Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1956, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
327
tveimur öðrum bréfum þessu við-
víkjandi, er seinna verður getið)
og hefir skrifað sjálfur þar neðan
á inn 20. ágúst 1625, að þau séu
„skrifuð á bókfell með gamla
skrift". Bréf þetta er merkilegt
skjal, því að það er seinasta bréfið
sem vér vitum til að komið sé frá
Grænlandi, meðan þar var byggð
norrænna manna.
Sumarið 1410 komust íslending-
arnir að lokum frá Grænlandi.
Mun hafa komið þangað norskt
kaupfar og fengu þeir allir far með
því, og sigldi skipið til Noregs og
kom þangað heilu og höldnu, en
ekki er getið um hvenær ferða-
fólkið komst til íslands. í annálum
er þess aðeins getið, að Snorri
Torfason hafi ekki komið út fyrr
en 1413, vegna þess að sigling hafi
verið lítil hingað úr Noregi á þeim
árum. Og þess er sérstaklega getið,
að árið 1412 hafi ekkert skip komið
af Noregi til íslands. Er líklegt að
hópurinn hafi sundrast í Noregi og
ekki hafi allir komið hingað með
sama skipi, enda þótt sennilegt
verði að teljast, að enginn hafi
komið út fyr en 1413.
Þau Sigríður og Þorsteinn fóru
að búa á Stóru Ökrum, en þrátt
fyrir bréf prestanna í Görðum,
hefir leikið einhver vafi á að nógu
trúlega væri frá öllu gengið við-
víkjandi hjúskap þeirra, eftir ís-
lenzkum lögum. Þess vegna hefir
Þorsteinn útvegað sér tvö vott-
orð þar um. Er annað þeirra dag-
sett að Stóru Ökrum 11. maí 1414,
og er svolátandi:
„Öllum mönnum þeim, sem þetta
bréf sjá eður heyrra, senda Brand-
ur Hallsson, Þórður Jörundsson,
Þorbjörn Bárðarson og Jón Jóns-
son kveðju guðs og sína, kunnugt
gerandi: Þá er liðið var frá hingað-
burði vors herra Jesú Kristi þús-
hundrað fjögur hundruð og átta
ár, vorum vér í hjá, sáum og heyrð-
um á í Hvalsey á Grænlandi,
sunnudaginn næstan eftir Kross-
messu um haustið (þ. e. 16. sept.
1408), að Sigríður Björnsdóttir
giftist Þorsteini Ólafssyni með ráði
og samþykki Sæmundar Oddsson-
ar frænda síns, svo og ei síður vor-
um vér fyrnefndir menn nær í sama
stað og dag að áðurnefndur Þor-
steinn Ólafsson festi fyrgreinda
Sigríði Björnsdóttur sig til eigin-
konu að guðslögum og heilagrar
kirkju. Og til sanninda hér um,
settu vér fyrgréindir menn vor
innsigli fyrir þetta bréf, gert að
Ökrum í Skagafirði".
Hitt bréfið er gert á Stóru Ökr-
um 4. september 1424 og er svo-
látandi:
„Eg, Sæmundur Oddsson, kenn-
ist rneð þessu mínu bréfi að eg
var nær í Hvalsey í Grænlandi,
sá eg og heyrði upp á, að Sigríður
Björnsdóttir frændkona mín gifti
sig Þorsteini Ólafssyni til eigin-
kvinnu með mínu ráði og sam-
þykki, bæði með já og handabandi.
Svo var eg og nær, að nefndur
Þorsteinn Ólafsson festi Sigríði
Björnsdóttur sig til eiginkvinnu
með guðslögum og heilagrar
kirkju, að lýsingum gengnum, sem
vottar það bréf, sem hér er með-
fest, í áðursögðum stað. Og til
meiri sanninda og fulls vitnisburð-
ar hér um, settu Þorgrímur Sölva-
son, Brandur Halldórsson, Þórður
Jörundarson og Jón Jónsson sín
innsigli með mínu innsigli fyrir
þetta bréf. Vorum vér fyrnefndir
menn nær fyrsagðri giftingu og
festingu".
#
Þessi bréf voru rituð á skinn og
fest við vitnisburðarbréf prest-
anna í Görðum og geymd með þvi
í Skálholti. Segir Oddur biskup í
áritun sinni á afrit allra þessara
bréfa, að seinasta bréfið sé með
„fjórum gömlum hangandi inn-
siglum, en fimmta brákað“. Eflaust
hafa þessi skjöl tekið af allan efa
um að þau Sigríður og Þorsteinn
væri hjón, gefin saman eftir kirkj-
unnar og guðs lögum. Bjuggu þau
með virðingu á Ökrum. Varð Þor-
steinn lögmaður norðdn og austan
lands 1421 og helt því embætti til
dánardægurs 1431. Hann varð og
hirðstjóri, eða hafði hirðstjóra-
umboð á árunum 1420—23 og aftur
1427—30. Dóttir þeirra var Kristín,
sem jafnan hefir verið nefnd Akra-
Kristín. Hún var tvígift. Fyrri
maður hennar var Helgi Guðnason
lögmaður og áttu þau nokkur
börn, þar á meðal Ingvelai, er gift-
ist Þorléifi hirðstjóra syni Björns
ríka og ólafar Loftsdóttur á Skarði.
Seinni maður Akra-Kristínar var
Torfi hirðstjóri Arason, sem and-
aðist í Björgvin 1459. Dóttir þeirra
var Malmfríður, kona Finnboga
lögmanns Jónssonar. Akra-Krist-
ín varð háöldruð.
Sagnfræðingar seinni tíma voru
lengi í vafa um hverrar ættar Þor-
steinn Ólafsson hirðstjóri hefði
verið. Espólín telur líklegast að
hann hafi verið sonur Ólafs Björns-
sonar á Stóru Ökrum (en sá Ólafur
var mágur Þorsteins). Bogi Bene-
diktsson segir, að það sé getgáta
eintóm og án efa röng, að Þor-
steinn hafi verið dóttursonur Þor-
steins gamla Eyólfssonar, og sé
langt um meiri ástæða til að ætia
að hann hafi verið bróðir Árna
biskups ins milda. En nú er ekki
talinn neinn vafi á því hverrar
ættar Þorsteinn hafi verið. Hann.
hefir verið sonarsonur Þorsteins
hirðstjóra á Urðum Eyólfssonar, og
hefir borið nafn þessa merka afa
síns. í annálum er hann nefndur
Helmingsson, en Ólafur sonur Þor-
steins hirðstjóra Eyólfssonar, var
nefndur Ólafur helmingur. Þannig
geta viðurnefni orðið ættfræðing-
um til leiðbeiningar.
Á ER að minnast á þriðju hjú-
skaparsöguna, er gerðist í sarn-
bandi við þennan Grænlands leið-