Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1961, Blaðsíða 14

418
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Álagablettír
Birkihríslurnar hjá Reykjafossi
í SVARTÁ í Skagafirði er falleg-
ur foss sem Reykjafoss heitir. Er
fossinn vestan við Vindheima, ör-
stutt frá veginum, sem liggur
fram sveitina. Rennur áin í all-
djúpu gljúfri stuttan spöl, þar til
tekur við sléttlendi það er Hólm-
ur (Vallhólmur) er nefnt, þá
breytir Svartá um nafn og heitir
Húseyarkvísl eða aðeins Kvíslin.
Um aldamótin voru í gljúfrinu,
stutt fyrir neðan fossinn, nokkrar
birkihríslur. Höfðu þær sjálfsagt
haldið lífi af því að mjög erfitt
var að komast að þeim í bjarg-
inu, en skógarkjarr var þá hvergi
í Skagafirði, nema eitthvað, mjög
lítið þó, frammi í dölum. Sagt var
um birkihríslurnar í gljúfrinu að
ekki mætti taka þær, myndi sá
er það gerði verða fyrir einhverju
óhappi eða ógæfu.
Þá var það einn fagran sumar-
dag 1899 að maður kom ríðandi
utan túnið á Mælifelli. Var það
unglingspiltur frá Reykjum í
Tungusveit. Reiddi hann fyrir
framan sig eina af birkihríslun-
um úr Reykjafoss-gljúfri. Hafði
pilturinn, sem var fullhugi mik-
ill, klöngrast niður í tóna, þar
sem skógartoppurinn var, skorið
eina hrísluna af niður við rætur
og hugðist nú gróðursetja hana á
inga. Enn fremur má nefna triti-
um, cesium og cerium. í Oak
Ridge National Laboratory í
Bandaríkjunum er nú hægt að fá
keyptar 85 mismunandi tegundir
af samsætum, sem af stafa beta
og gamma geislar.
leiði afa síns, sem jarðaður var í
Mælifells-kirkjugarði. Aúðvitað
vantaði hrísluna rætur og visnaði
fljótlega upp.
En á meðan pilturinn var að
fást við „gróðursetningu" þessa
lagðist hestur hans niður þar sem
hann stóð á hlaðinu. Þarf ekki að
orðlengja það, að hesturinn var
dauður að lítilli stundu liðinni.
Eg var fjórtán ára er þetta
gerðist og var sjónarvottur að
þessum atburði.
Þorsteinn Jónsson.
Flöskuskeyti
TALIÐ er að um 80.000 flöskur með
alls konar skeytum sé stöðugt á flæk-
ingi um úthöfin. Mikinn hluta þeirra
hafa rannsóknamenn sent frá sér. í
skeytunum í þessum flöskum er finn-
andi vinsamlega beðinn að skrifa
sendanda og láta við hvar og hvenær
skeytið fannst. Með þessu móti fá
vísindamenn upplýsingar um haf-
strauma, en það getur haft margvís-
lega þýðingu fyrir siglingar, fisk-
veiðar og veðurfræði.
Vísindamennirnir gera ekki ráð fyr-
ir að endurheimta nema örlítið brot
af öllum þeim flöskuskeytum, sem
þeir senda. Flestar sökkva í sjó eða
brotna við klettóttar strendur, eða
þær rekur að landi þar sem enginn
maður getur fundið þær.
Venjulegast eru flöskurnar lengi að
flækjast í hafi áður en þær ber að
landi, og þótt þær fari hægt yfir, þá
berast sumar óravegu. Lengsta flösku-
ferð, sem sögur fara af, var nær
18.000 km. Flöskunni var fleygt í sjó
hjá Karachi í íran, en hana bar að
landi hjá St. Ives í Cornwall á Eng-
landi eftir hálft íimmta ár. En hrað-
asta flöskuferð, sem menn vita dæmi
um, var þvert yfir Atlantshaf frá Ný-
fundnalandi til Donegal í írlandL
Flaskan hafði farið þessa vegarlengd
á 33 dögum, en það samsvarar því að
hana hafi rekið 80 sjómílur á hverj-
um degi til jafnaðar.
En flöskur geta verið á reki árum
saman. í fyrra fannst t. d. flaska rek-
in hjá St. Malo í Frakklandi. Henni
hafðj verið fleygt í sjó hjá St. Aubin
á Jersey fyrir 22 árum. Það var vel
lakkað fjrrir stútinn og þess vegna
hafði hún ekki sokkið.
Árið 1947 fundu rússneskir sjó-
menn flösku rekna á Vilkitski-ey í
Norðuríshafi. í henni var skeyti, rit-
að á ensku og norsku, og í því stóð
meðal annars: „Fimm hestar og 150
hundar enn lifandi. Þarf að fá hey,
fisk og 30 sleða. Verð að snúa heim
snemma í ágúst. Baldwin“. Þetta var
neyðarskeyti frá leiðangri Baldwins
norðurfara, sem menn óttuðust einu
sinni að hefði farizt. Baldwin komst
af, en neyðarskeytið kom ekki í leit-
imar fyr en 45 árum seinna, og þá
var Baldwin látinn fyrir löngu.
(Skeyti frá leiðangri hans barst með
hylki hingað til íslands á fyrri stríðs-
árunum).
Árið 1956 fannst flaska rekin á
eynni Jamaica og var í henni mjög
máð skeyti skrifað á brúnan pappír.
Þetta skeyti var dagsett í júlí árið
1750 og var því orðið 206 ára gamalt.
í því stóð, að skipið „The Brethen of
the Coast“ stæði í björtu báli úti á
miðju Atlantshafi, og bréfritarinn seg-
ir: „Engin von er til þess að fleiri
af skipshöfninni komist af en þeir 12,
sem hafa lagt undir sig björgunar-
bátinn. Eg er stýrimaður og einn af
þeim óheppnu, því að við, sem erum
um borð, érum dauðadæmdir. Til
móður minnar Elisabetar í London-
derry: Gráttu ekki yfir mér. Til sókn-
arprestsins míns, séra Tómasar Dry-
den: Huggaðu móður mína og systur
mínar. Gerið svo vel að....“ Þar
lauk bréfinu í miðri setningu.
Stundum koma neyðarskeyti að
haldi, þótt þau sé send með flösku.
Fyrir nokkrum árum hertóku kín-
verskir sjóræningjar farþegaskip á
ánni Jangtsekiang. Ræningjarnir ætl-
uðu að flytja farþegana á land og
koma þeim fyrir í einhverjum felu-
stað, og heimta síðan hátt lausnar-
gjald fyrir þá. En einn skipverja gat
y
i