Lesbók Morgunblaðsins - 29.03.1953, Blaðsíða 4

176
LESBÓK MOROUNBLAÐSINS

hyllum meðfram veggjum eða í
básum, en aðalbókhiöðurnar á
hæðum fyrir neðan salinn. Þannig
er einnig komið fyrir í aðalatrið-
um hinu stóra háskólasafni í
Chicago. Bygging og skipulagning
bókasafna er mikið úrlausnarefni
og vandaverk og amerískir húsa-
meistarar hafa lagt þar fram mik-
ið og gott verk. Þriðja meginstefn-
an um skipulag bókasaína þeirra
má segja að komi fram í einu stór-
bókasafninu enn, Widener Memori-
al Library í Harvardháskóla. Þar
er lestrarsölum og bókhlöðum í að-
alatriðum komið fyjþr hlið við hlið
á einni eða fleiri hæðum. Þess hátt-
ar fyrirkomulag er líka t. d. í þjóð-
bókasafninu í París. í smærri söfn-
um eru enn fleiri afbrigði. Stíl-
tegundir koma margar fram í úti-
svip bókhlaðanna, t. d. eru þær
oft gerðar í gömlum hallarstíl, með
súlum og háum steinhlöðum og
riðum. Á seinni árum eru mörg
bókasöfn reist í einföldum stíl, með
beinum línum og mikið notað gler
og stál.
Widener-safnið í Harvardhá-
skóla, sem ég nefndi, er líka eitt
af eftirminnilegustu söfnum vestra.
Súlnaröðin fyrir innganginum í það
blasir við, svipmikil og víð, austan-
megin við háskólagerðið. Mig minn-
ir að Harvardháskóli eigi alls 17
bókasöfn, sem hvert um sig eru
meira eða minna sjálfstæð, en eru
þó rekin eins og ein heild. í Har-
vard er þannig stærsta háskóla-
bókasafn heimsins, um 5 millj-
bindi Bókanotkun þarna er líka
mjög 'frjálsleg, lesendur hafa að-
gang að geymslunum sjálfum, en
geta fengið bækur afgreiddar til
lestrar á sal eða léðar heim. í
öðru nýju húsi rétt hjá eru stór-
ir og bjartir lestrarsalir og sér-
lestrarsalir, t. d. fyrir, kvæðabækuy,
og fást þar einnig plötur með
kvæðalestrum öndvegisskálda. Ro-
bert Frost var þar líka sjálfur
um þær mundir, er ég kom þar, og
las úr kvæðum sínum. Annað dýr-
indi í þessum safnaklasa er Haugh-
ton safnið. Þar eru einskonar stáss-
stofur safnsins og dýrgripageymsla,
þar er andrúmsloft gamalla og
góðra tíma, fágaðrar bókmenning-
ar og fágætra listaverka í bóka-
gerð. Þarna munu vera um 130 þús.
bindi, gömul handrit, bækur frá
fyrstu árum prentlistarinnar, eigin-
handrit ágætra skálda og söfn af
ritum einstakra höfunda, t. d.
Keats_, og stór bréfasöfn.
Annar ágætur bókastaður og
lærdómsins lystigarður, þar sem ég
undi mér ágætlega, er Princeton.
Þar er einnig m. a. stór og nýleg
bókhlaða, sem yfirbókavörðurinn
gaf sér tíma til að sýna mér hátt
og lágt, af vinsemd sinni. Það
hús er bæði ríkmannlega og hag-
lega gert, margar þægilegar og
fagrar vistarverur. Princeton er
ágætt lærdómssetur og lítill, un-
aðslegur bær.
Eitt höfuðból bókanna í háskóla-
bæ ætti ég enn að nefna — það eru
söfn háskólans Madison, Wisconsin.
Þar eru allstór og merk norræn
söfn og háskólinn gott mennta-
setur- Húsakynni hans eru ágætt
dæmi um það, hversu vel er búið
að stúdentunum, ekki síst, í lestrar-
sölum og æfingastofum skólanna.
— ★ ~
Ég sá að sjálfsögðu ekki nema
fátt eitt af amerískum bókasöfnum.
Þó að mér væri mest forvitni á
því að sjá það, sem bezt var og
stærst, reyndi ég líka að kynnast
ýmsum þeim söfnum, sem minni
voru. sjá, hvernig búið var að
bókasöfnum og hversu bóklestri
var háttað í litlum skólum og fá-
mennum byggðarlögum. Sums-
staðar fór lítið fyrir bókum og
bókmennt almennings, eins og er
um allar jarðir þótt í bókalöndum
sé. En furðu víða var einhver iðja
i
og athöfn á þessu sviði og fé lagt
til lestrarfélaga og bókasafna. 64
af hverjum 100 bókasöfnum í
Bandaríkjunum eru í byggðarlög-
um, þar sem eru færri en 5 þús.
íbúar. 38 af hverju hundraði hafa
líka minni árstekjur en 1 þúsund
dollara og 44 af hverjum 100 eiga
færri en 6 þús. bindi hvert.
Um 7400 opinber bókasöfn eða
safnakerfi eru starfandi í Banda-
ríkjunum, samkv. nýjustu skýrsl-
um, sem ég gat náð til. í 16 ríkjum
eru fleiri en 200 bókasöfn í hverju,
flest í New York ríki, um 600, þá
í Massaschusetts, um 400, og í
Illinois 375. Talið er, að þessi bóka-
söfn geti veitt þjónustu um 90
milljónum manna, eða rúml. 68 af
hundraði landsfólksins. Nærri 27
milljónir manna af þessu fólki not-
uðu bókasöfnin. Öll bókaeign þeirra
er um 125 milljón bindi og árleg
viðbót uppundir 7 milljónir binda.
Það er venja vestra þar, að kalla
bók hvern þann titil, sem íær
sjálfstæða skrásetningu, hvort sem
um stórt rit eða fá blöð er að
ræða, en hér köllum við venjuléga
bók það eitt, sem er örk eða meira.
Þessi bókasöfn, sem talin voru,
hafa um 65 milljón dollara tekjur
á ári, þar af eru ríkisframlög um
954 þús- dollarar, en gjafir einstakl-
inga, og dánargjafir, sem eru mjög
algengar í þessum efnum, námu
um 2 millj. 646 þús. dollurum.
Rúml. 4 millj. dollara fengu söfnin
á ýmsan hátt, t. d. af sektum, bóka-
leigu, þar sem hún er tekin, og
sölu á úrgangspappír til iðnaðar.
(Það er furðulegt, hve Bandaríkja-
menn nota mikið af pappír í tíma
og ótíma, en líka furðulegt, hversu
þeir eru nýtnir á úrganginn).
— ★ —
Það var líka gaman að glugga í
það, hvernig fé safnanna er varið.
17 til 18% fara í bókakaup, 2.8%
(og stundum upp í 3.9%) er éytt