Lesbók Morgunblaðsins - 29.09.1957, Blaðsíða 10

494
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
og helt áfram að greiða hár sitt,
sem var mikið og'þykkt og hún
virtist hreykin af. Svo steyptist
hún í sjóinn og eg sá hana ekki
framar.
Eg hafði séð hana mjög glögg-
lega, því að eg stóð á kletti rétt
fyrir ofan hana og glaða sólskin
var“.
Munro sendi þetta bréf vegna
þess, að skömmu áður höfðu tvær
stúlkur séð álíka undarlega veru
vera að baða sig í brimi hjá Kata-
nesi. Önnur stúlkan hét Mackay
og sagði hún að andlitið á sækon-
unni hefði verið kringlótt og hoid-
ugt og eldrautt á litinn. Ekki
kvaðst hún hafa séð að sækonan
væri með hárgreiðu, en hún hefði
hvað eftir annað lyft snjóhvítum
armi upp úr sjónum og strokið aft-
ur hárið, sem var bæði mikið og
grænt.
-----o---
ÞEGAR kemur lengra fram á 19.
öldina, fá sækvennasögurnar byr
undir báða vængi, því að þá fara
úttroðnar sækonur að ganga kaup-
um og sölum í Lundúnum. Getur
Francis Buckland um nokkur dæmi
þessa í bók sinni „Curiosities of
Natural History", sem kom út ein-
hverntíma um 1860. Merkust af
þessum úttroðnu sækonum var sú,
er sýnd var í Egyptian Hall í Lund-
únum árið 1830 og var seld tveim-
ur ítölskum bræðrum fyrir upp*
hæð er myndi svara til 650.000 ísl.
króna.
Buckland segir frá annarri út-
troðinni sækonu, sem honum var
sýnd. Var hún nær fjögur fet á
lengd og eins að útliti og sækonur
voru sagðar, fiskur að neðan, en
kvenmaður að ofan, með hörð út-
standandi eyru, snubbótt nef,
hrukkótt enni og munnurinn með
afskræmis glotti. í neðra gómi var
mannstönn, en fljótt mátti sjá, að
henni hafði verið stungið þar. Og
þegar betur var að gáð, kom í ljós,
að efri hlutinn var húð af apa, en
við hana hafði verið vandlega
saumaður roðbelgur af fiski. Komst
það þá upp að maður, sem tróð út
fuglahami, hafði búið þetta til.
í bókinni „Japan and Her
People“ sem kom út 1859, segir
Andrew Steinmetz frá því, að
japanskir fiskimenn hafi góðar
tekjur af úttroðnum sækonum.
Fyrst búi þeir þær til úr apaskinni
og roðbelg af fiski, og láti svo það
boð út ganga, að þeir hafi veitt
sækonu í fiskinet sín, en hún hafi
drepist á leiðinni í land. En áður
en hún gæfi upp öndina, hefði hún
spáð því að ógurieg drepsótt væn
yfirvofandi, og enginn mundi kom-
ást hjá henni, nema hann ætti
mynd af sér. Auðvitað höfðu fiski-
mennirnir látið gera margar mynd-
ir af henni áður og seldu þær nú
dýrum dómum. Aðrir höfðu stór-
fé upp úr því að sýna sækonurnar
úttroðnar fyrir peninga.
Margar af þessum japönsku sæ-
konum bárust til Evrópu og Amer-
íku á 19. öld og voru hafðar til
sýnis fyrir peninga. Sérstaklega
mun ameríski sýningamaðurinn P.
T. Barnum hafa haft góðan arð af
þeim. En það síaðist þó út að svik
væri í tafli ,og þegar það varð al-
kunnugt hvernig þessar úttroðnu
hafmeyar voru, vildi fólk ekki sjá
þær, og jafnframt var þá lokið
trúnni á þessar kynlegu mannver-
ur í sjó.
----o----
ALLT fram á 19. öld trúðu íslend-
ingar fullum fetum á að til væri
alls konar mannverur í sjó. Það
voru marmennlar, hafmenn og
margýgur. Eru um það ótal þjóð-
sögur, eins og allir vita. Trúin á
hafstramba var þá farin að dofna
og munu þeir hafa breyzt í haf-
menn, eins og sjá má á lýsingu
þeirra. Þeir eru fullar sex alnir
á hæð og ramir að afli, fljótir á
fæti og fimir að klifra. Þeir eni
mannætur og svartir á lit, hálir og
harðir viðkomu eins og gler, eða
þaktir skeljum að utan, sem eru
svo harðar, að högl hrökkva af
þeim á alla vegu, og ef komið er
höggi á þá, gnestur í þeim eins og
blágrýti.
í íslandslýsingu Resens eru lýs-
ingar á margýgi og hafmanni, hafð-
ar eftir Oddi biskupi Einarssyni.
Þar segir að í hafinu við ísland sé
til ferlíki, sem svipi til karlmanna,
að minnsta kosti niður að beltis-
stað. Þau hafi eins og mannshöfuð
og sé það skeggjað, en hvirfillinn
sé hvass upp, og sé svipaðast því
sem á honum sé nokkurs konar
mítur. Háls og herðar sé eins og
á manni, en hendur engar. — Um
margýgina segir: Ferlíki eru til
með kvenmannsskapnaði; þau hafa
kvenmannshöfuð með löngu hári.
Skegglaus eru þau. Þau hafa háls,
herðar og brjóst eins og konur.
Neðri hluti líkamans er í fisklíki.
Ekki er hægt að sjá greinarmun
milli fingranna, því að þeir eru
skeyttir saman með þunnri himnu
eins og fætur á sundfuglum. And-
litið er mjög voðalegt, með víðum
kjafti, úttútnuðum kinnum og
grimmdarlegu augnaráði.
Einhverja seinustu frásögnina
um margýgi hér við land, er að
finna í Gráskinnu Gísla Konráðs-
sonar, og mun sá atburður hafa
gerzt um 1830. Þar segir svo:
Svo hefir sagt Pétur Eyólfsson
skipari, að eitt sinn er hann sigldi
skútu sinni sunnan fyrir Eldeyar
og vestur á Jökuldjúp á Faxaflóa,
sá einn háseta mannshöfuð ofan
um brjóst standa úr sjó upp. Sá
sagði er hann sá þetta: „Hver djöf-
ullinn er að tarna?“ Pétur hljóp
undan stýrinu og setti annan mann
undir og bað að stýra hjá sýn þess-
ari, en eigi á hana. Sagði hann svo,
að andlit þetta væri sem stór al-