Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.1962, Blaðsíða 5

wmm®
wmmm
'>y//sss/ssss/SA-sý/,vj
s
liil|«|
í’íííi-ííA-XwíK'x-xív:::

Sllllll
ssiíáíí
Úr „Sjöunda innsiglið'
Hann ýtir úþyrmilega við
samtíð sinni^v
!. RAM á síðustu ár var
nafnið Ingrid oftar nefnt á
undan Bergmar. heldur en Ing-
mar, sem á frægðarárum henn-
ar var næstum óþekktur. En þó
nafn Ingmars Bergmans sé nú
heimsþekkt og myndir hans
sýndar hver á fætur annarri um
allan heim, þá hefur þessi
sænski meistari ekki verið
kynntur íslenzkum kvikmynda-
skoðurum sem skyldi á undan-
förnum árum.
Fáar af nýjustu myndum hans hafa
verið sýndar h«r ennþá. Tjarnarbíó
hefur átt mestan þátt í að kynna hann
hér, með myndunum Sumar með Móniku
(Sommaren med Monika, gerð 1952),
Ævintýri sumarnæturinnar (Sommar-
nattens leeende, 1955) og Sjöunda inn-
Sigiið (Det sjunde inseglet, 1956). Hafn-
arfjarðarbíó hefur sýnt myndina Undur
lífsins (Nára livet, 1957). Sama mynd
var sýnd í Stjörnubíó í vetur og hét
þá Við iífsins dyr. En nú mun ein bezta
mynd hans Jómfrúlindin (Jungfrukállen,
1959; verða sýnd bráðlega í Hafnar-
fjarðarbíó og eru það góð tíðindi.
K ergman er vafalaust frægasti
kvikmyndastjóri Norðurlanda. Hann hef
ur jafnvel komizt í tízku um allan heim
og gæti það orðið honúm hættulegt, því
oft hcfur hylli og ofdýrkun almennings
orðið banastunga rnörgum góðum lista-
manm. Á síðustu árum hefur Bergman
gert hvert listavsrkið á fætur öðru og
hlotið fyrir þau fjölda verðlauna á kvik-
myndahátíðum. Þrjú ár í röð fékk hann
verðlaun fyrir myndir sínar í Cannes,
fyrir íEvintýri snmarnæturinnar, Sjö-
unda innsiglið og Undur lífsins og er það
einsdæmi.
Stiil Ingmars Bergmans er mjög
6terkur og persónulegur. Baráttan milli
góðs og ills, milli hins guðlega og djöful-
lega í manninum leitar mjög sterkt á
hann og ótti hans um afdrif mannlegrar
sálar kemur skírt fram í myndum hans.
Hann ýtir óþyrmilega við samtíð sinni
og reynir að vekja hana lil umhugsun-
ar utn andlega velferð sína, ekki með
þurrum pi-édikunum, heldur snilld orðs
og myndar. Hann vitnar oftlega í O’Neill:
„öll dramatísk list er einskisverð, ef
hún ekki fjallar um samband mannsins
við Guð“. Líf farand-trúða og fjölleika-
xnanna virðist einmg heilla hann mjög
og hefui hann gert tvær myndir sem
fjalla um slíkt fólk, Kvöld trúðanna
(Cyclornas afton, 1953) og Anidlitið
(Ansiktet, 1958), enda er það í samræmi
við persónuleika hans, því Ingmar Berg-
man er bæði andlega og veraldlega
sinnaður. Hann er siðavandur, en einnig
frjálslyndur. Hann dáir æskuna og lifið,
en viofangsefni hans er oft dauðinn og
ellin.
I
ngmar Bergman er mjög af-
kastamikill listamaður. Hann stjórnar
leiksyningum á vetrum, en tekur mynd
ir sinar yfir sumarmánuðina og gerir
stundum tvær myndir á ári. Hann er 44
ára gamall prestssonur, fæddur í Upp-
sölum. Hann stundaði nám í bókmennt-
um og iistasögu við Sliokkhólmsháskóla,
en iiaitti námi er hann fór að hafa af-
skifti af leikhúsmálum. Fyrstu mynd
sína gerði hann árið 1945. Árið 1960
Ingmar Bergman,
frægasti kvik-
nr.yndaleikstjóri á
Norðurlöndum,
einbeittur við
vinnu sína.
varð hann for-
stjóri Konung-
lega leikhússins í
Stiokkhólmi og hef
ur farið víða um
lönd með leik-
flokk sinn og feng
ið mjög góða
dóma.
Á árum þöglu
kvikmyndanna
áttu Svíar afburða
menn í kvik-
myndagerð, sem
voru þekktir um
allan heim, þá
Mauritz Stiller og
Victor Sjöström.
Stiller er kunnastur fyrir Gösta Berl-
ings Saga (1919) og Silfrið Prestsins
(1923, sýnd í Filmíu 1956), báðar eftir
sögum Selmu Lagerlöf. Sjöström gerði
meða! annars Körkarlen (1920), Fjeld-
Eyvind och hans hustru (1917) eftir
ieikriti Jóhanns Sigurjónssonar, sem
þótti merk mynd, og The Wind (Storm-
urinn. 1928), sem hann gerði í Banda-
rikjunum á þeim árum er Hollywood-
kóngarnir smöluðu til sín mörgum beztu
leikstjórum Evrópu, til að bæta fram-
leiðslu sina. Sjösti-öm kórónaði feril sinn
með frábærum leik í mynd Bergmans
Bernskuslóðir (Sinultronstallet, 1957)
og iézt fyrir noklcru fjörgamall maður.
„•IV.V: ■■:.-■-■ ■:
M.
ieð tilkomu talmyndanna
hnignaði kvikmyndagerð Svía og kom
fátt merkvert frá þeim næstu árin. En
árið 1940 sást aftur lífsmark með sænsk-
um uvikmyndum. Alf Sjöberg gerir sína
fyrstj valmynd, Med livet som insats,
sem þótti merki um uppreisn gegn flab-
neskjunni sem rikt hafði. Síðar gerði
Sjöberg mjög góðar myndir, eins og
Fröken Julia (hlaut Grand Prix í Cann-
es 1951), eftir jeikriti Strindbergs, og
Barrabas, eftir skáldsögu Pár Lager-
kvists. Einnig gerði hann myndina Hets
(Skelfing, 1944) eftir fyrsta kvikmynda-
handriti Ingmars Bergmans. Hann hefur
ásamt öðrum hæfileikamönnum eins og
Gustaf Molander og Arne Mattson
(Salka Valka) vakið á ný virðingu og
áhuga fyrir sænskum kvikmyndum.
En höfuð og herðar yfir þessa menn
ber samt snillingurinn Ingmar Berg-
man. Fyrsta mynd hans er Kris (Hættu
leg tímamóli) gerð árið 1945. Þótt hún
bæri vott um ósjálfstæði og öryggis-
leysi, gaf hún samt góðar vonir um
framtíöina og þær vonir brugðust ekki.
Næstu ár gerir hann eina mynd á ári,
þar á meðal Hafnarborg Hamnstad
gerð 1948. Sýnd j Filmíu), Sumar með
Móniku og Kvöld trúðanna. Hann vek-
ur fvrst á sér athygli erlendis með
Ævintýri sumarnæturinnar og hlýtur
fyrir hana sérstök verðlaun í Cannes
1956. Síðan rekur KVert stórverkið
annað.Sjöunda innsiglið, Bernskuslóðir,
Undui lifsins og Jómfrúlindin.
S jöunda ininsiglið er djúpstæð,
magnþrungin og akaflega nærgöngul
krufning á ótta mannsins við dauðann.
Á unglingsárum sínum fylgdi Bergman
föður sínum er hann ferðaðist um land-
íð og boðaði helvítiskenninguna sænsk-
um lýð. Á meðan faðir hans þrumaði
yfir syndugum lýðnum, skoðaði dreng-
urinn fornar freskómyndir á veggjum
kirknanna, þar á meðal skreytingar úr
Opinberunai-bókinni. Myndir af englum
og djöflum, helgum mönnum og for-
dæðum greyptu sig með eldletri í mót-
tækiiega sál hans og í Sjöunda iniiisigl-
inu sækir hann efnið í eina slíka mynd.
Svarti dauði geisar yfir landið þegar
riddari og fylgisveinn hans snúa aftur
úr krossferð til landsins helga. Riddar-
inn er fullur efasemda um tilveru Guðs,
sem íiann hefur bnrizt fyrir í áralangri
krossför sinni og vill ekki deyja fyrr'
en hann hefur endurheimt trúna og
öðlazt frið með sjálfum sér. Á strönd-
inni mætir hann dauðanum, en neitar
að fylgja honum og býður honum að
tefla um líf sitt og tefur þannig um
stiund hið óhjákvæmilega. Riddaiúnn sér
hvernig óttinn við pláguna tryllir fólk-
ið og sú kristna kirkja, sem hann hefur
helgað baráttu sína, pinir fólk og
brennir það á bali i vitstola ótta við
myrkravöldin. Fyrir Bergman er þetta
ekki aðeins gömui saga, heldur spegill
samtíðar hans. Myndin er líking nú-
tímans, ógnir helsprengjunnar er
svarti dauði vorra tima.
í Bernskuslóðum leikur aðalhlut-
verkið hinn gamli snimngur V ictor
Sjöstiöm, eins og áður er getið. Þrátt
Framhald á bls. 12.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5