Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1959, Blaðsíða 10

498
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þeirra. Það hafði orðið breyting í
Ameríku á síðustu 25 árum. Það
var ekki lengur nauðsynlegt, að
vera yfirstéttarmaður og lærdóms-
maður og vinur áhrifamikilla
manna til þess að ná tangarhaldi
á laglegri sneið af guðs grsénni
jörð. Kaupin á Louisiana höfðu
verkað á landnemana eins og vin
á viðvaning, þeir urðu dálitið
drukknir og fengu óseðjandi lyst á
meira af svo góðu.
Hið nýa hugsjónaríka mexi-
kanska þing, sem var orðið dauð-
leitt á gamla einokunareftirlitinu
með innflutningi manna, vista og
varnings, opnaði dyr þessa víð-
áttumikla ónumda lands og bauð
mönnum að setjast þar að. Þetta
var bezta boð, sem óbreyttur al-
þýðumaður hafði nokkru sinni átt
kost á í veraldarsögunni: hverjum
fjölskylduföður var boðið — hvorki
meira né minna en 6000 ekrur af
Texassléttunni. Fólk kom nú úr
öllum áttum. Enskumælandi land-
nemarnir amerísku streymdu út á
sléttuna til þess að taka þessu
höfðinglega boði; þeir þurftu ekki
annað en mæla landið, þá varð það
þeirra eign.
Um 1835 voru 30,000 enskumæl-
andi landnemar meðfram bökkum
ánna í Austur-Texas, Barzos, San
Jacinto, Trinity, Colorado, Navi-
dad, Mustand og Lavaca. Kring-
um hina víggirtu trúboðsbæi voru
aðeins 5000 Mexikanar.
Og þá gerðist í Mexicó eitt af
þessum sögulegu slysum, sem geta
hent í hverju landi. Sökum veik-
leika þessarar nýju þjóðar, hinna
miklu fjarlægða, fjalllendis, íbúa
af gjörólíkum kynflokkum og úr-
eltra erfðavenja í stjórnarfari,
tókst ómerkilegum, heimskum og
metnaðargjörnum manni að hrifsa
til sín völdin.
Antonio Lopez de Santa Ana
hershöfðingi varð forseti Mexicó-
ríkis og varpaði skugga illra áhrifa
sinna yfir landið fram á miðja
öldina; og nóg um það hér.
Þjóðin reyndi að hrinda honum
úr valdasessi, Yucatan gerði upp-
reisn gegn harðstjórn hans, en
Texas einni tókst það. Þessir 30
þúsund enskumælandi Ameríkan-
ar sem settust að í Texas höfðu
fulla ástæðu til þess að þola illa
stjórn Santa Ana, sem stjórnaði
harðri hendi frá aðalstöðvum sln-
um, sem voru í órafjarlægð; ríkið
gat ekki veitt þessum bændum
neina vörn gegn Indíánunum, en
það var ekki einungis það, sem
olli Texasuppreisninni. And-
rew Jackson, sem horfði í vestur
og félagar hans í stjórnmálunum,
dreymdi um heimsveldi og Tenn-
esseebúar, eins og Sam Houston,
veittu draumum hans byr undir
báða vængi. Menn þessir vildu
hrinda af stað byltingu í Texas og
hremma landið. En Santa Ana sá
þegar af hvaða átt hann blés.
Hann lét mexíkanska þingið útvega
sér her og hélt hernum til Texas
til þess að berja niður byltingu
Texas-landnemanna. Einn hers-
höfðingja hans hélt meðfram
ströndinni og umkringdi Fannin og
400 menn, sem voru teknir til
fanga, er skotfæri þeirra voru
þrotin. Santa Ana skipaði að skjóta
alla þessa menn og var það fram-
kvæmt. Sjálfur settist Santa Ana
um gömlu trúboðsstöðina Alamo
við Santa Antonio, þar sem 180
menn voru umkringdir og drap
hann þá. Þannig hafði Santa Ana
lært að meðhöndla uppreisnar-
menn 1813, þegar hann kom til
Texas sem ungur liðsforingi í
spænska hernum til þess að bæla
niður byltingu. Drepa þá. Texas
landnemarnir voru skelfingu lostn-
ir. Gamalmenni, konur og börn í
þessum héruðum beittu nú uxum
sínum fyrir vagnana og fiýðu í
stórhópum í skjól og öryggi Banda-'
ríkjanna upp að Sabiná. En vopn-
færir karlmenn, æfir yfir því að
heyra um miskunnarlaust dráp
feðra, bræðra og frænda, söfnuð-
ust um Sam Houston. Fréttir bár-
ust vitanlega einnig af þessum
mannvígum til Bandaríkjanna og
ungir vígreifir Bandaríkjamenn
þyrptust nú til Texas til þess að
taka þátt í þessum miklu átökum.
Og þeirra var ekki langt að bíða.
—oOo i ■
Santa Ana hafði 5000 menn í
Texas, en Sam Houston um 700.
Santa Ana sótti fram og Sam
Houston hélt undan. Santa Ana
leit svo á, að hann væri 1 raun-
inni búinn að bæla byltinguna
niður. Ásetningur hans var að taka
höndum héraðsstjórnina þrjósku í
Harrisburg við San Jacinto, láta
skjóta uppreisnarmanninn Davíð
Burnet og svikarann Alonzo de
Zavala, fara síðan um borð í skútu,
sem beið undan strönd Galveston-
flóa, fara til Vera Cruz og halda
síðan sigurreið til höfuðborgarinn-
ar, Mexico City. Þetta var ráða-
gerð hans. Hann valdi því 1200
úrvalshermenn og hélt á hrað-
göngu í áttina til herbúða Sams
Houstons og Harrisburg. Enn lét
Sam Houston undan síga. Hófst
nú kurr í liði hans, því menn hans
voru vígreifir.
Menn Houstons vissu ekki það
sem hann vissi ,að bandarískur her
beið handan Sabinár. Það verður
að vísu aldrei sannað, en ekki er
þó ósennilegt, að Houston hafi vilj-
að berjast við Santa Ana í ná-
munda við bandarískan her, svo
hann gæti leitað þar liðveizlu eða
jafnvel komið ár sinni svo fyrir
borð, að Bandaríkjamönnum lenti
saman við her hins mexikanska
hershöfðingja. Það var ósanngjarnt
að ætlast til þess að Sam Houston
eða nokkur maður gæti vænzt
þess, að 700 manna lið gæti borið