Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1956, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
331
Satúrnusi að nema mun rúmlega 8
milljónum mílna. Það fer umhverf-
is móðurhnöttinn á hálfu öðru ári,
og það er einkennilegt að það geng-
ur öfugt við öll hin tunglin.
J7KKI mun hlaupið að því fyrir
mennina að komast til Satúrn-
usar. Með inum mesta hraða, sem
vér getum ímyndað oss að loftför
muni ná á næstu öldum, mundi
ferðalagið þó taka sjö ár. En setj-
um svo, að vér gætum flogið þang-
að — hvers mundum vér þá verða
vísari?
Þeirri spurningu verður ekki
svarað, en látum oss skreppa þang-
að í huganum. Vér mundum þá
fyrst lenda á Phoebe, yzta tungl-
inu, þar sem aðdráttarafl er svo
lítið, að ekki er viðlit fyrir oss að
ganga þar um, nema vér séum í
sérstökum búningi, sem gerður er
með það fyrir augum. Himininn
er þarna kolsvartur, og þarna er
elckert andrúmsloft. Sólin er orðin
eins og fjarlæg stjarna, virðist allt
að því hundrað sinnum minni en
hér á jörð, og hitageisla hennar
gætir ekki. Hátt á lofti, um 8 millj-
ónir mílna frá oss, skín Satúrnus
og virðist hnötturinn á stærð við
tungl vort. Hringar hans eru dá-
samlegir, jafnvel úr þessum
fjarska. En í myrkurdjúpi himins-
ins glóa hin tunglin eins og dem-
antar og í beinni línu eins og þau
væri fest upp á þráð. Gulu birtuna
af Satúrnusi leggur á hrjóstugt
yfirborð Phoebe, svo að það verð-
ur næsta hlýlegt og viðkunnanlegt.
Héðan skulum vér svo fljúga til
Lapetus, og eigum þá enn um 2
milljónir mílna ófarnar til Satúrn-
usar. Lapetus hefir aðdráttarafl, að
vísu lítið, en nóg til þess að vér
getum gengið þar nokkurn veginn
eðhlega. Himininn er enn kolsvart-
ur, en nú ber stjarnan með hring-
ana ægishjálm yfir alla aðra hnetti.
Hringarnir blasa þó ekki eins vel
við og vér höfðum vonað, en jafn-
vel héðan að sjá virðast þeir vei'a
úr föstu efni, líkt og þeir væru
málmþynnur. Hvar eru nú hinar
jarðstjörnurnar? Vér svipumst um
en komum hvergi auga á jörðina né
Marz. Þær eru orðnar of daufar og
of nærri sólinni til þess að þær séu
sýnilegar. Júpíter sést úti í myrkri
geimsins, rétt fyrir ofan inn krappa
sjóndeildarhring, en hann virðist
ekkert stærri að sjá en frá jörð-
inni. Vér komumst því að raun um,
að Satúrnus muni ekki vera heppi-
legur staður til þess að athuga þar
inar aðrar stjörnur í sólhverfinu.
Það eru aðeins yztu jarðstjörnurn-
ar, Neptúnus og Pluto, sem sjást
sæmilega vel.
Ef vér förum nú til Titan, þá
verður mikil breyting á. Gufu-
hvolfið á Titan brýtur ljósgeislana.
Landslag er allhrikalegt og þar eru
fjallatindar hingað og þangað. í
fjarska sjáum vér glampa á eitt-
hvað, sem líkist stöðuvatni — en
það er líklega pollur af ammoníak.
Nú er Satúrnus orðinn mjög tígu-
legur, en ef vér höldum nú áfram
til Rhea, þá verður hann enn til-
komumeiri. Erum vér nú komnir
svo nærri að vér sjáum ýmsar mis-
fellur á yfirborði hans, og þar eru
litir, bjartgulur litur um miðbikið
er breytist og verður grænleitur við
skautin. En hringarnir snúa nú að
oss röndinni, svo að ekki er hægt
að dást að fegurð þeirra.
Að lokum skulum vér heimsækja
Mimas, það tunglið sem næst er
Satúrnusi. Þar snúa hringarnir enn
röndinni að oss, en hún glóir hér
um bil himinskauta milli, og sjálf-
ur Satúrnus er héðan að sjá um
5000 sinnum stærri heldui en jarð-
artunglið í fyllingu. Á Mimas veg-
um vér sama og ekki neitt og verð-
um því að grípa til geimfarar-bún-
ingsins. Satúrnus er að nokkrum
hluta neðan við sjóndeildarhring,
en hann er tígulegur og bjartur og
endurkast birtunnar er sterþt af
inu ísi þakta yfirborði Mimas. Nú
sjáum vér glöggt hvernig in ýmsu
einkenni á yfirborði Satúrnusar
hreyfast, eftir því sem hann snýst
um möndul sinn.
Þetta er dýrleg sjón, en hana
fáum vér aldrei augum litið. Vér
verðum að láta oss nægja inar
miklu stjörnusjár til þess að skoða
fegurð stjörnunnar, sem er svo dá-
samleg og hrífandi, að ógleyman-
leg verður öllum, er séð hafa.
(Grein þessi er útdráttur úr bók-
inni „A Guide to the Planets“, eftir
Patrick Moore).
MAT.4RÆÐI í SUMARFRÍI
Þegar menn eiga sumarfrí, er þeim
gjarnt að þeytast fram og aftur til
þess að komást sem lengst og sjá sem
mest. Þeir gleypa þá í sig mat þar
sem hann er á boðstólum, en hugsa
ekkert um það hvort hann sé hollur.
Afleiðingin af þessu er sú, segir dr.
N. B. Jaffe í „Medical Times“, að
menn koma úr slíkum ferðaiögum með |
magasár, í stað þess að koma endur-
nærðir á sál og líkama. Það er ekki
allt matur, sem í magann kemur, og
meltingunni má ofbjóða. Sérstaklega
varar hann við tilbúnum mat, sem
seldur er víða á ferðamannaleiðum er-
lendis, því að oft sé hann skemmdur
og reynt að dylja. það með því að
krydda hann mjög mikið. Hann ráð-
leggur mönnum að þeir skuii vera
mjög vandir að því hvað þeir leggja
sér til munns á ferðalögum.
C^SOSXBCTn^J
Tveir amerískir ferðamenn komu
inn í bílaverslun í London.
— Mér lízt vel á þennan rauða
bíl þarna og vil kaupa hann, sagði |
annar þeirra.
— Það gleður mig, sagði bíla-
salinn. Hann kostar 4000 sterlings-
und.
— Bíddu nú við, George, sagði
hinn ferðalangurinn. Þú borgaðir
matinn áðan, svo að það er rétt
að ég borgi bílinn.