Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1955, Blaðsíða 2

286
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
reykjardal fyrir 144 rdl. Greiddi
biskup honum þá þegar 100 rdl., en
44 rdl. skyldu greiðast næsta ár.
Auk þess lofaði biskup því að
styrkja Loft, ef þetta fé hrykki
honum ekki, þó með því skilyrði
að hann hegðaði sér vel við há-
skólann.
Loftur kom heim eftir tvö ár
og settist að hjá föður sínum. En
árið 1667 kallar Brynjólfur biskup
hann til kirkjuprests í Skálholti.
Er það þegar talandi vottur um,
að biskupi hafi líkað vel fram-
ferði hans og frammistaða í Kaup-
mannahöfn. Kom það og síðar fram
að biskup mat hann mikils og vildi
honum vel, þótt ekki yrði við ör-
lögunum spornað. Er það talið
meðal margra stórra rauna biskups .
hvernig viðskiftum þeirra Lofts
lauk.
JTM ÞESSAR mundir bjó Sig-*
urður Jónsson lögmaður á Ein-
arsnesi í Þverárþingi. Hann var
höfðingi mikill og virktavinur
Brynjólfs biskups. Jón yngri son-
ur lögmanns var þá í Skálholts-
skóla. Hjá biskupshjónunum var
þá frændkona þeirra beggja, Ragn-
heiður dóttir Torfa prófasts Jóns-
sonar í Gaulverjabæ, sem biskup
virti manna mest og trúði manna
bezt. Þau Ragnheiður og Jón Sig-
urðsson lögðust á hugi, og mælt er,
að Lofti kirkjupresti hafi einnig lit-
ist vel á stúlkuna.
Nú skeður það haustið 1669 hinn
11. nóvember, að Jón Sigurðsson
veiktist hastarlega og einkennilega.
Er veikindum hans lýst svo, „að
hann hefði verið með stórhljóðum
og öngvitum, og fengið oftlega að-
svif“. En stundum kenndi hann
sér einkis meins og þótti þetta með
öllu ósldljanlegt, þangað til farið
var að pískra um að veikindin
mundu stafa af göldrum. Hefir
þetta borizt Brynjólfi biskupi til
eyrna, en hann reynt að þagga
þann orðróm niður. Má sjá það á
bréfi, er hann skrifar Sigurði lög-
manni hinn 13. janúar 1670. Skýrir
hann lögmanni þar frá því, að Jón
sonur hans hafi þjáðst af ókennd-
um krankleika þá um veturinn, og
kveðst vilja segja lögmanni frá
þessu sjálfur svo að þau foreldrar
Jóns frétti þetta ekki á skotspón-
um og máske aflagað af skæðum
tungum.
Með sendimanni þeim, er biskup
sendi með bréf þetta, hefir Jón Sig-
urðsson einnig skrifað föður sín-
um og fullyrt þar, að hann hafi
orðið fyrir gerningum og bent á
að Loftur kirkjuprestur væri vald-
ur að þeim.
Sendimaður biskups lagði á stað
frá Skálholti 13. janúar og sama
dag semur biskup sérstaka fyrir-
bæn, er hann skipaði Lofti presti
að lesa í prédikunarstóli þegar dag-
inn eftir og síðan á öllum messu-
dögum eins lengi og þurfa þætti.
Var þessi bæn um að Jóni Sig-
urðssyni batnaði, og ef sjúkdómur
hans sé af nokkurs manns völd-
um, „fyrir sending vonds anda, eins
eða íleiri“, þá er guð beðinn að
opinbera þá, er að þessu sé valdir,
svo að þeim yrði löglega og líkam-
lega hegnt, „sjálfum guði til dýrð-
ar, en andskotanum og hans lim-
um til niðurlægingar og öðrum til
viðvörunar“, eða þá að guð vildi
sjálfur refsa þeim með dauða.
Þessa bæn las Loftur þrisvar
sinnum af prédikunarstóli, 14. janú-
ar, 16. janúar og 23. janúar. Með
þessu hefir biskup ætlað að kveða
algerlega niður þann grun, að Loft-
ur ætti sök á veikindum Jóns.
JjEGAR lögmaður fékk bréf bisk-
ups og sonar síns, brá hann
við skjótt og sendi skrifara sinn,
Sigurð Björnsson (er síðar varð
lögmaður) suður í Skálholt með
bréf til biskups. Skorar hann á
biskup að rannsaka þegar hvort
xr.o.
veikindi Jóns muni ekki vera af
manna völdum.
Biskup svarar honum aftur og
segist ekki geta þetta, því að ekk-
ert mark sé takandi á þeim orð-
rómi, sem sé á sveimi og Jón muni
ekki hafa neinar sannanir fyrir
grun sínum. En það kveðst hann
geta sagt lögmanni með góðri sam-
vizku, að ef hann vissi nokkuð um
þetta, sem mark væri á takandi,
þá mundi hann ekki hylma yfir
það né stinga undir stól. „Ég á það
ei við andskotann að virða að ég
þurfi hans flokk að fylla, eða yfir
hans lærisveina fjöður að draga“.
Minnist hann svo á veikindi Jóns
og segir að hann beri þau vel, og
að beðið verði fyrir honum í dóm-
kirkjunni meðan þörf þyki. Legg-
ur hann svo bænina innan í bréfið,
og fór Sigurður Björnsson með
þetta aftur að Einarsnesi. Sjálfsagt
hefir hann einnig haft meðferðis
bréf frá Jóni og hefir getað sagt lög
manni að Jón væri gallharður á
því, að Loftur kirkjuprestur hefði
komið veikinni á sig með göldrum.
Sigurður lögmaður var talinn
spekingur að viti, en svo sterkum
tökum hafði galdratrú þeirrar ald-
ar náð á honum, að hann dró ekki
í efa að sonur sinn hefði rétt að
mæla er hann hélt því fram að
hann hefði orðið fyrir göldrum og
gerningum. Og þótt lögmaður hefði
mikið álit á biskupi, sýndist hon-
um ekki rétt að eiga allt undir dóm-
greind hans og röggsemi í þessu
máh. Lögmaður reið því austur í
Skálholt og hafði nánari sagnir
af syni sínum. Skýrði Jón þá frá
því, að Loftur kirkjuprestur hefði
afhent sér blað með tveimur
galdrastöfum, til þess að leggja við
síðu sér, þar sem verkurinn var
mestur og sagt að þeir stafir bættu
ýmsar meinsemdir. Þetta blað
kvaðst hann hafa geymt innan í
lítilli bók á hillu við rúm sitt, en
bókin hefði horfið. Seinna hefði
• t-r i - -• ... - ■ J