Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1958, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
509
urðu að hafa ljós logandi í húsum
allan daginn.
MÝRDALSSANDUR var ægilegur
yfir að líta eftir fyrsta íramhlaup-
ið, allur umturnaður og ein hrika-
leg ísbreiða með margra mann-
hæða háum íshrönnum og beljandi
holskeflustraumum á milli. Víða
voru gríðarstórir jakar á vestur-
hluta sandsins, líkastir stórum
hafísjökum. Voru sumir þeirra 20
metra háir eða meira, komnir úr
skriðjöklinum, sem hlaupið braut.
Á austanverðum sandinum voru
ekki stórir jakar, heldur íshrann-
ir. —
Á mánudaginn kom ný og ofsa-
fengin flóðbylgja úr jöklinum að
vestan, vatn og sandur en ekki ís-
jakar, því að nú brotnaði ekki
meira úr jöklinum. En flóð þetta
sópaði með sér miklu af ísnum á
sandinum og bar fram í sjó ásamt
okjörum af sandi. Við það mynd-
aðist Kötlutangi og færðist hann
út eftir því sem á leið. í skýrslu
frá skipstjóranum á björgunar-
skipinu Geir, sem kom þangað
austur í lok mánaðarins, segir svo
um þetta: „Frá Múlakvísl og fjór-
ar mílur austur fyrir Hjörleifs-
höfða hefir myndazt nýtt land um
1 sjómíla á breidd. 50 metra dýpt-
arlínan, sem afmörkuð er á sjó-
kortum, virðist enn óbreytt. Þetta
nýa land er þakið stórum ísjökum,
sumir þeirra um 30 metrar á hæð.
Um svæði þetta renna nokkrar
smáár til sjávar. Af hafi lítur þetta
land út sem stór borg, með bygg-
ingar úr ísjökum og strætum úr
ám“.
Á eystri hluta sandsins fór ekki
nema einn flóðskafl yfir, sá er
kastaðist fram í lágsveitirnar. Var
það hlaup þorrið næsta dag, eins
og áður er sagt. Fór þá flóttafólk
af bæunum í Álftaveri og Meðal-
landi heim til bæa sinna aftur, og
var víða köld aðkoma.
Gosið helt stöðugt áfram til 5.
nóvember. Hafði þá kyngt niður
ónemju af ösku. Var hún fín sem
duft fyrstu daagna, en varð síðan
grófgerðari, eða grófur sandur.
Vegna þess að átt var breytileg,
dreifðist öskufallið um allt land,
en varð langmest í nærsveitum
Kötlu. Var marga daga svo kol-
svart myrkur af öskufalli í Álfta-
veri, Meðallandi og víðar, að um
hádag sá ekki fyrir gluggum inni
í núsum.
Um þessar mundir var sími ekki
kominn lengra en til Víkur. En
honum varð að loka vegna eld-
gangsins. Voru því fréttir af gos-
inu harla torfengnar fyrst í stað,
og engar fréttir bárust austan yfir
Mýrdalssand, svo að enginn vissi
hvernig- fólki leið þar. Var þá
brugðið á það ráð, að fá mann úr
Hornafirði til þess að fara land-
veg vestur í Skaftártungu að leita
frétta. Komu svo fregnir frá hon-
um þegar gosið hafði staðið í 10
aaga.
ÞÆR BYGGÐIR, sem mest hætta
vofði yfir í hlaupinu, voru Vík í
Mýrdal, Álftaver og Meðalland.
Byggðinni í Vík, sem stendur und-
ir sjávarbakkanum, var mikil
hætta búin af flóðbylgju, ef hlaup-
ið hefði farið vestur með. En að
þessu sinni hagaði það sér ekki
þannig. Og betur rættist úr en á
horfðist um hríð í Álftaveri og
Meðallandi. Þessar sveitir virðast
liggja opnar fyrir jökulflóði. Með
hverju hlaupi, sem komið hefir,
hefir sandurinn fyrir ofan þær far-
ið hækkandi og hefir fært í kaf
flesta þá hávaða, sem líklegir voru
til þess að geta spyrnt við vatns-
flóði. Eiga því hlaup þangað greið-
ari leið en áður. Kunnugur maður
sagði: „Hefði allt vatnsflóðið farið
fyrir austan Hafursey, eins og oft
hefir áður átt sér stað, hefði öll
byggðin í Álftaveri farið af, og
eflaust allt Út-Meðalland“.
Nú eru 40 ár síðan Katla gaus,
og ef að vanda lætur, þá er ekki
langt þangað til hún gýs næst.
Seinustu aldirnar hafa Kötlug03
orðið sem hér segir: 1625, 1660,
1721, 1755, 1823, 1860 og 1918.
Þannig hefir skemmsti tími milli
gosa verið 35 ár, en lengstur 68
ár. Að meðaltali hafa liðið 50 ár
milli gosa. Sé tekið tillit til þessa,
má búast við því að næsta hlaup
sé ekki langt undan.
Og fyrir nokkrum dögum fluttt
Eysteinn Tryggvason veðurfræð-