Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
131
grundvöllinn að þessari fræði-
grein, og engin nöfn, sem gefin
höfðu verið fyrir hans daga, eru
talin gild.
Enginn veit með vissu hve fjöl-
breytt lífið hér á jörð er, en
National Geographic Society og
Smithsonian Institution hafa látið
gera skrá, þar sem eru nöfn um
2.000.000 dýra og eitthvað milli
280.000 og 300.000 jurta. Sam-
kvæmt þessari skrá eru til um
900.000—1.000.000 tegundir skor-
dýra, 40.000 tegundir maura, 1.000.
000 tegundir vatnalindýra, 40.000
tegundir fiska, 8.000 tegundir
fugla, 3.800 tegundir spendýra og
10.000 tegundir skriðdýra og dýra
sem geta lifað bæði á landi og í
vatni (amphibians).
Við þessa skrá bætist svo meira
og minna á hverju ári. Er talið
að um 10.000 tegundir skordýra
bætist við á hverju ári. Aftur á
móti bætast æ færri tegundir við
af öðrum dýrum. Er nú liðin sú
tíð, er menn voru sendir víðs veg-
ar um heim til þess að leita uppi
fugla, því að þar mun nú flest
skráð. Þó er ekki talið vonlaust
að finnast kunni nýar tegundir á
heimskautasvæðunum, enda þótt
þar sé mergð lífveranna meira á-
berandi heldur en fjölbreytni teg-
undanna.
Aftur á móti er jurtaríkið
hvergi nærri eins vel kannað. Þar
má enn búast við að finna fjölda
nýrra tegunda og afbrigða.
Þegar náttúrufræðingur hefir
fundið einhverja tegund, sem
hann hyggur, að ekki hafi fundizt
áður, gefur hann henni nafn, eða
öllu heldur nöfn. Fyrst eru nöfn
tegundar og ættkvíslar og eru
þau venjulega á latínu. Svo koma
önnur nöfn, sem geta lýst ein-
kennum, og svo má kenna við
fundarstað eða einhvern mann.
Til dæmis um nafngiftir skul-
um vér taka kattaættina. Þar er
Felis tegundarheitið. Felis tigris
þýðir svo tigrisdýr. Felis leo þýðir
ljón, en Felis catus er hinn venju-
legi heimilisköttur. Algengt er að
sjá stafina L aftan við nafn, t. d.
Felis leo L, en það þýðir að Linné
hafi haft það nafn í sinni skrá.
Ef kennt er við aðra menn, eru
nöfn þeirra rituð fullum stöfum.
Þótt náttúrufræðingar sé manna
vandvirkastir, getur þeim þó
skjöplast. Setjum svo að einhver
þeirra finni fugl, mjög einkenni-
legan, og sé alveg viss um að hon-
um hafi ekki verið lýst áður, og
gefur honum því nöfn eftir öllum
listarinnar reglum. En svo kemur
upp úr kafinu, að þessi fugl er al-
kunnur áður, hann hefir nú aðeins
verið með fjaðraskauti, sem menn
höfðu ekki veitt athygli fyr.
Vegna þess, að engin tegund má
heita nema einu nafni, er það
föst venja, að elzta nafn sé það
sem gildir. En það getur tekið
sinn tíma að finna eitt ákveðið
nafn og fá það viðurkennt um all-
an heim. Sem dæmi um það má
nefna ,að umsjónarmaður fiska-
safns Smithonian Institution
komst að því, að ekki færri en 30
nöfn voru um sömu tegund af
fiski.
Annað dæmi um þetta er nafn-
ið Ichthyrornis, sem gefið var
steindum leifum af fugli. Þessi
tegund var fyrst skíáð sem tennt-
ur fugl. En við nákvæmari athug-
un kom í ljós, að tennurnar, sem
fundizt höfðu hjá hinum steindu
beinum ,voru ekki úr fuglinum,
heldur úr lítilli eðlutegund.
Svo sem fyr segir eru tegundir
stundum kenndar við fundarstað.
Þannig kom upp nafnið Vini
peruviana á litlum páfagauk,
vegna þess að menn heldu að
heimkynni hans væri í Peru.
Seinna kom í ljós, að heimkynni
fuglsins var eyan Tahiti í Kyrra-
hafi, og þá var farið að kalla
hann Vini tahitana. En svo lagð-
ist það nafn niður samkvæmt
reglunni um að elzta nafn á að
gilda, og fuglinn var aftur skráð-
ur Vini peruviana. Fuglafræðing-
ar sögðu að nafnið sjálft væri
ekki svo mikilsvert, hitt væri
meira um vert að fuglinn kæmist
á sinn stað í fuglaskránni. Þannig
koma upp ný nöfn og tvínefni og
margnefni. Náttúrufræðingarnir
taka þau til rækilegrar athugun-
ar, og velja svo úr það nafn, sem
á að vera í skránni. Þar ræður
úrskurður alþjóðanefndar, sem sér
um nafngiftir dýra og jurta.
Linné helt að tegundirnar væri
óumbreytanlegar. En nú trúa
menn ekki á það, heldur er full-
yrt að þær taki breytingum. Hin
nákvæma skrásetning jurta og
dýra á nú að tryggja það, að
menn verði þess varir þegar í
byrjun, ef einhverrar breytingar
gætir hjá einhverri tegund, eða
öllu heldur afbrigðum. Menn hafa
t. d. rekist á nokkra rauðbryst-
inga með hvítar aukafjaðrir í
stélinu. Hver veit nema það sé
fyrsti vottur breytingar hjá þessu
kyni?
Bókstafnum fylgt
Kona nokkur erfði nýlega stórfé
eftir mann sinn. Þar á meðal var
splunkunýr Cadillac-bíll. Hún vildi
selja bílinn fyrir 15 sterlingspund.
Var hún geggjuð? Ónei. „í erfðaskrá
mannsins míns er svo fyrir mælt, að
selja skuli bílinn og andvirðið eigi að
renna til fallegu stúlkunnar, sem var
einkaritari hans. Eg ætla að fara
bókstaflega eftir þessu. Og þegar
skattur og kostnaður hefir verið dreg-
ið frá söluverðinu, þá fær hún um
5 sterlingspund“.