Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1959, Side 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
263
„Hvað meinarðu, fóstra góð?“ seg
-ir hann.
Þá mælti hún fram þessa stöku:
Lífið manns er lukka og þraut,
liggur að grafar velli.
Síðla mátt ei byrja braut,
því blinda er á heiðarsvelli.
Gísli var flugnæmur og nam vís-
una þegar. Hann fór þá að íhuga
hvað hún mundi þýða, og sá að
fóstra var að ráðleggja sér að
leggja snemma á stað, því að
dimma mundi með kveldinu áður
en byggð yrði náð.
Gísli reis þá á fætur, vakti fé-
laga sína og bað þá klæðast. Þeir
skildu ekkert í þessu óðagoti í Gísla
og voru undirtektir daufar. Þó
klæddu þeir sig og gengu svo allir
þrír heim að Þingvöllum. Þá voru
þar flestir í fasta svefni, og enginn
sjáanlegur ferðahugur í neinum.
Gísli fékk ákúrur hjá sumum fé-
lögum sínum og sögðu þeir að þessi
árvekni hans mundi vafalaust vita
á ill tíðindi.
Heldur gekk mönnum seinlega að
komast á stað, alltaf var eitthvað
sem tafði fyrir. Veður var sæmi-
legt, en þó nokkur snjór, og draup
vatn af þiljum er þeir lögðu á stað
frá Þingvöllum.
Þegar leið á daginn tók að dimma
í lofti með snjókomu, og svo rauk
hann upp á norðan og herti frostið
þegar nóttin kom. Ekki sást út úr
augum fyrir dimmviðri, og klaki
hlóðst á andlit manna, svo að þeim
lá við köfnun. Þröngu fötin reynd-
ust illa, þau gerðu menn ógang-
færa og sprungu utan af þeim. Sex
menn létu lífið þarna á heiðinni,
en aðra sex kól til skaða, misstu
fingur og tær. Tvo kól ekki, og ann-
ar þeirra var Gísli. Víðu fötin, sem
draumkona hans hafði bent hon-
um á að láta gera sér, björguðu
honum þá.
Öf
Hið þögla mál á mllli sálna
mér er kært.
Það túlkar alit, sem orðunum
mun aidrei fært.
1 handabandl hlýir straumar
bera boð.
Með orðum mun þér aldrel veitt
svo örugg stoð.
Og augun sýna samúð djúpa
i sárri neyð.
Þó orðin geti aldrel komlzt
alla leið.
Á mllli vina þögnin geymir
þelið hlýtt.
Það yrði, tjáð með orðagjálfri,
einskis nýtt.
Þltt milda bros, þin hlýa hönd
þau bera blóm.
Á orðslns valdi er andans kyngl
aðeins hjóm.
Mltt litla kvæði heflr hlotið
harðan dóm.
Því þetta eru aðeins orðin
innantóm.
Dóttir jaröar.
Laxamóöir
í ÞJÓÐSÖGUM eru til sögur um sil-
ungamæður, laxamæður, flyðrumæður
o. fl. slíkar kynjaskepnur. Sendi Les-
bók Mbl. eina slíka sögu, sem eg hefi
ekki séð 1 neinu þjóðsögusafni, sem eg
hefi lesið. Sögumaður er Guðmundur
bóndi Helgason (d. um 1920), er bjó
síðasta þriðjung síðustu aldar og fram
yfir aldamót að Tjarnakoti i V.-Hún.
Eins og kunnugt er skiftist Miðfjarð-
ardalurinn í þrjá dali, er nokkuð kem-
ur inneftir. Eftir vestasta dalnum fell-
ur Vesturá, ein aðaláin, er myndar
Miðfjarðaré. Hún kemur langt austan
af Tvídægru, úr ýmsum kvíslum er
renna saman vestarlega á Tvídægru
norðanverðri, einnig tekur hún vatn
frá Sléttafelli austanverðu og er því
nokkuð vatnsmikil er hún fellur niður
i Vesturárdal. í botni Vesturárdals er
hár og fríður foss, er Rjúkandi heitir,
er áin ekki laxgeng lengra inneftir.
Lítið eitt af laxi hefir einstöku sinnum
veiðzt undir Rjúkanda, en veiðiréttinn
átti Staðarbakkakirkja. Vart hefir þó
verið talið borga sig að stunda veiðl
í Rjúkanda, enda er hann alllangt fyrir
innan byggð. Munu vera um eða yfir
8 km. frá innstu bæum í Vesturárdal
og nær 30 km. frá Staðarbakka inn að
fossinum. Eitt sinn, er eg var krakki á
Brekkulæk, man eg til að sr. Eyólfur
Kolbeins, er þá var prestur að Staðar-
bakka, fór veiðiför að Rjúkanda, en
veiddi lítið, eða ekkert. Enda mun för-
in hafa verið farin meir til gamans en
ábata.
Fyrrum átti að hafa verið gnægð
laxa undir Rjúkanda, en hvarf og er
til þess eftirfarandi saga: Vesturárdæl-
ir stunduðu mjög veiði í Rjúkanda með
góðum árangri, enda var laxinn þar í
þykkum torfum, en illt var að ná hon-
um, því hann hélt sig mest í iðunni
undir fossinum þar sem netum varð
illa viðkomið. Tóku bændur nú að
hugsa ráð sitt til að hrekja laxinn fram
úr iðunni. Varð það ráð þeirra að láta
hrísbagga fljóta fram af fossinum. Áð-
ur höfðu þeir þvergirt ána með netum
neðan hylsins. Er hrísið kom í iðuna
hljóp fram mergð laxa og höfðu bænd-
ur aldrei veitt svo vel. Vildu þeir nú
reyna aðra vél og létu hund koma í
ána og veiddu þá enn betur, en ið
fyrra sinn. En jafnan slapp ið mesta
af laxinum aftur upp í hylinn. Sáu nú
bændur að enn gæti veiði þeirra orðið
meiri, ef þeir gætu fælt laxinn frá að
leita upp í hylinn. Varð það því ráð
þeirra að útvega sér lifandi sel, vestan
úr Hrútafirði, og sleppa honum í ána.
Aður höfðu þeir girt yfir ána og búið
um ið ramlegasta. Er selurinn kom í
hylinn ruddist fram slík mergð laxa að
netin rifnuðu og laxavaðan hélt niður
ána til hafs. Síðast kom fram undan
fossinum ferlíki mikið og ruddist fram
ána. Það var laxamóðirin, var hún svo
stór að bægsl hennar tóku upp é tún
á bæunum Húki og Dalgeirsstöðum
(um 1 km.) Hélt hún eftir laxavöð-
unni til sjávar. Síðan hefir lax ekki
haldizt við í hylnum undir Rjúkanda.
P. A.