Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1957, Page 10

Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1957, Page 10
478 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ríkin sættu beztu kjörum með markað í Frakklandi. Kvað harm slíkt nauðsynlegt, því að þau gæti ekki greitt skuldir sínar með öðru en útflutningi. Og svo fekk hann því til vegar komið að Bandaríkin fengu greiðslufrest, er þau áttu að greiða fyrstu afborgun. Nú settist Lafayette að heima í Frakklandi og varð einn af aðal- mönnum stjórnbyltingarinnar miklu. Daginn fyrir Bastilludaginn var hann kosinn varaforseti þjóð- þingsins, en daginn eftir Bastillu- daginn var honum fengin yfirstjórn hins nýja þjóðhers í París. Kom það þá í hans hlut að fyrirskipa að Loðvík XVI. skyldi handtekinn, er • hann ætlaði að flýa. Var nú sköp- um skift frá því er konungurinn bannaði honum að fara úr landi og ætlaði að láta taka hann fastan. Lafayette beitti valdi sínu ann- ars til þess að reyna að draga úr ofsa byltingarinnar og koma í veg fyrir nýar blóðsúthellingar. Bratt fór þó svo, að honum líkaði ekki þessi nýa staða, því að hann ótt- aðist að þurfa að beita hervaldi gegn múgnum, til þess að vernda friðinn í landinu. Þegar nýa stjórn- arskráin gekk í gildi 1791, sagði hann því af sér. Vegna þess að hann var gætnari en aðrir byltingamenn kom fram í þinginu tillaga að kæra hann fyrir landráð. Þó átti hann enn svo mikil ítök, að tillagan var felld. Það var 8. ágúst 1792. Tveimur dögum seinna hófust óspektir þær er leiddu til þess að Jakobínar náðu öllum völdum í París. Lafayette reyndi að reisa rönd við þeim, en mistókst. Hvarf hann þá úr landi. Og 19. ágúst dæmdi þjóðþingið hann svikara við byltinguna. Erlendis var hann talinn hættu- legur byltingarmaður og var tek- inn fastur. Sat hann þar sjö ár i fangelsi, fyrst í Prússlandi og síð- an í Austurríki. Árið 1797 var hann látinn laus, og átti hann það Napo- leon að þakka. Hvarf hann þá aftur heim til Frakklands, en hafðist þar lítt að. í stjórnarbyltingunni hafði hann misst aleigu sína, en nú sam- þykkti þing Bandaríkjanna að veita honum 24.424 dollara — og var látið heita svo að það væri laun hans sem major-generals í bandaríska hernum. Árið 1824 ferðaðist hann til Bandaríkjanna og var þar hvar- vetna tekið með miklum fögnuði eins og þjóðhetju. Þingið sam- þykkti þá enn að veita honum 200.000 dollara, og var það talin endurgreiðsla á þeim kostnaði sem hann hefði haft af því að veita Bandaríkjunum lið. í júlíuppreisninni 1830 var hann enn gerður að yfirforingja þjóð- liðsins og lét þá leiðast til að styðja konungdóm Louis Philippe. Þó skarst brátt í odda með þeim og í desember 1830 sagði Lafayette af sér og settist í helgan stein. Hann dó 1834 og var grafinn í Picpus- kirkjugarði á Signubakka, en leiði hans var þakið mold frá Bunker Hill í Ameríku, þar sem hann háði eina orrustu sína 28. maí 1778. ----o---- Ailt líf sitt helgaði Lafayette bar- áttu fyrir frelsi. Og bæði í Banda- ríkjunum og Frakklandi er hans minnst sem frelsishetjunnar. Hann unni og Bandaríkjunum mjög og taldi að þar væri vagga frelsisins. Og til þess að undirstryka það, lét hann 13 herbergi í höll sinni heita í höfuðið á fyrstu 13 sambands- ríkjunum vestra. En í Bandaríkj- unum heita nú 50 borgir og bæir, háskóli og ótal stoínanir í höfuðið á honum, og hefir hans eflaust ver- ið minnst þar nú á 200 ára afmæl- inu. Árið 1916 keyptu Ameríkumenn höll hans í Auvergne, létu gera við hana og gerðu hana að safn- stað, þar sem allt er geymt sem enn er til af þeim gripum, er hann átti. Jafnframt var þar stofnað heimili fyrir munaðarláus börn, og dvelj- ast þar nú mörg hundruð barna úr öllum héruðum Frakklands. í borginni Le Puy, sem er næst höllinni, stendur myndastytta La- fayette og sýnir hann er hann gekk fyrir byltingaráðið í París, helt þar ræðu og hélt á loft upp þrílita skúfnum — rauðum, hvítum og bláum — sem var merki hans og merki þjóðvarnarliðsins, og mælti: „Eg færi yður hér tákn, er fara mun um allan heim“. Það var í hans augum merki jafnréttis, frels- is og bræðralags. Og upp frá því hafa þetta verið þjóðlitir Frakk- lands. _____ Meiri hraði WESTINGHOUSE Electric Corp. hefir fundið upp nýja malmblöndu, er þolir meiri hita, en áður hefir þekkzt. Hún nefnist K545 og er gerð úr járni, króm, nikkel, molyb- denum, titanium og boron. Með þvi að nota þessa malmblöndu í hvirfil- vélar þrýstiloftsflugvélanna, má auka hitann að mun og þar með hraða flugvélanna. Er talið að hraðaaukningin geti orðið um 150 km. á klukkustund. Aukin orka hvirfilhreyfla fæst með því að auka hita loftsins sem streymir í gegn um þá, og með því er þá einnig hægt að auka flug- hraða þrýstiloftsflugvélanna. — Hvirfilhreyflarnir verða því að vera úr efni, sem þolir geysilegan hita. Það efni, sem notað hefir ver- ið í hreyflana fram að þessu, þolir 20.000 snúninga á mínútu, en snún- ingshraðann má auka mikið þegar hið nýja efni kemur til sögunnar.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.