Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Blaðsíða 10

126
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Inn ensku fé til Noregs í miklum
mæli, mest Cheviot. Mestu inn-
flutningsstöðvarnar voru Stafang-
ur og Rogaland. í sambandi við
þetta kaupir ríkið Hodne á Renn-
isey 1887 og stofnar þar Hodne
Stamscháferi, sauðfjárbú, sem átti
eftir að koma mjög við sögu bú-
fjárræktar í Noregi, og jafnvel við
sögu sauðfjárræktar á íslandi líka.
Hér dvöldu þeir hver af öðrum,
fyrst, nokkrir íslendingar, sem
hleyptu heimdraganum til þess að
kynnast sauðfjárrækt utan land-
steinanna, Hallgrímur Þorbergs-
son 1904, Jón bróðir hans 1906 (?),
Bjarni Kolbeinsson bóndi í Stóru-
Mástungu og Einar Reynis 1915.
Hér heimsótti eg Einar vorið 1915
og dvaldi hjá honum 1—2 vikur.
Fleiri voru þeir víst íslendingarn-
ir sem voru lærlingar og fjár-
menn á Horni á þeim árum, þótt
mér sé það ekki í minni. Síðar
komu aðrir, eins og t. d. Gunnar
Ólafsson ráðsmaður á Keldum og
Páll Hafstað búfræðikandidat. —
Þannig hefir sauðfjárbúið á Horni
komið nokkuð við sögu hins ís-
lenzka búnaðarnáms.
Fjárhúsið á Horni, mikið að við-
um, er frá 1895, og frá þeim árum
munu flest önnur hús einnig vera,
eru þau því nokkuð forn að stofni,
en vel við haldið, en ekkert af
þessu þykir með öllu gott lengur.
Sauðfjárræktarbúið starfaði sem
kynbóta- og uppeldisbú á vegum
ríkisins til 1942, og þaðan var ár-
lega dreift fé til undaneldis. En
1942 var breytt um, þá er búinu
breytt í tilraunabú, þar sem rann-
sókn sauðfjársjúkdóma er höfð
með höndum. Um leið var forsjá
búsins falin kunnum dýralækni,
fylkisdýralækninum í Vestur-Nor-
egi, Gustav Nærland, fyrst með
búsetu á Horni, en síðar með
skrifstofu í Stafangri og búsetu á
meginlandinu. Eftir breytinguna
1942 hefir stofnunin á Horni borið
hið viðamikla nafn Statens veteri-
nære forsöksgárd for sau. Mun það
vera hin eina stofnun á Norður-
löndum sem fæst einvörðungu við
það verkefni, sem nafnið bendir
til. Er mér nokkur spurn hvort
kunnáttumenn á íslandi hafa veitt
þessari stofnun fulla athygli á und
anförnum árum? Ekki er mér
kunnugt að neinn íslenzkur dýra-
læknir hafi heimsótt búið á Horni
síðan rannsóknir sauðfjársjúk-
dóma voru gerðar þar að aðal-
verkefni. Vera má það, þótt ekki
hafi eg heyrt þess getið. Óneitan-
lega virðist líklegt að nokkur
samvinna, eða að minnsta kosti
kynni, á milli Keldnamanna og
forráðamanna á Horni gæti verið
æskileg, og til gagnkvæmra nytja,
þótt stofnunin á Horni hafi engan-
vegin á að skipa vísindabúnaði
neitt til líks við það sem er á
Keldum. Þannig ,er ólíku saman
að jafna, hinsvegar er á Horni
mikil og góð aðstaða til víðtækra
tilrauna með sauðfé og heilbrigði
þess.
En í dag er verið að virða Horn
til sölu, nú á að flytja starfsem-
ina til meginlandsins, ráðamenn
una því eigi lengur að hafa þessa
starfsemi úti á eyu fjarri hinum
öra æðaslætti búskapar og „mann-
félags“ í þéttbýlinu á meginland-
inu. Tilraunabúið verður nú flutt
til staðar í nágrenni Sandness, og
þar fær það varanlegan samastað
á býli, sem að nafni til er prest-
seturs-jörð í Höylandhreppi (18
þús. íbúar). Jörðin er 85 ha og
lítt húsuð, svo að þar verður hægt
að byggja allt að nýu, svo sem nú
þykir hæfa. Land á Horni er 135
ha, af því er ekki fullræktað nema
13,5 ha, en mikið ræktað sem bit-
hagi.
III.
Við Nærland göngum upp
traðir á Horni, stefnum norður og
vestur með Horninu, þar sem það
rís hæst og brattast, skiptast þar
á hallandi grasflesjur og hamra-
flug. Um tún og akra eru víðast
hlaðnir grjótgarðar, snillilega
gerðir, samskonar mannvirki af-
marka hagateigana sums staðar,
Þegar þessir garðar voru hlaðnir
fyrir aldamót, fengu þeir sem að
því unnu 80 aura fyrir faðminn,
og urðu að draga að sér grjótið
sjálfir, — ekki hafa þeir haft
mikil daglaun.
Við vallargarð stendur enn
gamalt mjaltafjós, óhaggað en
þaklaust, með svo ágætu hand-
bragði að allri hleðslu, að eg gat
ekki annað en numið staðar og
dáðst að hleðslunni. Viðlegu-fjár-
hús mikið er lengra út í hagan-
um, gahialt að gerð, hlaðið úr
grjóti og með sama handbragði.
Eg hugsa til þess með nokkurri
gletni, að slík ágætisverk geti hin-
ar nýu byggingar, sem senn rísa
á sauðfjártilrauna-prestsetrinu í
Höyland ekki orðið, hverju sem
til verður kostað, en ef til vill —
segjum heldur sjálfsagt — verða
hinar nýu byggingar hentugri til-
raunarekstri.
Hér í hlíðinni halda holdanaut-
in sig, það eru þau sem eg vil
heilsa upp á. Þetta er engin stór
hjörð, bara einn tuddi og þrjár
kýr af Hereford-kyni, ungviðið er
heima við hús. Nú er kominn
febrúar en ekki hafa þessar
skepnur komið í hús ennþá að
öðru en því að þau geta farið inn
í viðlegu-fjárhúsið gamla ef þau
vilja, það stendur opið og autt.
Mér er sagt að lítið fari fyrir því
að nautin leiti þangað inn. Ekki
finnst mér bithaginn vera beisinn,
snögglent en þó vel gróið, þurrt
um og hér og þar munu vera geir-
ar sem borið hefir verið á, en nú
er allt frosið og hélugrátt. Dag-