Lesbók Morgunblaðsins - 25.03.1959, Blaðsíða 10

154
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Um loftslagið er öðru máli að
gegna. Á Marz er loftið svo þunnt.
að það samsvarar því sem er um
18 km uppi yfir jörðinni. Enginn
maður getur því hafzt við á Marz,
nema hann sé í geimfarabúningi og
með nóg ildi með sér. í gufuhveli
Marz er ildi ekki til, en þótt það
væri þar, þá mun það svo lítið að
menn gæti ekki andað.
Þessi geimfarabúningur yrði að
vera mjög þungur, en það gerir
ekki svo mikið til, því að á Marz
vegur maðurinn ekki nema rúman
þriðjung af því, sem hann vegur á
jörðinni. Þótt hann væri því með
stóra ildisgeyma á baki og alls kon-
ar verkfæri hangandi við belti,
mundi hann ekki vega jafn mikið
og hér á jörðinni. Menn eiga því
að geta ferðast fótgangandi á Marz,
og þeir munu gera það, komist þeir
þangað nokkurn tíma. En til þess
að geta framkvæmt nokkrar rann-
sóknir, verða þeir að hafa einhver
fartæki með sér.
Þessi fartæki verða að miðast við
staðháttu á Marz. Sennilega er
yfirborð stjörnunnar víða stór-
grýtt mjög. Annars staðar eru svo
sandauðnir. Og dökku blettirnir,
sem sjást á myndum af Marz, eru
sennilega seltuflatneskjur. Venju-
legum fartækjum á hjólum verður
því hvergi komið við.
Fyrst kom mönnum í hug, að far-
tæki á skriðböndum mundi henta
bezt á Marz. En skriðbeltin hafa
sína annmarka, og nú hallast menn
helzt að því að bezt verði að hafa
útblásnar völtur undir farartækj-
unum. Þær hafa sums staðar verið
reyndar og gefizt vel.
Völturnar eru svo breiðar, að
þær sökkva ekki niður í lausan
sand. Þær henta líka vel þar sem
er grýtt jörð og skekst þá farar-
tækið ekki til eins og ef það hefði
verið á hjólum. Þær eru einnig
góðar í mýrum og vatni, og ef
vatnið verður of djúpt, þá er flot-
Bíll til feröalaga á Marz
kraftur þeirra svo mikill, að far-
tækið flýtur. Þótt loftið sé þunnt
á Marz, mundi þó 'hægt að blása
þær út þar, enda þótt seinlegt sé.
Fleira kemur til greina. Hvernig
á að knýja þetta fartæki áfram?
Til þess þarf aflvél, sem ekki þarf
á lofti að halda, því að loftið á
Marz er gagnslaust til brennslu,
enda þótt því væri þjappað saman.
Menn eiga nú þrennskonar orku-
vélar, sem ekki þurfa loft: rákettu,
rafhreyfil og kjarnorkuhreyfil.
Rákettur koma hér ekki til
greina. Þær eru svo ofsafengar.
Fartæki á Marz verður að geta
farið hægt, en það leyfa rákettur
ekki.
Með rafhreyflum er unnt að fara
bæði hratt og hægt. En þeir þurfa
á rafmagni að halda, og það er ekki
til. Að vísu mætti segja að innan
20 ára muni mönnum hafa tekizt
að finna upp furðulega rafgeyma,
en það er þó ekki víst.
Vera má að mönnum takist ein-
hvern tíma að smíða lítinn og létt-
an kjarnorkuhreyfil, en hann er
ekki fundinn enn. Og hann getur
orðið vandmeðfarinn.
Fyrir nokkru helt þýzki rákettu-
fræðingurinn Wernher von Braun
því fram, að fyrir fartæki á öðrum
hnöttum væri bezt að hafa hverfil.
og sérstök efnablanda (H202)
höfð sem orkugjafi. Þessi blanda
er fljótandi, en þegar hún er leyst
sundur í vatn og ildi, myndast
geisilegur hiti, vatnið breytist í
gufu og með gufunni má snúa
hverflinum. Með því nú að leiða
gufuna og heitt ildið inn í brennslu-
hólf hlaðið gasi, myndast þar
bruni og kolsýruútblástur, sem get-
ur snúið öðrum hverfli. Hér er því
fenginn tvöfaldur hverfill, sem
ekki notar loft til brennslu og ætti
því að vera tilvalinn þar sem ekk-
ert ildi er í loftinu, eins og á Marz.
Á TUNGLINU
En áður en menn fara til Marz,
verða þeir helzt að hafa komið sér
upp bækistöð á tunglinu. Og það
er ekki auðvelt, því að þar eru
örðugleikarnir enn meiri en á
Marz. Þar er loftið ekkert svipað
því sem er á jörðinni. Þó finnast
þar nokkrar lofttegundir, svo sem
argon o. fl., en menn hafa ekkert
gagn af þeim. Nóttin á tunglinu
stendur í hálfan mánuð og kuldinn
getur þá orðið rúmlega 90 stig. En
þegar dagur rís þar, fer að smá-
hitna, og eftir viku er hitinn orð-
inn svo mikill að klettar og klapp-
ir verða rúmlega 100 stiga heit.
Lengi heldu menn, að þessar
miklu hitabreytingar þar mundu
valda því að grjótið molnaði nið-
ur, en nú eru þeir horfnir frá því.
Tilraunir, sem gerðar hafa verið,
sýna að grjót molnar ekki þegar
það smákólnar og smáhitnar, eins
og á tunglinu. Aftur á móti munu
loftsteinar hafa mulið grjótið á
tunglinu niður. Stórir loftsteinsr
eru þó sjaldgæfir, en þar rignir
látlaust smásteinum, og hver smá-
steinn kvarnar úr grjótinu þar sem
honum lystur niður. •
Svo eru geimgeislarnir. Þeir
hjálpa til að mylja niður grjótið.
Á löngum tíma losa þeir sundur
krystallamyndun klettanna.
Nú hefir þessu farið fram um
miljónir ára, og afleiðingin af því
hlýtur að vera sú, að mikið sé um
eggjagrjót á tunglinu, en sandur og
möl þess á milli. í snarbröttum