Lesbók Morgunblaðsins - 25.03.1959, Blaðsíða 4

148
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Hannes J. Magnússon:
Kvöldbœnin
HANNES J. MAGNÚSSON, skólastjóri á Akureyri, er þjóðkunnur
maður, mikill bindindisfrömuður og velvirkur rithöfundur. Hann
er ritstjóri uppeldismálatímaritsins Heimili og skóli, sem gefið er
út á Akureyri, og flutti ritið eftirfarandi grein eftir ritstjórann
fyrir nokkru. Hefir Lesbók fengið leyfi hans að birta hana á þess-
um tímamótum.
HINN víðkunni sálfræðingur og
heimspekingur, William James,
skrifaði eitt sinn bók um ýmsar teg-
undir trúarreynslunnar, og segir
þar meðal annars um bænina:
„Bæn, eða innra samband við
anda þess heims, hvort sem hann
er Guð eða lögmál — er athöfn,
sem ber verulegan árangur. Við
bænina streymir inn andlegt afl,
sem hefur í för með sér verkanir,
andlegar og líkamlegar, í sýnilega
heiminum“.
Mér duttu þessi orð hins merka
manns ósjálfrátt í hug hérna á dög-
unum, þegar ég, af sérstökum á-
stæðum, var að íhuga uppeldis-
gildi kvöldbænarinnar. Og það, sem
ég segi hér um hana, segi ég ekki
sem neinn trúboði, heldur sem
skólamaður og uppalandi.
Við, sem komnir erum á fullorð-
insár og gott betur, höfum séð sól
hins gamla tíma ganga til viðar.
Aðeins daufan bjarma ber enn við
sjónhring, en nýr tími með nýum
siðum og háttum, hefur lagt undir
sig heiminn. Hvort hann er betri
eða verri, verður ekki sagt hér,
enda á fárra færi að daema þar um.
En þótt ég hafi mikla tilhneigingu
til að fullyrða, að hann sé betri, er
þó víst, að mörg verðmæti hafa
annað hvort glatazt með öllu eða
eru ekki nema svipur hjá sjón. Það
er til dæmis staðreynd, að efnis-
hyggjan hefur í bili farið sigurför
um heiminn og skilið eftir í slóð
sinni annað hvort enga eða hálf-
volga trú En hitt er líka staðreynd,
að hinn nýi tími hefur fært okkur
svo stórkostlegar ytri framfarir, að
þess eru engin dæmi í veraldar-
sögunni áður. Og hverju skiptir
það þá, þótt við notum okkur ekki
það afl bænarinnar, sem William
James talar um? Hverju skiptir
það, þótt lítið barn, einhvers stað-
ar í heiminum, lesi ekki kvöldbæn-
ina sína? Jú, það skiptir miklu
máli, því að bænin, og þá einnig
kvöldbænin, byggir einstaklinginn
upp innan frá, en það er einmitt
það, sem hinn nýa heim vantar.
Hann vantar það að byggja sig upp
innan frá. Einstaklinginn vantar
það líka. Öll önnur menning er
byggð á sandi.
Maðurinn er að vísu voldug og
dásámleg vera. En ef hann viður-
kennir ekkert sér æðra, er hann
sannarlega snauður, mitt í allri
sinni auðlegð, og barn, sem aldrei
hefur lært að hefja huga sinn til
þess máttar, sem öllu stjórnar, hef-
ur farið á mis við dýrmæta reynslu.
En fara íslenzku börnin ekki með
kvöldbænina sína nú, eins og þau
hafa alltaf gert? Ég veit það ekki.
En ég óttast, að svo sé ekki, að
minnsta kosti ekki eins almennt og
áður var.
Ég sé fyrir mér tvö heimili. Það
er kvöld. Á öðru heimilinu eru for-
Hannes J. Magnússon
eldrar barnanna ekki heima. Þeir
eru úti að skemmta sér, á kvik-
myndahúsinu, dansleik, spilakvöldi,
eða einhverri álíka samkomu hins
nýa tíma. Börnin eru annað hvort
ein heima, eða einhver ókunnugur
hefur verið fenginn til að sitja hjá
þeim. Góðar og tryggar vinnukon-
ur, sem oft voru hinir beztu heim-
ilisvinir, eru nú orðnar sjaldgæfar.
Börnunum líður ekki vel. Þau
skortir það öryggi, sem návist for-
eldranna skapar alltaf. Þau hafa
ekki skap í sér til að læra undir
morgundaginn og koma því illa
undirbúin í skólann næsta morgun.
Þau hafa heldur ekki verulegt yndi
af að leika sér. Loks hátta þau, leið
í skápi. Dagurinn og kvöldið skilja
ekki eftir neinar bjartar endur-
minningar. Þau sofna með örygg-
isleysið í sál sinni. Þau gera dag-
inn ekki upp, hvorki það, sem mið-
ur fór, né heldur hitt, sem betur
fór. Dagarnir og vikurnar eru eins
konar happdrætti. Og utan og of-
an við þennan mislynda tíma,