Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1952, Blaðsíða 6

490
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
efna, otí heppilegustu blöndun
fæðutegunda.
Skógrækt —
og framtíð þjóðaritinar
Eitt viðfangsefni er það, sem
mér virðist að liggi beint við og
geti haft mesta þýðingu, og það er
áróðursmvndir til stuðnings við
hina miklu starfsemi Skógræktar
ríkisins. Kvikmyndin telst vera
öflugasta áróðurstæki vorra daga,
og í þessu tilfelli ber að nevta
allra bragða til að gera hverjum
einasta íslendingi það ljóst — og
þá ekki sízt börnunum — hversu
mikil þörf er á samstarfi allra
landsmanna um að bæta framtíð
lands og þjóðar. Það má gera ekki
bara eina, heldur margar kvik-
myndir um þetta efni, þannig að
allar hafi ómetanlega þýðingu. Og
það mun koma í ljós með tíman-
um, að hverri einustu fjáfveitingu
í þessa átt hefur vórið vel varið.
Hægt er að gera kennsiumyndir til
að sýna einstaklingum hentugustu
hlutdeild í þessu starfi í sínu eigin
landi. Hægt er að gera leikræna
áróðursmynd til að vekja áhuga
hjá öllum. Og það er hægt að gera
barnakvikmynd, sem vekur ást
barnanna strax í æsku á jurtum og
trjágróðri, og fær jafnvel þau
yngstu til að gera sér auðveldlega
grein fyrir því; hversu mikil bless-
un skógurinn er fvrir mennina.
Kvikmyndir söguiegs efnis
Ég ræddi áðan um nauðsyn þess
að skipuleggja framleiðsluna langt
fram í tímann — og að bíða þess
ekki, að allt verði um seinan. Þetta
gildir ekki hvað sízt um þann flokk
menningarkvikmynda, sem ég mun
nú gera grein fyrir, og sem hlýtur
að vera sérstaklega athyglisverður
fyrir íslendinga — það eru sögu-
legu kvikmyndirnar. Hér úir og
grúir af skemmtilegum verkefnum,
sem hægt er að kvikmynda enn í
dag, En eftir ein tíu ár héðan í frá
kann það að verða um seinan. Með
hverju árinu sem líður minnka
möguleikarnir til að gera íslenzkar
kvikmyndir með ómetanlegt menn-
ingargildi. Og komandi kynslóðir
munu fella þungan dóm yfir þessa
kynslóð fyrir vanrækslusyndir
hennar.
Gömul íslenzk bændamenning
verður, á meðan hægt er, að geym-
ast eftirkomendum í lifandi mynd-
um. ísiand hefur þá einstæðu að-
stöðu, að hér hafa til skamms tíma
verið notuð mörg hundruð ára
gömul vinnubrögð — sum hafa ef
til vill haldizt óbreytt í 1000 ár.
Hér hefur nefnilega verið stokkið
yfir mjog ..vferulegan hluta þróun-
arin'nar — þið stukkuð blátt áfram
fra miðoldunum inn í heim raf-
orkunnar og bensínhreyfilsins. —
Þess vegna er nú í Þjóðminjasafn-
inu svo margt um gömul og mjög
athyglisverð verkfæri og amboð.
En einungis fáir öldungar kunna í
dag skil á þeim. Og þegar frá líður,
faum við ekki framar séð þau starf-
rækt lifandi höndum.
Minnisvarði
um ósigrandi þjóð
Þessi gömlu amboð og iðjutól
eru vitnisburður um þolinmæði,
þrautseigju og hugmyndaflug fá-
tækrar þjóðar undir aldakúgun og
arðráni. Það er hrífandi að sjá þá
snilld og hugvitssemi sem leiddi til
þess að allt var nýtt — allt til sauð-
arvölunnar og hrosshársins. Kvik-
mynd þar sem þessir hlutir væri
ekki tlauðir safngripir, heldur
áhöld í notkun, yrði í sjálfri sér
minnisvarði um þetta ósigrandi
fólk. Og slíkar kvikmyndir myndi
aldrei úreldast, þær yrðu nýung
hverrar kynslóðar, öld eftir öld.
Þær hefðu ekki hvað sízt ómetan-
legt gildi við íslandssögukennslu í
skólunum. Börn hafa ekki það hug-
myndaflug sem þarf til að fá áhuga
fyrir hlut, sem liggur í glerkistu
hjá bréfseðli. En þau hrífast af því
sem þau sjá búið til. Og við rann-
sóknir erlendis hefur löngu komið
í ljós, að börn eru miklu fljótari
að átta sig á því sem þau sjá, en
því sem þau lesa eða heyra sagt frá.
Að skrá fortíðina til geymslu á
kvikmyndum er mikið verkefni,
sem útheimtir vandlega gerða áætl-
un, því viðfangsefnin eru sann-
arlega mörg. Fyrst verður að gera
skil þeim hlutum og starfsaðferð-
um, sem enn eru við líði — þ. e. a. s.
gamla íslenzka sveitabænum, lífinu
í bænum, búskapnum — ræktunar-
aðferðum og skepnuhirðingu. Gera
mætti eftir því sem bezt liggur við
smámynda samstæður um hin ein-
stöku atriði, sem fyrst mætti sýna
útaf fyrir sig, en síðar yrðu not-
aðar samkvæmt fyrirfram gerðri
áætlun sem kaflar í mjög stóra
kvikmynd; hún yrði að lokum al-
hliða frásögn, sem gæfi stórkost-
lega heildarinnsýn í líf fólksins í
gamla daga. En til þess útheimtist
að gerð kvikmyndarinnar sé hagað
eftir vendilega gerðu handriti,
sömdu í samstarfi við Þjóðminja-
safnið og aðra þá aðilja, sem bezt
bera skynbragð á viðfangsefnin.
Þessi skipulagning, þar sem gefið
er yfirlit um viðfangsefnin og
ákveðið á hverju skal byrjað, er
það þýðingarmesta, sem hefjast
verður handa um án tafar. Síðan
má taka kvikmyndirnar eftir því
sem tími og efni leyfa hverju sinni
— þó að sjálfsagt sé að byrja á
gerð þeirra mynda, sem mest ligg-
ur á.
Það liggur í augum uppi, að ekki
má gleyma fiskveiðunum sem þætti
í þessari sömu heildarmynd, því
oft og tíðum var íslenzki bóndinn
jafnframt fiskimaður. Gamlar að-
ferðir við fiskveiðar og fiskverkun
verða að geymast, aðferðir, sem nú
eru um það bil að hverfa úr sög-