Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1957, Blaðsíða 4

536
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
«--------------------------------s>
Eitt er nauðsynlegt
ÞAÐ er mikið rifist um það í
landi hér, bæði í ræðu og riti,
hvort betri séu húskaparhættirn-
ir á bökkum Volgu eða Missis-
sippi. Það er sjalfsagt að gera
sér ljóst, hvorir þessara búskap-
arhátta séu hagkvæmari, en eg
held þó, að spara mætti eitthvað
af þeirri orku, sem fer í þetta
rifrildi, til nánari athugunar á
því, hvernig búa skal á bökkum
Þjórsár. Mikið getum við lært
af útlendum, og sjalfsagt er að
gera það, en ísland er um svo
margt ólíkt öðrum löndum, að*
íslenzkur þjóðarbúskapur verður
aldrei rekinn eftir eriendri
skrift einni r.aman. Við þurfum
fyrst og fremst að iæra " r>
eigið land. Og skoðun mín er sú,
að möguleikar þessa lands séu
svo miklir, að raunhæf þekking
á landinu sé ein hin bezta stoð
sjalfstæðisvilja þjóðarinnar, og
þeirrar stoðar þarf enn við, ekki
síður en hingað til....
Það ævintýri, að þessari litlu
þjóð tókst í þúsund ár að varð-
veita sérstæða og sjalfstæða þjóð-
lega menningu og þar með sinn
tilverurétt og grundvöllinn fyrir
endurheimt stjórnarfarslegs og
efnahagslegs sjalfstæðis, er ekki
hvað sízt því að þakka, að þjóðin
átti í ríkum mæli þá náttúru að
forvitna og sjá þá hluti, sem
henni voru sagðir, og vita hvort
svo var, sem henni var sagt, eða
ekki. Eg er ekki bölsýnn að eðlis-
fari, en þó uggir mig, að á næstu
árum verði það íslenzku þjóð-
inni nauðsynlegra en nokkru
sinni fyrr að týna ekki þessari
náttúru.
(Dr. Sigurður Þórarinsson;
Skrafað og skrifað)
-----—-------------------------V.
Það eru glerungsefnin og þau
mynda þar brothætta skán. Eng-
inn efi er á því, að slík glerungs-
skán hefir fyrir örófi vetra þakið
jörðma, en vatn eyddi henni fyrir
langalöngu. En vegna þess að ekk-
ert vatn var á jarðstjörnunni sem
sprakk, helt hún glerungshúð sinni
pangað til áreksturinn varð. —
Hvernig brotin úr þessum glerungi
hafa komizt til jarðar, er önnur
saga, en hún gefur oss frekari
skýringar á því hvemig hin týnda
stjarna hefir verið.
SMÁKORN utan úr geimnum ber-
ast títt inn í guíuhvolf jarðar og
verða þá glóandi. Slíkt köllum vér
stjörnuhröp. Stórir loftsteinar ber-
ast hingað einnig og eru enn í föstu
formi er þeir lenda á jörðinni. En
þetta eru ekki einu flækingarnir
úti í geimnum.
Þar eru líka halastjörnur, 100.000
að minnsta kosti, og þær draga á
eftir sér glóandi slóða er þær nálg-
ast sól á flugi sínu um geiminn.
Talið er að þær muni upp runnar
í sólhverfi voru, enda þótt enginn
viti hve langt þær fara. En eitt
er ’víst, að brautir þeirra eru svo
ótrúlega víðar, að ólíklegt má telj-
ast að þær hafi myndast um sama
leyti og jarðstjörnurnar, með sín-
um fastákveðnu brautum um-
hverfis sól.
Hvað er þá sennilegra en að efn-
ið í þessum halastjörnum sé gler-
ungur utan af sprunginni stjörnu
og sprengingin sjálf hafi stefnt
þessu efni út fyrir braut hinnar
sundruðu stjörnu? Litróf hala-
stjarnanna virðist og styrkja þessa
tilgátu, því að með aðstoð þess hafa
vísindamenn komizt að því, að efni
þeirra sé aðallega freðin gasefni,
svo sem ammoniak, kolsýra, köfn-
unarefni o. s. frv. í hvert skipti sem
halastjarna nálgast sólina, þiðna
þessi efni og þeytast undan sólar-
geislunum og mynda halann á
stjörnunni. Af þessu má máske
ráða hvernig loftið hefir verið á
stjörnunni sem hvarf, að þar hetir
líf ekki getað þróaát, en þó hefir
loftið hér á jörð líklega verið eitt-
hvað svipað þessu i byrjun. Ef
þessi stjarna hefði verið nær sól,
má vel vera að lífið hefði getað
numið þar land. Þetta átti þó ekki
fýrir henni að liggja. Hún var í
eyði alla sína tíð, og fórst í slysi.
Helgi Valtýsson:
v •• /f • A v
Tvo smal/oð
Vor
Lífið vaknar meó vori!
Vindblærinn strýkur um kinn,
hlýlega hjalar, hvíslar og svalar
og hamingjan andar í barminn minn.
Lognblik á sundi, silungar vaka,
í sólgrænum lundi smáfuglar kvaka.
Líf sprettur í hverju spori! —
Og vetrardraumarnir kuidakrömdu,
sem kúrðu með freðinn væng,
nú lyfta sér hátt, og fleyg hver fjöður,
sem fagnandi stigur úr rökkur-sæng!
Sál og sefi sigla hátt
um sólroðna geima og hvelið blátt,
og blóð mitt syngur í blæ.
Raddirnar bylgja og fallast í faðma
á ljósvakans síkvika sæ. —
Hve sælt að hverfa sem hrynjandi stef
í hágeimsins volduga kór
og blandast þar raddanna svellandi
söng,
er samklingja himnanna Líkaböng:
Guð vorsins er góður og stór!
Sumarnótt
Lækjaniður og lindahjal,
iaufvindakliður í sæludal,
kvöldblár friður, kyrrð og ró,
hvert kvak er þagnað í mó.
Móöurhlý miðnæturstundin.
Daggperlu-glóandi grundin.
Hve ljúft og sælt og svalt og rótt
að sofna í þínum faðmi, nótt,
við lækjanið og lindahjal
á lyngbeð í sæludal.
Og lifa í draumi láðs og fjarðar,
ljúflingur himins og jarðar!
Bandarískur hermaður í Þýzkalandi
fekk bréf frá konu sinni og meðal ann-
ars sagði hún honum þá frá því hvað
lítill sonur þeirra hefði beðið sig um:
— Blessuð gefðu mér lítinn bróður,
svo að við höfum eitthvað að gleðja
pabba með þegar hann kemur heim.