Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1956, Page 6

LESBÓK - MORGUNBLAÐSINS
21«
risið hafði milli hans og Sæmund-
ar Eiríkssonar, veffna þess að
Hólmfríður hafði gefið honum um-
boð fvrir sína hönd. Seinna lenti
hann í deilum við Pál Vigfússon á
Hlíðarenda, en þeir sættust 1531.
Sama ár lentu þau hjónin í deilu
við Jón Brandsson og Evólf Ein-
arsson, en á það mál var einiiig
9íet2t. Árið 1533 levsir Ögmundur
biskup þau hjónin undan því að
greiða biskupstíund, þar sem þau
hafi alltaf svnt dómkirkjunni i
Skálholti mikla vinsemd og gert
henni marean greiða. Til er við-
urkenning frá árinu 1537 um bað,
að Jón hnfi gert reikningsskil fvrir
tolli frá Vestmannaevum og árlegu
afgialdi af Rangárþingi, Árið eftir
andaðist hann.
Meira vitum vér s\m ekki um
þennan mann, sem líklega hefir
verið mesta skáld íslands á sinni
tíð. Hann hefir jarðaskifti. hann
lendir í deilum, en þær jafnast.
Sem sýslumaður stendur hann í
skilurn með það, sem honum ber.
Hann hefir verið kunnugur Jóni
biskupi Arasvni og átt skifti við
hann, og hann hefir verið vinur
ögmundar biskuos. En sennilega
hefir hann ekki komið nærri deil-
um þessara harðiaxla. ögmundur
revndi að koma í veg fvrir að Jón
yrði biskup á Hólum. Sjálfum varð
honum biskupstignin torsótt. Að
vísu staðfesti norski erkibiskupinn
biskupskjör hans, en Kristján II.
Danakonungur varð þá æfur og
krafðist þess, þvert ofan í allar
veniur, að biskupsefni skvldu
sækja um og fá konunglega stað-
festingu áður en vígsla gæti farið
fram. Og svo reyndi hann að koma
öðrum biskupi að. Gerðust nú í
margar greinir með honum og
erkibiskupi. Þá fór erkibiskup til
Rómar að sækja þangað traust, en
andaðist í þeiiri för. En fyrir til-
stilli Jörgen Hansson, konunglegs
skrifara f Björgvíh, var biskups-
kjör Ögmundar þó staðfest.
Þetta er upphafið að því að Dan-
ir blanda sér í innanríkismál Nor-
egs og íslands og varð tilefni til
uppreisnar Jóns biskups Arasonar.
Þetta gerðist á dögum Jóns Halls-
sonar. Hann lifir og það að sjá
hvernig íhlutunarsemi Dana verð-
ur til þess, að þeir biskuparnir ög-
mundur Pálsson og Jón Arason
sættast og taka höndum saman váð
norska erkibiskupinn Ólaf Engel-
‘brecktsson um miklar byltingar
fyrirætlanir, sem stefndu að hvorki
meira né minna en því, að leysa
Noreg og ísland undan Danmörk.
Sjálfsagt hefir Jón Hallsson fengið
allt um þetta að vita hjá Ögmundi
biskupi. En þó vitum vér það ekki,
Flest spor hans eru fennt og hulin
af snjóum margra vetra.
En vér viijum minnast hans um
þessi sumarmál.
Það voru rúmlega 400 ár milb
þeirra Þormóðar Kolbrúnarskálds.
íslenzk tunga var þá enn in sama,
en hljóðfallið er breytt, orðið
mýkra og sveigjanlegra, hefir feng-
ið þýðleik og hljóm. Enda eru in
miklu kaþólsku kvæði Geisli,
Harmsól, Sólarljóð og Lilja orkt
þar í milli. Hvað segir Þormóður á
banastundinni. er hann hyllir Ólaf
konung:
Ört var Ólafs hjarta
óð fram konungur (blóði
rekin bitu stál) á Stiklar-
stöðum: kvaddist lið böðvar.
Elþolla sá ég alla
Jalfaðs, nema gram sjálfan
(reyndur varð flestur í fastri
flcindrifu) sér hlífa.
Hér er eins og stórgrýti sé hlaðið
upp. Það er hrynjandi í vísunni, en
ekki óðsöngur. Lítum nú á hvað
Jón Hallsson segir 400 árum seinna:
í æsku hin unga kæra
um erindi nokkur beíddi mig.
lézt hún vllja laera
og lesa þeim, sem bæði sig;
skemmra þykir nær skemmt er nokkuð
i húmi,
eða þá væna veigagátt
um vetrarnátt
vakandi liggur í ifúmi.
Hér er nýtt ísland, ný hugsun,
. en málið ið sama. Aldrei hafði það
farið neinum manni jafn vel á
munni sem Jóni Hallssyni:
Heiðn trú eg þá halli
þó hefði í æsku viljann sinn,
er hann innst á palli
og ur.dír lítið gæi uskinn,
brók er vond, en beyglast skór á fótum,
af engu skarti er eftir par
því áður var,
nema hryggðin í hjartarótum.
Jörgen Bukdahl.
^_^U®®®CT>—?
Molar
Ráð við bruna
EF MENN brennast skulu þeir
flýta sér að láta kalt vatn renna á
brunastaðinn, segja vísindamenn
við háskólann í Utah. Með því að
halda brunastaðnum undir köldu,
rennandi vatni í 15—20 mínútur,
dregur úr sviða og þrota, og sé um
opið sár að ræða, þá stöðvast vessa-
rennsli. Þetta tekst bezt ef menn
bregða skjótt við, en þó er mikil
bót að þessu þótt 1—5 mínútur sé
liðnar frá því að menn brenndu sig
og þangað til þeir geta náð í kalt
vatn.
Áfengi skemmir heilann.
LÆKNAR við háskólann í Kali-
forníu hafa gert nákvæmar rann-
sóknir á sex drykkjumönnum og
komizt að þeirri niðurstöðu, að
langvarandi drykkjuskapur valdi
miklum skemmdum á heilanum,
sérstaklega á þeim stöðvum hans,
sem stjórna öllum hreyfingum. —
Áfengið hefir og þau áhrif að heil-
inn visnar og skorpnar saman.