Lesbók Morgunblaðsins - 07.06.1953, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGTJNBLAÐSINS
349
vera hjá okkur þangað til þau hefði
komið upp húsi yfir sig.
Og svo lögðu þessar tvær fjöl-
skyldur á stað seint í október og
áttu 30 mílna leið fyrir höndum.
Það varð erfitt ferðalag. Þegar upp
á hásléttuna kom, var þar kulda-
stormur. Landið var allt kolsvart
og sviðið eftir sléttueldinn. — í
myrkri um kvöldið komumst vér
til kofans hans Jóns Magnússonar.
Þar var heldur köld aðkoma. —
Engin húsgögn voru þar, e'nginn
stóll, ekkert borð, ekkert rúm.
En þegar kveikt hafði verið upp
í eldavélinni og hlýna tók inni, leið
öllum betur. Breið fjöl var nú
negld á vegg og höfð fyrir borð.
Og svo settust allir á kassa og
snæddu heitan mat og voru furðu
kátir. Þegar leið að 'háttatíma, var
öllum farangri rutt út og svo lögð-
umst vér til hvíldar á moldargólfið
og sofnuðum fast, því að allir voru
örmagna eftir kuldann og ferða-
volkið um daginn.
1S1
SÝNILEGT var að ekki var hægt
að notast við þennan kofa um vet-
urinn. Það var því fyrsta verk
þeirra föður míns og Helga morg-
^uninn eftir að leggja í nýa hús-
byggingu. Þeir höfðu haft með sér
nokkuð af timbri, en það nægði
ekki í hús. Það var því afráðið að
grafa sig inn í hól og nota timbrið
í þiijur og gólf. Þetta var gert og
svo var nýa vistarveran þakin
bjálkum og torfi. Húsið var slétt
við hólinn að ofan, en stafn á að
framan. Svo var eldavélin flutt í
húsið og svo fluttist allt fólkið
þangað. Þarna var hlýtt, en þröngt
fyrir tvær fjölskyldur.
Það var langt í kaupstaðinn og
oft varð þröngt í búi milli ferða.
Og við krakkarmr tókum eftir
áhyggjusvipnum á móður okkar
þegar hún var að skammta og eitt-
hvað var á þrotum. Þegar kaffi var
haft um hönd, fengum við Guðný
systir mín uppárennu og einn syk-
urmola með. Einu sinni kom okkur
saman um að spara molana og
geyma þá þangað til sykurlaust
yrði. Við földum þá í blikkdós. —
Nokkru seinna heyrðum við að
mamma sagði áð nú væri sykurinn
á þrotum. Þá komum við mjög
hróðug með molana, sem við höfð-
um dregið af okkur. Það kom fyrst
undrunarsvipur á mömmu, svo
brosti hún blíðlega og tvö stór tár
hrukku henni af augum. Þeirri
stund gleymi ég ekki meðan ég lifi.
Fjöldi landnema kom til nýlend-
unnar 1887, flestir beint frá íslandi,
en nokkrir frá Winnipeg. Þeir sem
fyrir voru hjálpuðu þeim eftir
beztu getu og það var svo sem sjálf-
sagt að skjóta skjólshúsi yfir fólkið
á meðan það var að koma upp þaki
yfir höfuðið. Þá hafði faðir minn
komið sér upp tvílyftu bjálkahúsi,
og margar vikur þá um sumarið
bjuggu hjá okkur þrjár fjölskyldur.
ISi
VEÐRÁTTAN tók að breytast
merkilega. Með hverju árinu sem
leið varð minna um úrkomu og
hafði það mikil áhrif á heyafla, en
ekki svo mjög á akuryrkju, þótt
merkilegt megi virðast. En þá
komu sumarfrost, og gerðu meira
og minna tjón.
Sumarið 1892 varð mönnum erf-
itt. Þá rigndi sama sem ekkert og
jörðin skrælnaði. Vötn og tjarnir
þornuðu og urðu ekki annað en
forarpollar svo að skepnur gátu
ekki svalað þorsta sínum. Kýrnar
geltust og mjólkin varð óhæf til
manneldis. Þá um sumarið fengum
við fjóra vagna af heyi þar sem
venjulegur heyskapur var 100
vagnar.
Svo kom veturinn snemma. Hinn
7. október verður lengi í minnum
hafður meðal þeirra, sem þar áttu
heima. Þá gerði þriggja daga grenj-
andi stórhríð með veðurofsa er
nálgaðist hvirfilbyl. Hann brast
skyndilega á upp úr nóni, og allar
skepnur voru úti. Svo var veður-
hæðin mikil að enginn treystist til
að vitja fjárins. Þegar veðrinu slot-
aði kom í ljós að fé hafði hrakizt
undan því langar leiðir. Einn hópur
hafði hrakizt 30 mílur. komizt þar
í skjól og fennt. Sjö gfipir fundust
þar dauðir í fönninni.
VETURINN 1892—93 var langur og
harður, mikil frost og mikil snjó-
koma. Þá varð að bræða snjó handa
öllum skepnum. í marz var farið
að sneiðast um fóðurbirgðir. Menn
vonuðu þó að batna mundi í apríl.
En 27. apríl gerði álíka vonda stór-
hríð og um haustið og stóð hún í
þrjá daga.
En 1. maí var komin hláka og
veturinn var úti. Það urðu furðan-
lega lítil vanhöld á skepnum í voru
byggðarlagi, en margir felldu þá
mjög. Bræður tveir, sem áttu heima
hjá Saltcoats höfðu um haustið átt
150 úrvals nautgripi, en af þeim
tórðu aðeins 18.
Þegar fram á vorið kom varð það
kunnugt, að margir höfðu hug á
því að komast burtu úr þessum
harðindum. Og sumarið 1893 tók
fjöldi manna sig upp. Sumir heldu
til Saskatscheven, en aðrir — og
þar á meðal faðir minn — flýðu
austur á bóginn og settust að hjá
Manitobavatni. Það er víst ekki of-
sagt að % af bændum hafi flúið
byggðina. Þeim verður ekki láð
slíkt, því að þeir voru orðnir að-
þrengdir. En undarlegt var það, að
þetta sama sumar breyttist veðr-
áttan, það fór aftur að rigna og
landið komst í samt lag og það var,
er það freistaði manna til að setjast
þar að nokkrum árum áður. Þeir,
sem eftir urðu, hafa flestir orðið
bjargálna, en sumir ríkir.