Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1959, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
511
SAGAN
(Skrifaö eftir lestur um vetnissprengjur).
Allt frá því í aldingarði
eplis fyrst var neytt,
meira að vita miklum arði
margur hefur eytt,
vogað miklu, vakinn sofinn,
væri brautin hál,
jafnvel þó að kjarni klofinn
kveikti alheims bál.
„Allt í lagi! ótti hverfi“.
Ymur hátt og lágt.
„Ofur lítið alheims kerfi,
atóm fór í smátt,
en það losnar ofsa kraftur,
öld, er nota kann,
það er ráð að reyna aftur,
rétt að beizla hann.“
Ei er hikað, ekki staldrað,
allt er reynt og gert. —
Skyldi mannkyn orðið aldrað,
einkis framar vert?
Loft og sjó þeir lævi fylla
líka jarðar hvel.
Mun nú sagan enda illa
eða fara vel?
SIGURÐUR NORLAND
fram með ránum og gripdeildum.
Þessi skálmöld olli hvítum
mönnum miklum áhyggjum, og
eins mörgum Maori-höfðingjum.
Hér vantaði volduga yfirstjórn.
Fram úr því var ráðið á þann hátt,
að hvítir menn og 50 höfðingjar
Maori komu saman í Waitangi
1840 og gerðu með sér samning,
sem allir vonuðu að verða mundi
til þess að koma á friði í landinu.
Með þessum samningi játuðust
höfðingjar Maori undir stjórn
Viktoríu Englandsdrottningar, en
áskildu sér óskoraðan rétt yfir
landeignum sínum, fiskimiðum,
skógum og öðrum hlunnindum.
En þessum samningi fylgdi ekki
sú blessun, er menn höfðu vænzt,
og næstu 50 árin voru hörmunga-
tímar þar í landi. Það var eigi að-
eins að ættastyrjöldin heldi áfram,
heldur komu nú hvítir landnemar
til sögunnar og gerðust ágengir.
Þeir slógu eign sinni á lönd Maori-
manna, án þess að nein greiðsla
kæmi fyrir, og kröfðust þess að
stjórnin veitti sér vernd. Þetta
þoldu Maori ekki og nú hófst ófrið-
ur við hvíta menn. Auðvitað stóðu
Maori illa að vígi, enda voru þeir
brytjaðir niður. Og svo var komið
árið 1896, að ekki voru eftir af
Maori-kynstofninum nema 42 þús-
undir manna. Var þá ekki annað
sýnna en þessi þjóðflokkur mundi
verða strádauða.
Eftir aldamótin varð þó breyt-
ing á þessu. Þá gengu nokkrir
Maori-höfðingjar til samstarfs við
hvíta menn um að koma á friði
og reglu í landinu. Voru þar á
meðal nokkrir hæfileikamenn og
skörungar, er síðar fengu nafn-
bætur hjá ensku stjórninni, svo
sem Sir Apirena Ngata, Sir Peter
Buck, Sir Maui Pomare og Sir
James Carroll. Og ein kona, Te
Puea prinsessa, helgaði allt líf sitt
því starfi að bæta siðferði og efna-
hag siana manna. Hún var afkom-
andi eins af helztu höfðingjum
Maori. Hún felík fjölda kvenna til
liðs við sig, og í öllum byggðum
Maori eru nú kvenfélög, sem starfa
í anda hennar að bættum heil-
brigðisháttum, aukinni menntun
o. s. frv. Síðan hefir verið friður
þar í landi og Maori-mönnum hefir
fjölgað ár frá ári.
Flestir eru enn bændur og búa
inni í landinu á óðulum forfeðra
sinna. Margir hafa stór mjólkurbú,
en aðrir stórar hjarðir sauðfjár. En
hér hefir farið sem annars staðar,
að æskan sækir í margmennið, þar
sem hún á kost menntunar og at-
vinnu. Maori-menn hafa nú jafn-
rétti við aðra þegna um menntun
og störf. Þeir eru mjög handlagnir
og eru því eftirsóttir til alls konar
byggingastarfa og til starfa í verk-
smiðjum og smíðastofum. Þeir eru
einnig góðir námsmenn og fjölgar
óðum þeim, sem ganga mennta-
veginn. Ungu stúlkurnar læra
hjúkrun og kennslustörf.
Þegar manntalið var tekið 1958
kom í Ijós, að Maori voru þá 148.-
250 talsins, og hafði tala þeirra
þrefaldazt á þessari öld. Er því
ekki lengur hætta á að kynstofn-
inn muni líða undir lok
Maori hefir veizt furðu auðvelt
að samlaga sig menningu hinna
hvítu manna, en þeir halda þó fast
í þjóðsiði sína og venjur. Það er
styrkur þeirra. Enn er það siður
þeirra að sækja um langan veg til
mannfunda þar sem aðalskemmt-
unin er að hlýða á sögur og sagnir
af afrekum forfeðranna og ættar-
tölur allt frá landnámstíð.