Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1960, Síða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
215
Fulltrúi hins fagra og góða
Björnson við skrifborð sitt.
BJÖRNSON var af traustum
bændaættum kominn. Langafi
hans, afi og faðir höfðu verið
bændur hver fram af öðrum. En
faðir hans brauzt í því, er hann
var fulltíða, að nema guðfræði og
gerðist þá prestur. Þeir feðgar
voru risar að vexti. Björnson var
ekki hár, en þrekvaxinn og bar sig
svo vel, að hann sýndist öðruih
meiri, og „bæði af honum gustur
geðs og gerðarþokki stóð“, eins og
Fornólfur segir um Björn í Ögri.
Amma hans, Mari Öistad, var
komin af stórbændaættum í Guð-
brandsdal, og móðir hans, Inger
Elise Nordraak, var af bændum
komin.
Björnson fæddist á prestsetrinu
Björgan, í afskekktri og hrjóstugri
sveit norðan í Dofrafjöllum. Þegar
hann var sex ára að aldri fekk
faðir hans Nessókn í Raumsdal og
fluttist þangað. Þar var náttúran
með allt öðrum svip. Þar var vítt
útsýni um lygna firði, skógi vaxna
ása, og fannkrýnd fjöll 1 baksýn.
Þarna var þéttbýlt og þar eign-
aðist Björnson marga leikfélaga,
og komst í kynni við bændurna,
sem þarna áttu heima. Að því bjó
hann alla ævi. Þarna var það sið-
ur að segja sögur, og þar voru
margir afburða sagnamenn, er
kunnu að færa sögurnar í áheyri-
legan og kjarnyrtan búning. Má
finna skyldleikann í fyrstu sögum
Björnsons, stuttar, hnitmiðaðar og
kjarnyrtar setningar. Þarna drakk
hann í sig hina þjóðlegu menn-
ingu, sem stóð föstum fótum í for-
tíðinni.
Faðir hans ætlaðist til að hann
yrði embættismaður og sendi hann
því 12 ára gamlan í skóla í Molde.
Þar varð hann brátt sjálfkjörinn
foringi piltanna. En námið gekk
ekki eins vel. Hann hafði engan
áhuga á kennslubókunum. Þarna
komst hann í kynni við norska
þýðingu á Heimskringlu Snorra
Sturlusonar og hún varð honum
sem opinberun. Þar kynntist hann
hinni fornu sögu Noregs eins og
hún var, vafin frægðarljóma og
skáldskap. Hver áhrif Heims-
kringla hefir haft á hann, má bezt
sjá á öðru erindinu í norska þjóð-
söngnum, er hann orkti mörgum
árum síðar:
Dette land har Harald bjerget
með sin kæmperad,
dette land har Haakon værget
medens Öjvind kvad,
paa det land har Olav malet
korset med sit blod,
fra dets höje Sverre talet
Roma midt imod.
Hann komst þarna einnig í
kynni við rit frægra skálda, svo
sem Walter Scotts, Marryats, Oehl-
enschlágers, Ingemanns og Werge-
lands og það varð ekki til þess að
auka áhuga fyrir námsbókunum.
Frelsishreyfingin í Norðurálfunni
hreif einnig hug hans, svo hann
var vakinn og sofinn að hugsa um
hvernig ætti að hjálpa ánauðugum
þjóðum.
Hann var rúm sex ár í skólan-
um, og þótti bæði skólastjórn og
foreldrurh hans áhugi hans fyrir
öllu öðru en náminu helzti mikill,
og var hann þá sendur í skóla í
Kristianíu, þar sem hann skyldi
taka stúdentspróf. En þar tók
varla betra við. Hann gerði sér
tíðförult á áheyrendapalla þings-
ins og í leikhúsið, og það sem hann
heyrði þar og sá, kom honum í
uppnám. Hann gekk undir próf
1852, en náði því ekki. og var hon-
um gert að skyldu að ganga undir
próf aftur. Hann fór þá heim til
föður síns og var þar eitt ár og
kenndi yngri systkinum sínum.