Lesbók Morgunblaðsins - 26.02.1961, Síða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
103
skjótt fé hans, að hann varð vell-
auðugur. Síðan var hann Hafur-
Björn kallaður", segir Landnáma.
í Heimskringlu er getið um
landvættir á Reykjanesskaga. Þeg-
ar galdramaður Haralds konungs
Gormssonar ætlaði að ganga á
land á Vikraskeiði (vestan Ölfus-
árósa) „kom í móti honum berg-
risi og hafði járnstaf í hendi, og
bar höfuðið hærra en fjöllin, og
margir aðrir jötnar með honum“.
Bergrisinn með járnstafinn er nú
í skjaldarmerki íslands, en var
þetta ekki sami bergrisinn sem
gerði félag við Hafur-Björn?
þess vegna hafa margir hallast að
því að hellarnir sé frá dögum
Papa. En gæti þeir ekki eins verið
handaverk keltnesku landnáms-
mannanna? Eða settust keltneskir
landnámsmenn þarna að, vegna
þess að þar voru Papar fyrir? Eða
var þarna keltnesk byggð áður en
norrænir menn komu, og hún lát-
in í friði?
Dóttir Ráðorms í Vetleifsholti
hét Arnbjörg og giftist hún Svert-
ing syni Hrolleifs, sem hrakti Ey-
vind úr Kvíguvogum og bjó þar
síðan. Þeir frændur voru ættstór-
ir, komnir af Ölvi barnakarli.
Ætla má því að Ráðormur hafi
verið mikils háttar maður, úr því
að Svertingur gekk að eiga dóttur
hans. Þau Svertingur og Arnbjörg
áttu þrjú börn. Dóttir þeirra var
Geirný, kona Önundar Eilífssonar
á Mosfelli og voru þau foreldrar
Skáld-Hrafns, sem barðist við
Gunnlaug ormstungu. Sonur þeirra
Svertings var Grímur lögsögumað-
ur á Mosfelli, sem átti Þórdísi
Þórolfsdóttur Skallagrímssonar
(hjá þeim dó Egill Skallagríms-
son). Önnur dóttir þeirra Svert-
ings var Jórunn kona Hafur-
Bjarnar.
Svertingur Hrolleifsson varð
ekki gamall og giftist þá ekkja
hans Gnúpi Molda-Gnúpssyni, og
var dóttir þeirra Rannveig móðir
Skafta lögsögumanns Þóroddsson-
ar á Hjalla í Ölfusi. Þannig tengd-
ust ættir þeirra Molda-Gnúps og
Ráðorms, önnur norræn en hin
keltnesk.
Sonur Hafur-Bjarnar og Jór-
unriar hét Svertingur. Hann sat
brúðkaup Skáld-Hrafns frænda
síns og Helgu hinnar fögru frá
Borg. Þar sá hann Húngerði Þór-
oddsdóttur, hálfsystur Helgu
fögru, og bar upp bónorð sitt til
hennar þar að veizlunni. Brúð-
kaup þeirra stóð næsta vetur að
Skáney í Reykholtsdal. Þangað
kom Gunnlaugur ormstunga og
náði þá tali af Helgu hinni fögru,
en „síðan nýtti Hrafn ekki af
samvistum við Helgu“. Frá Svert-
ing og Húngerði voru Sturlungar
komnir.
Iðunn hét dóttir Molda-Gnúps
og átti þann mann er Þjóstarr hét
og bjó í Görðum á Álftanesi. Son-
ur þeirra var Þormóður, sem
frægur er fyrir að hafa skotið
hinu lengsta bogskoti á íslandi.
Enda þótt landkostir í Álftaveri
hafi verið harla ólíkir landkostum
við Raumsdalsfjörð, þá tók þó úr
er Molda-Gnúpur tók sér byggð
í Grindavík, þar sem var lítt gróið
hraun niður að sjó. Það hefir því
skjótt orðið þröngt um þá bræður
fjóra þar. Þessvegna ætla menn að
Hafur-Björn hafi farið þaðan er
hann kvongaðist, og reist sér
þann bæ á Romshvalanesi, er síð-
an er við hann kenndur og heitir
Hafurbjarnarstaðir, rétt norðan
við Kirkjuból, hinn sögufræga
stað, og skammt frá hinum mikla
garði, sem eitt sinn lá þvert yfir
skagann og Garðskagi dregur
nafn af.
Um Hafurbjarnarstaði segir í
Jarðabókinni 1703: „Túnin spillast
árlega af sandi og þurfa ábúendur
margoft fólk að kaupa til að
moka sandinn af með stórum
kostnaði og erfiði. Öngvu að síður
liggur þó jörðin undir skaðavon
af þeim sandágangi“.
Uppblástur þessi hefir svo smám
saman verið að færast í aukana,
og á öndverðri 19. öld fóru þar að
koma í ljós mannabein í sandin-
um rétt hjá Skagagarðinum. Heldu
menn fyrst að þarna væri að blása
upp dysjar Kristjáns skrifara og
manna hans, sem Norðlendingar
tóku af lífi á Kirkjubóli 1551, til
Nú víkur sögunni austur í
Rangárvallasýslu, að svæðinu milli
Þjórsár og Ytri-Rangár, sem áður
nefndist Þjórsárholt. Það var ein-
kennilegt um landnám þarna, að
allan neðra hlut Þjórsárholta
byggðu keltneskir menn. Voru
það bræður tveir, Ráðormur sem
bjó í Vetleifsholti og Jólgeir sem
bjó á Jólgeirsstöðum. Þriðji mað-
urinn var Áskell hnokan, sonur
Dufþaks Dufnialssonar Kjarvals-
sonar Irakonungs, og bjó hann í
Áskelshöfða. Fjórði maðurinn var
fóstbróðir Ráðorms og nam hann
Þykkvabæ og Háfshverfi. Efst í
Holtunum nam land Þorsteinn
lunan. Hann er sagður norrænn
maður, en viðurnefni hans er þó
keltneskt og bendir til þess að
hann hafi átt heima vestanhafs
áður en hann kom hingað. Holtin
hafa því verið keltnesk byggð
upphaflega. Þetta ber að hafa í
huga, þegar litið er á hinar merku
fomminjar sem þar eru, hellana,
elztu mannvirki á íslandi. Mönn-
um ber saman um, að hellarnir
sé ekki gerðir af norrænum
mönnum, því að þeir hafi ekki
kunnað slíka húsagerð. Aftur á
móti hafi Keltar kunnað hana, og
í
1