Málgagn þeirra var
Ný fjclagsrit. Foringi þeirra var Jon
Sigurðsson, er með ritgeröum sínum
og brjefaskiptum. við fjölda manna
viða um landið vann ósleitilega að
þvi að vekja menn til umhugsunar um
þjóðmál. glæða áhugann og leggja á
ráðin um það, hversu vinna ætti að
framgangi þeirra.
Hinu nýja alþingi voru frá upphafi
allþröng takmörk sett. Það hafði að-
eins ráðgjafarjett, og í fyrstu þótti lítt
liæfa, að það hreyfði öðrum málum
en þeim, sem stjórn konungs sýndist
ííO shjóta Ul álita þipgsihs. Á því
varð smám sainan breyting, og s.ialf
stjórninálasumtökin áttu eftir að cflasl
að krafti og áhrifum. En Þjóðíunclur-
inn 1851, viðbúnaðurinn að honum og
allt scm þar gcrðist, hefði að sjálf-
sögðu orðið mcð öðrum og óskipulegra
hætti, ef ekki hcfði á undan gengið nær
10 ára markvísst og eljurikt stjórn-
málastarf Jóns Sigurðssonar og fylgis-
niatma iians.
1 ársbyrjun 1848 urðu konuugaskipti
i Danaveldi, og kom til ríkis Friðrik
VII. Um sama lcyti uröu steikar póli-
tískar hreyfingar viða um Norðurálfu,
er kenndar cru við febrúarbyltinguna
frönsku. Einveldið riðaði til fails. Þjóð-
irnar heimtuðu hlutdeild í stjórn land-
íinna og vildu ekki lengur þola ein-
veldið. Friðrik VII. aísalaði sjer ein-
velUisstjóra í rihi sinu og ljet boöa