Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1953, Síða 6

332
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Mauriac játaði nýlega, að eins og
allir rithöfundar eftir daga Balzacs
hefði sig langað til að hefja á ný
að skrifa „La comédie humaine".
I rauninni er sá heimur, sem
Mauriac sýnir okkur. mjög þröng-
ur. Þó koma þar fram nýar mann-
gerðir, sem auðga bókmenntaheim-
inn að áhrifamiklum og lifandi
persónum. Félicité Cazenave stend-
ur sem ímynd móðurlegrar af-
brýðissemi, er snýst upp í glæp,
og „Génitrix“ sýnir persónu á borð
við Grandet, Rastignac eða Goriot-
Hinar lastafullu, andstyggilegu
söguhetjur, Thérése Desqueyroux,
Brigitte Pian, Blaise Couture, bera
gleggst vitni hæfileikum þessa
höfundar, sem hefur auðgað fransk-
ar bókmenntir verulega, en í þeim
sitja persónulýsingar í fyrirrúmi.
Mauriac hefur ekki einungis
skapað einstakar persónur, en heila
veröld, frumlega, sanna. Hann hef-
ur að vísu lýst borgarastétt Suð-
vestur-Frakklands, en mynd hans
einskorðast ekki við þenna lands-
hluta, hún getur átt við hina ka-
þólsku borgarastétt Frakklands í
heild og ef til vill annarra landa.
Hjartalag og hugarfar verður í
reynd alls staðar það sama meðal
stéttar, sem á sínar veiku og sterku
hliðar. Takmarkalaus metnaður,
fjársöfnun, tortryggni, afbrýði,
skynhelgi, pukur, fyrirlitning á
aumum og fátækum, lestir og sak-
næmar þrár, sem fullnægt er meðal
fólks úr sama heimi, lotning fyrir
fjármunum, er samrýmist tiltek-
inni guðrækni, sem er öll á ytra
borði, er nægir þó til að bægja
burt kvíða fyrir lífi annars heims,
þetta allt dregur Mauriac fram í
mynd sinni af þjóðfélaginu, þar
sem nokkrir erkisyndarar skera sig
úr. Sagan mun frekar geyma
hnignunarmerki þessa kaþólska,
borgaralega þjóðfélags en hin und-
ursamlegu sinnaskipti einstakra
manna,þessi þjóðféiagsmynd snert-

KRÝNINGAR ÖHÖPP
★ í TÍMARITINU „Everyday Magazine" birtist nýskeð grein eftir
★ Phyllis Batelle um þau óhöpp og mistök, er komið hafa fyrir við
★ krýningar þjóðhöfðingja, og segir þar að ef Elisabet drottning II.
•k þekkti allar þessar sögur, þá mundi henni ekki vera rótt í skapi, er
■k hún hugsaði til krýningar
★ um þetta.
ÞEGAR Alexander mikli var krýndur
konungur í Makedoníu árið 356 f. K.
þurfti hann að fara á báti eftir á. En
þá tókst svo slysalega til að bátnum
var róið svo nærri landi, að trjágrein
slóst í kórónuna og kastaði henni út-
byrðis. Einn af ræðurunum stökk þá
þegar fyrir borð og kafaði eftir kórón-
unni. Honum tókst að ná í hana, en
hafði ekki önnur ráð en setja hana á
höfuð sér, svo að hann hefði báðar
hendur lausar til sundsins. Kom hann
svo syndandi að bátnum með kórón-
una á höfðinu. Þetta þóttu svo alvar-
leg drottinsvik, að óbreyttur maður
skyldi dirfast að setja á sig kórónu
konungsins, að hann var dæmdur til
dauða og tekinn af lífi.
Vilhjálmur bastarður kom frá Nor-
sinnar. — Eru svo raktar nokkrar sögur
mandí og lagði undir sig England og
lét krýna sig þar til konungs árið 1066.
Þegar kórónan var sett á höfuð hans,
byrjuðu áhorfendur að æpa sem óðir
væri. Það voru fagnaðarlæti. En vegna
þess að Normanir vissu að fólkið hat-
aði hann, heldu þeir að hér væri um
fjandsamlegt uppþot að ræða. Réðust
þeir þá á mannfjöldann með brugðnum
sverðum og tvístruðu honum, en eftir
lágu margir dauðir menn. Höfðu þeir
þetta upp úr því að hylla hinn nýa
konung.
Við krýningu Elisabetar drottningar
,af York, sem gift var Hinrik VII. kon-
ungi, fór á svipaðan hátt. Drottningin
var bæði fögur og góð og elskuð af
öllum. Þegar hún gekk til krýningar-
innar var breiddur dúkur á götuna þar
ir fremur þjóðfélagsfræði en trú.
Vitnisburður Mauriacs, sem er
grimmilegur í sannleik sínum, er
ritaður af manni, sem var sjálfur
þegn í þjóðfélaginu, er hann lýsir,
og verður því ekki vísað á bug.
Einnig þar er Mauriac arftaki
Balzacs. Eins og hinn nafntogaði
meistari hans sótti hann efni sagna
sinna til samtíðarinnar.
Skáldlegt mál, djúpstæðar og
blæbrigðaríkar persónulýsingar,
raunsönn lýsing umhverfis með
margvíslegum harmleikum, þrá að
sannfæra okkur syndara um veru-
leika náðarinnar til hjálpræðis,
yfirvegað og skarplegt sambland
raunsæis og trýarlegs hugsæis,
einlægni rithöfundar, sem er glögg-
ur á samtíð sína, með þessu vann
Mauriac sænsku Akademíuna, en
hafði áður unnið hylli mjög mikils
fjölda lesenda. Þetta skipar llonum
einnig í fremstu röð franskra rit-
höfunda nú á dögum.
Vissulega komu aðrir frægir rit-
höfundar til greina, t. a. m. Clau-
del, sem er heitkaþólskari og djúp-
hyggnari í ritum sínum, víðfeðm-
ari í andagift sinni, eða Jules
Romains, en sagnabálkur hans, Les
Hommes de bonne volonté, er sem
safnmynd heils tímabils. Mauriac
varð fyrir valinu, og ber að fagna
því. Á eftir André Gide, falsspá-
manni og hættulegum siðameist-
ara, sem fær þó ekki slitið hugann
frá þeim guði, er hann afneitar,
fær nú Nobelsverðlaunin maður
sannkristinn, fullur siðferðishug-
sjóna. Ekkert gat sýnt betur verð-
leika, auð, margbreytileik franskra
bókmennta rtú á tímum, sem nú,
engu síður en fyrr, láta sér ekkert
mannlegt óviðkomandi.