Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1952, Blaðsíða 2

É 486 ’
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
^ gera sjálfur góðar myndir, heldur
hafði hann einnig hæfileika til að
skipuleggja hina nýu kvikmynda-
listgrein, fyrst í Englandi og síðan
í Kgnada. Með óþreytandi elju
tókst honum að sigrast á allri tor-
tryggni og tregðu, ekki hvað sízt
hjá yfirvöldunum, sem helzt vilja
fá tíma til að hugsa sig um í ein
tvö til tíu ár, áður en þau styðja
nokkra nýung. Það var eins og
hann, með andagift sinni og áhrif-
um töfraði fram kvikmyndastjóra
með hæfileika. Það var rétt eins og
þeir spryttu upp úr jörðinni, og
allir lögðust þéir á eitt um að gera
garð heimildarkvikmyndanna fræg
-an á nokkrum árum — menn á
borð við Paul Rotha, Arthur Elton,
Basil Wright, Cavalcanti, svo að
nokkrir séu nefndir.
John Grierson er atkvæðamaður
mikill, og hann hefur sínar eigin,
mjög svo ákveðnu skoðanir um
hlutverk heimildarkvikmyndarinn-
ar. Hann vill að hún þjóni einhvcrj-
um tilgangi — ekki neinni sérstakri
stjórnmálastefnu, bara tilgangi í
túlkun á mannlegum viðfangsefn-
um. Hún á að stuðla að því að
bæta mannlífið með því að skýra
vandamál þess, og hvetja fólkið til
lausnar á þeim. Hún á að lýsa
mönnunum í baráttu þeirra fyrir
bjartari framtíð. Og eitt herbragðið
í þeirri haráttu er einmitt að fá
mennina til að skilja hver annan
betur, með því að sýna sérstaka
hópa þeirra og stéttir við störf sín
— sýna liversu mikinn dugnað og
kostgæfni þarf til að vinna verkið
á fullnægjandi hátt. Og hversu
þýðingarmikið það er fyrir þjóð-
félagið — miklu þýðingarmeira en
flestir gera sér ef til vill grein
fyrir. Grierson segir að mannlílið
sé orðið svo flókið, að við megum
ekki halda áfram að toga sinn í
hverja áttina — það verði að
mynda samhyggju milli allra
^ manna og allra þjóða. Og. kvik-
myndin er mjög snar þáttur í gagn-
kvæmum kynnum þjóðanna.
í þessari viðleitni hefur Grierson
notið atfylgis lærisveina sinna í
þeim heimi enskra menningarkvik-
mynda, sem hann varð til að móta,
og líka í mörgum öðrum löndum.
Og starf þeirra hefur reynzt mjög
þýðingarmikið. Maður veit meira
um líf meðbræðra sinna eftir að
hafa séð myndir þeirra — því
áhorfandinn hefur sjálfur lifað með
í athöfnum þeirra.
Hvernig er svo heimildarkvik-
mynd gerð — eða menningarkvik-
mynd, eins og hún er líka kölluð
— og hverjir gera þær?
I)önsk meniúiigarkvikmynd
Frá þessu skal ég nú segja lítil-
lega, og mun styðjast við dæmi
um sherf þ>ann. Qr Dansk Kultur-
film hefur lagt af mörkum í heima-
landi mínu — bæði vegna þess. að
það cr sú stofnun, sem ég þekki
bezt til, þ3r scm ég vann sjálfur
á vcgum hcnnar i 10 ár — cða frá
því hún tók tíl staría — og svo
vcgna þess að starfsemi þessarar
stdfnunar hciur vakið svo mikla
athygli. «g hlotið s-vo mikla viður-
lænningu í útlöndum, að réttlætan-
legt cr að taka þá stdínun scm
dæmi.
Framloiðslu vorðme'tra uncnn-
ingarkvikmynda verður ckki kcm-
ið á í neinti landi nteð því móti
cinu, að cinstakir mcnn leggi land
undir .fót mcð kvtkmyndavólar sín-
ar. og ltamist við myndatöku. Hver
einstakur listamaður vcröur að
hala cfnahagsstuðning. Hann vcrð-
ur að hafa samstarf við margar
stofnanir um val á réttu cfni og til
að fjalla um efnið á réttan hátt. Og
það sem ef til vill er allra þýðingar-
mest er, að hann verður að eiga að
baki sér stuðning stofnunar, sem
sér um sýningar á verkum hans
við beztu skilyrði.
Að Dansk Kulturíikn gtanda íull*
trúar fjölmargra og mismunandi
félagssamtaka, Þjóðminjasafnið,
skólarnir, búnaðarfélög, ferðafélög,
húsmæðrafélög, Dansk Brand-
værnskomité, og mörg önnur. Það
er hlutverk fulltrúanna að gera
tillögur um kvikmyndatökur, hvaða
myndir sé æskilegast að gera
hverju sinni. Mat Dana á gildi
menningarkvikmyndanna sést á
því, að á árinu 1949 voru veittar
1,3 milljónir króna af opinberu fé
til framleiðslu á fræðslumyndum,
og á því ári var ýmist hafin eða
lokið við gerð 70 slíkra mynda. Af
þessum myndum voru flestar stutt-
ar aukamyndir til sýningar í kvik-
myndahúsunum, en þó var nokkur
hluti tekinn á mjófilmur, ætlaðar
fyrir félög eða skóla, þar af nokkr-
ar mjög langar.
Kostnaðurinn við þessar kvik-
myndir borgast í sumum tilfellum
af ríkinu og einstökum einkastofn-
unum, cn langílestar kvikmynd-
anna eru þó kostaðar af ríkinu ein-
göngu — enda cr hluti af tekjum
af kvikmyndahúsunum ætlaður til
þcssa samkvæmt lögum.
Ýuisar tcgundir
cf monningarkvikntynduiu
Og livers konar menningarkvik-
tnypdir oru það þá, sem Danir
íramleiða? Hlutverk heimildar-
kvikmyndatuta or miklu marg-
þættara cn rakið hefur verið til
þessa — memúngarkvikmyndin er
limríkur stoín. Mikill hluti kvik-
íjjyndanna hcl'ur verið áróðurs-
myndir — myndir sem áttu aðsýna
mönnum ávinning réttrar hegðun-
ar, cða hættuna, sem felst í röngu
atferli. Dansk Kulturfilm hefur
gert margar kvikmyndir um hætt-
urnar sem leynast í umferðinni á
götunum. Við höfum kvikmyndir
um nauðsyn berklaskoðunar, eða
bólusetningar þegar farsóttir eru í
uppsiglingu. Sjálfur hef ég tneðal
gert íimm kvikmyndir um