Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1958, Blaðsíða 14

518
LEn'-'Ak M' '
«’ AF>STNS
Fiðlur, sem um er deilt
Fyrir skömmu hafa blöðin flutt þá fregn, að hér í Reykjavík
hafi fundizt Stradivari-fiðla. Slíkar fiðlur eru mjög dýrmætar og
hafa því verið gerðar margar eftirlíkingar þeirra. í eftirfarandi
’rein segir nokkuó frá því hvernig dýrmætar fiðiur eru „falsaðar"',
og frá þeirri rekístefnu, sem út af því er gerð.
SEINUSTU sjö árin hefir mátt sjá
í stórblöðum heimsins stórar fyrir-
sagnir á þessa leið: „Dýrmæt
Stradivari-fiðla fundiri á háalofti.
— 30.000 dollara fágæt ítölsk fiðla
talin eftirlíking. — Alkunnur
hljóðfærasali tekinn fastur. —
Kunnur leynilögreglumaður kem-
ur upp um fiðlusvik!“
Á þessum árum hefir staðið stríð
út af sviknum fiðlum, og því stríði
er hvergi nærri lokið. Höfuðvíg-
stöðvarnar eru í Sviss. Þar eigast
við sakamálasérfræðingar, safn-
endur og hljóðfærasalar. Og það
sem barizt er um, eru Stradivari-,
Guernie- og Amati-fiðlur.
Seinasta orustan — sem þó verð-
ur áreiðanlega ekki sú seinasta —
hófst í vor í Bern, höfuðborg Sviss.
Var hún út af fölsunum á fiðlum.
Þegar þetta er ritað liggur málið
niðri, hefir verið frestað, en langt
mun þess að bíða að hið sanna
komi í ljós.
Frægar fiðlur hafa ætíð freistað
fiðluleikara, safnenda, svikahrappa
og leynilögreglumanna. Stradivarí-
fiðla, vel með farin, er að minnsta
kosti 50.000 dollara virði, en það
eru varla þrjár tylftir til af þeim
í heiminum. Sennilega eru þó til
um 300 slíkar fiðlur, sem hlotið
hafa meiri og minni viðgerð, en
fyrir þær er hægt að fá um 20.000
dollara.
Slyngur fiðlusmiður getur gert,
svo góða eftirlíkingu af fiðlu, að
snjöllustu sérfræðingar einir geta
séð að um eftirlíkingu er að ræða.
Fiðlusnillingar eru ekki taldir til
slíkra sérfræðinga. Franski fiðlu-
smiðurinn Guillaume sýndi fiðlu-
snillingnum fræga, Nicolo Paga-
nini, einu sinni tvær fiðlur og
spurði:
— Hvor þessara er ósvikin Guar-
nieri del Gesu fiðla?
Paganini benti þegar á aðra
þeirra.
— Rangt, sagði Guillaume. Báðar
þessar fiðlur eru eftirlíkingar sem
eg hefi gert af fiðlu þinni.
Flestir fiðlusnillingar hafa kom-
izt í eitthvað svipað.
Oft eru það heiðarlegir fiðlu-;
smiðir, sem gera eftirlíkingar af
frægum fiðlum, en þeir merkja
þær sem eftirlíkingar. Seinna kom-
ast svo fiðlur þessar í hendur svik-
ara, sem reyna að selja þær sem
ófalsaða vöru. í hvert skifti sem
blöðin segja frá því að Stradivari-
fiðla hafi fundizt í rusli uppi á háa-
lofti (og þær eru venjulega alveg
óskemmdar), þá hafa hljóðfæra-
saiar ekki nokkurn stundlegan
frið fyrir fólki, sem kemur með
fiðlur afa sinna og vill endilega
úr því skorið hvort hér sé ekki um
dýrgrip að ræða. En þótt þær hafi
á sér frægt merki, eru þær venju-
legast smíðaðar í einhverri verk-
smiðju í Þýzkalandi, Tékkósló-
vakíu eða Frakklandi og eru 5—50
dollara virði.
Fiðlustríðið (,,liutomachia“) sem
nú stendur yfir, hófst árið 1951 og
sá sem hóf það var Giovanni Ivi-
glia forseti ítalska verslunarráðs-
ins í Ziirich í Sviss. Hann skipaði
„ráðgjafarnefnd“ í þessum málum
og eiga sæti í henni tveir svissnesk-
ir fiðlusmiðir, músíkalskur sagn-
fræðingur og fiðlukennari við tón-
listarskólann í Zurich.
Fiðlueigendum var nú boðið að
senda fiðlur sínar til nefndarinnar
og þar gæti þeir fengið úr því skor-
ið endurgjaldslaust hvort fiðlur
þeirra væri ósviknar eða það væri
eftirlíkingar. Fjöldi manna kom
með fiðlur sínar, en flestir þeirra
fengu þau svör að um eftirlíking-
ar væri að ræða. Þessir menn þótt-
ust illa sviknir og kærðu. Var þá
settur á fót sérstakur dómstóll til
að rannsaka þessi mál.
Gömlu fiðlurnar voru nú rann-
sakaðar með X-geislum, kvartz-
lömpum, smásjám og öðrum þeim
tækjum, sem menn eru vanir að
nota þegar ganga skal úr skugga
um hvort frímerki sé fölsuð, pen-
ingaseðlar eða málverk. Formaður
þessara rannsókna er dr. Max Frei-
Sulzer og hefir hann skýrt frá þvi,
að stundum hafi dýrar fiðlur
reynzt eftirlíkingar, og að lélegar
fiðlur hafi verið merktar nöfnum
Stradivari, Guarnieri del Gesu og
Amati.
Nú varð uppi fótur og fit. Rann-
sóknarnefndin lýsti yfir því, að
fjöldi hinna dýrmætustu fiðla væri
eftirlíkingar og að hér væri um að
ræða samtök meðal þeirra sem
fiðlur selja. Hún benti á, að árið
1937 hefði verið sendar 2000 svo-
kallaðar Stradivari-fiðlur til Cre-
mona, 200 árum eftir lát meistar-
ans, en af þeim hefði ekki nema
nokkur hundruð verið ófalsaðar.
Emil Hermann heitir þýzkur
maður, sem nú á heima í Banda-
ríkjunum. Hann er 70 ára að aldri
og hann hefir alla ævi sína fengizt.
við að rannsaka fiðlur og þekkir
allar hinar frægustu tegundir.
Hann hefir sagt um þessa rann-
sókn:
— Fiðlusérfræðingur þarf hvorki
á smásjá eða efnablöndum að halda