Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Blaðsíða 3

Búskapur hafinn í Holti
Næsta vor fóru þau Þorlákur og
Sigríður að búa á Skálmarbæ, en
við fluttumst þá aftur að Skálm-
arbæarhrauni. Þá um haustið
eignuðumst við fjórða barnið. Með
vaxandi ómegð jukust þarfirnar,
og það þurfti fyrirhyggju og
dugnað að sjá sér og sínum far-
borða, en með guðshjálp hafði allt
gengið vel.
Næsti vetur var afarharður og
kynngdi niður fádæma snjó fram
að jólum. Síðan komu þurviðris-
kaflar með hörkufrosti og aldrei
blotaði allan veturinn, og ekki
fyr en í maí og júní. Við lentum
í heyþroti og nú tók ekki betra
við, því að með leysingunum
komu hættur fyrir sauðfé. Þetta
vor missti eg 12 ær og nokkra
gemlinga — og hefði mér þótt
það góður bústofn fyrir 4 árum.
Um vorið hætti faðir minn bú-
skap og hafði hann sagt jörðinni
lausri fyrir jól, eins og lög gerðu
þá ráð fyrir. Eg taldi nú víst að
eg mundi geta fengið jörðina, en
ekki var við það komandi. Eg
leitaði þá til amtsins, en það bar
heldur engan árangur. Jörðina gat
eg ekki fengið, hún var ætluð
öðrum, en mér var boðinn
hluti úr jörðinni Holti. Þang-
að varð eg að flæmast vorið
1904, og gerði það þó ekki með
ljúfu geði. Jörðin Holt var Í2
hundruð að mati, en ofsetin, því
að þar voru tveir bændur fyrir
og minnsti skækillinn, 2% hndr.,
var mér ætlaður. Á öðrum hluta
jarðarinnar bjó Einar Jónsson,
miðaldra maður, fáskiftinn og fá-
tækur og átti víst 6 börn. Á aðal-
jörðinni bjó Bárður Pálsson, ung-
ur bóndi, prúðmenni og góður
smiður á tré og járn, giftur mynd-
arkonu og áttu þau mörg böm.
Bárði var ekki um það gefið að
eg flyttist á jörðina og urðu af
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
því fáleikar milli okkar og held-
ust þau 15 ár, sem eg var þar.
Samgöngur voru engar milli bæa
okkar og konur okkar kynntust
aldrei, en börnin léku sér saman
sem beztu vinir. Eg veit ekki
hvernig á þessu ólagi stóð. Við
vorum hvorki góðir né vondir ná-
grannar, en hefði betur farið á
með okkur hefði báðum orðið það
til góðs.
Tíminn leið, og nú fluttist Einar
frá Holti. Eg sótti þá um að fá
hans part til viðbótar mínum. En
þá stóð svo á, að ungur maður
þar í hreppnum þurfti á jarðnæði.
að halda, og annað jarðnæði var
ekki til en þetta. Þau urðu mála-
lok, að partarnir voru gerðir jafn-
ir að dýrleika og afgjaldi, og hon-
um fenginn annar. Heldur jukust
slægjur mínar og beitiland við
þetta, en nægði mér þó ekki. Við
vorum þarna allir þrír í hálf-
gerðri úlfakreppu og auðguðumst
ekki að neinu nema börnum, en
þar vorum við öllum öðrum
fremri.
Fiskisögur
Eyðijörð er í Álftaveri sem Ból-
hraun heitir, niðri undir sjó og á
mörkum Hvammshrepps og Álfta-
vers. Þar var mikið meltak og
nokkurt varp skúms og veiði-
bjöllu. Eg fekk því framgengt, að
jarðirnar Holt, Hraunbær og Her-
jólfsstaðir mætti í félagi nýta
meltakið og varpið, og helzt það
upp frá því.
Undir Bólhraun lá rekasæl fjara,
en hana hafði Halldór Jónsson
umboðsmaður í Vík keypt af
landsjóði. Varð honum erfitt að
hirða um fjöruna, því að þangað
var 4—5 stunda ferð og yfir þrjú
vatnsföll að fara. Hann bað mig
því að hirða fjöruna fyrir sig.
Skyldi eg fá í minn hlut öll 3
álna kefli og þaðan af minni og
119
allan matarreka nema hval eða
landhlaup af þorski, ef fleiri kæmi
á land en 100 í einu. Allt smádót
svo sem flöskur, kúta og belgi
mátti eg hirða. Fyrir þetta átti eg
að bjarga öllum stærri trjám og
marka þau. Vegna þessa varð eg
alltaf að hafa tvo járnaða hesta á
gjöf, því að þriggja stunda lesta-
ferð var frá mér á fjöruna, en leið
ógreið og vandrötuð í vetrar-
myrkri. Eg hafði stundum hag af
þessu, fekk þarna raftvið í útihús
og í girðingastaura, einnig nokk-
uð til eldsneytis af mori, og
stundum fekk eg fisk.
Það var einn laugardagsmorgun
fyrir páska að eg var árla á fót-
um og leit til veðurs. Þá var 12
stiga frost og bruna norðaustan
næðingur og hríðarútlit. Það var
ekki fýsilegt ferðaveður, en nú
hafði eg hugsað mér að fara á
fjöru. Vel gat verið að fisk hefði
borið á land. Nú var 12 manns í
heimili og konan mín hafði held-
ur lítið að skammta, en mér bar
skylda til að bæta úr því, ef unnt
væri. Og þá var nú helzt þessi
vonin, að finna fisk í fjörunni. Og
þótt veðurútlit væri ljótt, var nú
annað hvort að duga eða drepast.
Eg lagði á stað ríðandi og var
kominn á Bólhraunsfjöru með
birtingu. Þar fann eg 25 stóra
þorska nýrekna og óskemmda af
fugli. Eg batt 20 saman og hengdi
á hestinn, en 5 lagði eg á bakið.
Þetta voru drápsklyfjar fyrir
báða, en hér var hvergi hægt að
dysja fiskinn og nú var komin
grenjandi hríð. Uppi í hrauni vissi
eg af gjótu. Þangað helt eg og
skildi þar eftir minn bagga og 4
fiska af hestinum. Svo var haldið
áfram í hríðinni og gekk vel.
Heim kom eg klukkan 2 með mik-
inn og góðan mat. Urðu þá allir
glaðir og við lofuðum þann sem
gaf. Fiskinn, sem eg skildi eftir,