Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
125
Tilraunastöðin á Horni.
meira og betra, býli góð, gróður-
hús víða við bæina. Og áfram er
haldið inn sveitina á eyarenda,
heim að Homi.
I.
Húsahlaðið á Homi ber nokkuð
hátt, undir Horninu. Hér er húsa-
kostur allmikill, 3 íbúðarhús, úti-
hús fyrirferðarmikil, þar sem ein
bygging rúmar fjárhús fyrir um
250 fjár, fjós, hesthús, hlöðu, vot-
heysgeymslur o. fl. Svo er „sjúkra-
húsið“, geymsluhús, útibúr. Já, eg
kannast við þetta allt að mestu,
það eru sömu húsin sem voru hér
vorið 1915, er mig bar hér fyrst
að garði.
Útsýn er hér mikil og fögur, að
minnsta kosti í björtu veðri,
beykitré vel vaxin úr grasi um-
hverfis hlöð, nokkur skógur að
baki, en yfir rís Hornið berang-
urslegt en þó gróið snöggum vall-
lendisgróðri mjög víða, þótt einnig
sjái í bert bergið hér og þar.
Framundan er sýnin meiri, fjörð-
urinn „breiður og skínandi", mikil
skipaleið. Má þar daglega sjá
hinn „hvíta flota“ Eimskipafélags
Stafangurs sigla um, út og inn,
áætlunarferðir til hinna mörgu
byggða við Rýfylkifirðina. Eyarn-
ar mörgu, sem erfitt er ókunnug-
um að átta sig á, að baki hrímuð
fjöll og fannhvít hið efra. í dag
er þetta sólheimur varðaður hrím-
fjöllum. Milli þessara fjalla býr
fólkið, og bjó þó meir áður fyrri
og til skamms tíma. Það saxast á
limina hans Björns míns. Mörg
víkin leggst nú í eyðá, og heiða-
býlunum fækkar. Við og við heyr-
um við sagt frá því að nú sé síð-
asti ábúandinn fluttur frá þessu
eða hinu býlinu, sem vegarlaust
var orðið ósitjandi gömlum og
lúnum, en unga fólkið löngu horf-
á braut til borgar eða iðnaðar-
hverfis. Með nokkrum söknuði
sjáum við þessi gömlu aflögðu
býli við smávíkur og hátt í hlíð-
um hér og þar við firðina, þegar
við eigum leið þar um. — Þjóðfé-
lagsbreyting, — framþróun er það
kallað, gæfa eða ógæfa? Hver sker
úr því? „Einyrkjabúskapurinn er
genginn fyrir ætternisstapa. —
Hvíli hann í friði“, las eg nýlega
í íslenzku blaði. — En samt eiga
þau sér sína sögu þessi býli:
Hér hefir verið glímt við grjót,
gengið á brattann heiði mót,
garðar hlaðnir og rótum rutt,
runhenda starfsins ort og flutt.
Samt leggst í eyði gömul grend,
grípur huga minn döpur kennd,
börn sem hér erfðu ættarhlað
eiga nú vist á nýum stað.
Búið er þar við býti nóg,
breiðar götur og launa-plóg,
örlög bundin við strætis-stein,
stofn er höggvinn og brotin grein.
Verða þau skipti verði bætt,
verður til lengdar á því stætt
að selja allt fyrir sýndargull,
sætur og teiga, korn og ull?
Augum leiði eg eydda grend,
að mér sækir hin dapra kennd:
þó heiðakot bjóði harða vist
hafi samt þjóðin nokkurs misst.
En hér er ekki stund né staður
til þess að sökkva sér niður í slík-
ar umþenkingar. Hér á Horni er
ekki stefnt til auðnar, — og þó
er verið að stíga hér spor í dag á
götu þeirrar „þróunar“ sem sópar
fólkinu saman í þéttbýli og við
götur, þar sem bæarskólpið er að
ver&a eitt mesta vandamálið. Nú
verður hver hreppurinn af öðrum
hér á Jaðri að leggja í miljóna-
skólpleiðslur alla leið út í Norð-
ursjó til þess að varna því að læk-
ir, ár og vötn verði pestar-vilpur,
þar sem engu góðu er líft. Gann-
fjörðurinn milli Stafangurs og
Sandness er að verða óhæfur sem
baðstaður á sumrin — eitraður af
skólpi, og þannig gengur það. í
dag fer fram mat á Horni, það er
verið að meta jörðina, hús og land
til sölu. Það á brátt að leggja nið-
ur merka starfsemi sem verið hef-
ir á þessum staði, á vegum ríkis-
ins, allt frá því 1887.
II.
Um 1880—90 var farið að ryðja