Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1961, Blaðsíða 2

I
406
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Þar var gefið út skrifað blað,
sem fór um sveitina og hét Holta-
Þórir. Bræður mínir skrifuðu í
það, einkum Sigurður (dáinn
1901), svo og fleiri, t. d. Sigfús
Bjamason frá Hjálmholti í Holt-
um. Hann var á aldur við eldri
bræður mína, mun hafa dáið ung-
ur. —
Lítið man ég nú úr „Holta-
Þóri“ nema helzt eina vísu, sem
Sigfús orti, en hann var hagyrð-
ingur góður.
Vísan er svona:
Þar fór Björn,
þar fór Björn.
Dauðinn tók þann digra hrók úr
dyngjunni.
Þeir faerðu hann ofan í Fjörgyni
en fáir vita af sálinni,
þeir halda að hún sé í Hallstúni
hjá Símoni.
Það átti ekki fyrir foreldrum
minum eða okkur systkinum að
liggja, að njóta lengi nýu húsa-
kynnanna að Efri-Sumarliðabæ.
Tveim árum síðar, eða 1896, í far-
dögum, urðu foreldrar mínir að
flytja frá Sumarliðabæ.
Faðir minn vildi kaupa jörðina,
en fékk hana ekki. Annars stað-
ar vildi hann ekki búa í sveit.
Heimilið hlaut því að tvístrast,
minnsta kosti sumarmánuðina.
Foreldrar mínir fluttu þá til
Reykjavíkur, en við systkinin fór-
um sitt í hverja áttina. Bræðurnir
stunduðu sjóinn fyrst um sinn.
Systurnar voru í kaupavinnu um
sláttinn á góðum heimilum. Þá
kom það sér vel, að við höfðum
allar lært að nota orf og ljá.
— ★ —
Eg sem þetta rita fór sumarið
1896 kaupakona að Reyðarvatni á
Rangárvöllum til Tómasar bónda
Böðvarssonar og konu hans frú
Guðrúnar Árnadóttur. Það voru
hin mestu merkishjón. Þar leið
öllum vel. Margt fólk var í heim-
ilinu. Mikið unnið. Gleðskapur og
skemmtanir inn á milli. Og gnótt
í búi.
En — „ein nótt er ei til enda
trygg.“ Það sannaðist áþreifanlega
nóttina milli 26. og 27. ágúst 1896.
Þá varð einn mesti jarðskjálfti,
sem komið hefur á landi hér, og
munu margir minnast þeirra
óskapa enn í dag. Þá nótt hrundu
12 bæir á Rangárvöllum og marg-
ir í Landsveit og Holtum.
Nokkrum dögum síðar hrundu
margir bæir og kofar í Árnes-
sýslu. Víst er, að enginn, sem ekki
var staddur á jarðskjálftasvæðinu,
umgetna nótt, getur ímyndað sér
þær náttúruhamfarir, sem áttu
sér stað þá. Eins og áður segir,
var ég þetta sumar, 1896, kaupa-
kona að Reyðarvatni á Rangár-
völlum. Þar hrundi allt, sem hrun-
ið gat. Það var hræðileg nótt.
Tómas bóndi var að láta fólk sitt
binda hey um daginn (26. ágúst)
úr Grafarnesi, en þar voru síð-
sumarsslægjur og legið við í góð-
um og vistlegum kofa. Fleiri
bændur áttu þarna slægjuland, t.d.
Skúli bóndi að Keldum o.fl. Þetta
kvöld vorum við hætt vinnu, bú-
in að þvo okkur, borða og ganga
frá. Klukkan var á ellefta tím-
anum. Engin var sofnaður í kof-
anum. Húsbóndinn var að tala við
fólkið og var „kallast á.“ Allt í
einu heyrist ógurlegur hvinur og
hávaði, kofinn og jörðin ganga í
öldum upp og niður og út á hlið.
Jafnsnemma kallar húsbóndinn:
„Flýtið ykkur út.“ Stóðst það á
endum, þegar sá seinasti slapp út,
lokuðust kofadyrnar, að mestu
leyti, fellu saman. Við fleygðum
okkur á jörðina til að byrja með.
Þegar við litum 1 kringum okk-
ur, sáum við — þar sem slétt var
áður — háa hóla, sem lyftust og
féllu eins og öldur á sjó. Kofinn
þeirra að Keldum, sem stóð miklu
lægra í slægjulandinu en Reyðar-
vatnskofinn sást ekki, jörðin gekk
svo hátt upp fyrir hann.
Seinna sáum við að jörðin hafði
rifnað milli Reyðarvatnskofans og
Keldnakofans á löngu svæði, frá
landnorðri til suðurs. Sprungan
var á að gizka metri á breidd,
barmafull af rauðleitu vatni, sem
fljótt þornaði upp að mestu. En
sárin í sprungunni voru slétt. Við
stúlkurnar gerðum það að gamni
okkar, að pota hrífusköftunum
okkar niður í gjána, en fundum
auðvitað ekki botn.
Þegar nú .svona var komið á
engjunum hjá okkur, eins og áður
segir, var í snatri lagt á hestana
og riðið heim. Lækur rann fyrir
vestan túnið að Reyðarvatni, sem
vanalega var í hófskegg á hest-
um. En þegar við komum að hon-
um þessa nótt, rann hann fram
með fossfalli, rauðbrúnn að lit,
og tók hestum okkar upp á miðj-
ar síður.
Allir voru daprir á leiðinni
heim. Öllum leið illa, bæði af því,
sem skeð hafði og ekki síður af
því, að þetta kvöld var húsmóð-
irin ein heima með fimm börn
og tvö gamalmenni. Við kviðum
heimkomunni. En guð gaf, að allt
fór betur en á horfðist, Og glaður
varð húsbóndinn, þegar við sáum
að húsmóðirin var komin út á
túnið með börnin og gamla fólkið.
Öllu þessu fólki hafði hún orðið
að hjálpa meira og minna upp úr
rúmunum ofan stiga, út úr hús-
inu og út á tún, þegar allt lék
á reiðiskjálfi og dyrnar á hús-
inu lögðust nærri saman. íbúðar-
húsið að Reyðarvatni var nýtt,
byggt sama vorið, 1896, úr timbri,
nema norðurhliðin, hlaðin úr
torfi og grjóti að mestu. Suður-
hlið og gaflar úr timbri. Norður-
hliðin féll inn á gólfin með grjót,