Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1954, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
319
munum, er vér höfum bjargað frá
glötun, og bæði vér, Norðmenn og
Svíar erum bundnir menningar-
lega og þjóðlega jafnsterkinn bönd-
um sem íslendingar. Við þetta bæt-
ast enn þær afleiðingar, er slík af-
hending hefði í för með sér Ef
leggja á siðferðilegan rétt til
grundvallar afhending handrita til
einhvers lands, þar sem þau eru
sköpuð, hlýtur sama að gilda, hvort
sem viðkomandi ríki hefir verið i
sambandi við það land eður ei:
siðferðilegan rétt er ekki hægt að
einskorða við slíkt ríkisréttarsam-
band. Ef vér afhentum íslenzku
handritin og viðurkenndum, að
þetta væri siðferðileg skylda vor,
mundi það vera fullkomlega ósið-
legt af oss að segja nei við kröfum
frá sjálfstæðu Indlandi um afhend-
ingu hinna frægu Palihandrita,
sem Rasmus Rask fékk fang á, eða
til Irans um afhendingu hinna ekki
ófrægari Zend-Avesta handrita, er
þeir Rask og N. L. Westergaard
söfnuðu. Ef Indland eða Iran eiga
siðferðiskröfu til þessara muna,
hljóta þau að eiga hana, hvort sem
þau hafa verið í ríkjasambandi við
Danmörk eða ei. Og frá þessu sjón-
armiði hins siðferðilega réttar yrð-
um vér að telja það afleitt, er Eng-
land neitar að afhenda hin miklu
söfn sín indverskra handrita til
Indlands og egypzkra papyri til
Egyptalands. Það myndi vera frá-
leitt að staðsetja handrit frá slík-
um sjónarmiðum: vísindin þekkia
engin landamæri og' geta ekki fylgt
þjóðlegum viðhorfum, slíkt myndi
leiða til fullkominnar ringulreiðar
um vísindaheimildir. Látum oss
hugsa um afleiðingar grískrar
kröfu um, að öll grísk handrit, sern
nú eru dreifð um víða veröld sem
hlutar af þekktum söfnum, skyldu
safnast aftur í Grikklandi, sem á
aðeins lítinn hluta af þeim. Sú
framtíðarsýn, er bæri fyrir augu
vor, að sérhvert land skyldi eiga
sín eigin handrit, er í fullkominni
andstöðu við allar alþjóðavenjur
fram til þessa, og að loka vísindi
hverrar þjóðar inni á sínum eigin
bási, myndi verða stórt spor stigið
aftur á bak í menningu þjóðanna.
Gagnvart ísl. fullyrðingum, að
Árni Magnússon myndi hafa arf-
leitt Reykjavík að safni sínu, ef
til hefði verið háskóli eða bókasafn
á dögum hans og að Brynjólfur
biskup hafi sent Friðriki 3. hand-
ritagjafir sínar þungum huga, verð-
ur að segja, að enginn veit neitt
um það, þetta eru tilfinningar ís-
lendinga á vorum dögum, sem
ranglega eru gerðar upp íslending-
um á allt öðrum tímum og með allt
önnur viðhorf. Annars má minna
á það, að hinn mikilsmetni lær-
dómsmaður Finnur Jónsson, er var
prófessor í norrænni málfræði við
Kaupmannahafnarháskóla árin
1887—1928 og formaður Árna-
nefndar, og viðurkenndur forystu-
maður í skýringum skáldakvæð-
anna, var algerlega andvígur öllum
umræðum um að skila íslenzkum
handritum, er voru í eigu Dana, og
var hann þó þjóðhollur íslenzkur
maður, en hann arfleiddi kgl. bóka-
safnið í Kaupmannahöfn að öllum
skjölum sínum ,og þetta gerði hann
á þeim tíma, er Reykjavík hafði fyr
ir löngu eignazt bæði bókasafn og
háskóla.
Nú er rætt um, að Danir geti
látið sér nægja að fá ljósprentaðar
útgáfur af handritunum og að slík-
ar ljósprentanir sé jafnvel læsi-
legri en frumritin. Þetta á þó alls
ekki við meiri hluta íslenzku hand-
ritanna, þareð skinnin eru vegna
upprunalegrar geymslu sinnar
venjulega hrjúf og svört af reyk
og eru því lítt hæf til Ijósmyndun-
ar. En hvað sem þessu líður mun
alltaf verða svo, að geymslustaður
frumritanna verði eðlileg miðstöð
þeirra rannsókna, er tengdar eru
handritunum og þessar rannsóknir
snerta ekki sögu og tungu, goða-
fræði, menningar- og félagsmál ís-
lendinga eingöngu, heldur allra
Norðurlandabúa og þessvegna er
við slíkar rannsóknir nauðsynlegt,
ef ekki er aðeins að ræða um út-
gáfur texta, að hafa greiðan að-
gang að svo stórum bókasöfnum,
sem ísland á ekki og mun ekki
eignast um langan tíma, ef það þá
nokkurn tíma eignast þau. Vér
skorum á ríkisstjórn og ríkisþing að
athuga, að afhending handritanna
mundi fá alvarlegar afleiðingar, er
brátt kæmu í ljós, og myndu skapa
stjórnarvöldunum ný og mjög erfið
vandamál. Og vér myndum mjög
harma það, ef úrlausn þessa máls
yrði gerð út frá öðrum en algerlega
efnislegum sjónarmiðum. Sam-
kvæmt skilningi vorum geta hin
hlutlægu rök aðeins leitt til þeirr-
ar niðurstöðu, sem einnig er í sam-
ræmi við allar alþjóðavenjur á
þessum sviðum, að handrit verði
kyrr, þar sem þau eru oghafaöldum
saman verið með fullgóðum rétti.
NDIR þetta ávarp hafa ritað
rúml. 360 manns, flestallt nafn-
kunnir menn í ábyrgðarstöðum. Það
er enginn vafi á því, að þeir, er
stóðu fyrir þessu ávarpi, hafi gert
sér far um að safna undirskrift-
um úr öllum stéttum þjóðfélagsins
í þeirri vissu von, að ríkisstjórn
Dana og ríkisþing. myndi glúpna
fyrir þessu vaska liði, er teflt skyldi
fram. Mér telst til, við lauslega at-
hugun, að á skjali þessu séu nöfn
nál. 60 prófessora í Kaupmanna-
höfn -og Árósum og nál. 36 bóka-
varða og safnamanna. Það er þetta
lið nál. 100 prófessora og safna-
manna, er stendur fastast gegn af-
hending handritanna. Til þess að
prýða þenna hóp eru yíir 30 nöfn
frægra yfirlækna og lækna, milli
20 og 30 lögreglustjóra, dómara og