Lesbók Morgunblaðsins - 20.05.1962, Blaðsíða 11

„PrófastshúsiS“ eins og það var upphaflega.
GÖMUL HÚS
Framhald af bls. 6
orti nokkuð, sem birtist í ýmsum rit-
um. Af mörgum ágætum prestum í
Reykjavík, verður að telja hann með
þeim merkustu.
orðið Reykvíkingum almennt hryggð-
arefni, er Ólafur prófastur fór héðan,
því að hann hafi verið ágætur kenni-
maður og ástsæll meðal sóknarbarna
sinna. — Dóttursonur hans var Ólafur
prófessor Lárusson og bar hann nafn
aia síns.
E n ekki búnaðist honum vel hér
í Reykjavík og 1871 neyddist hann til
að flytjast héðan og fékk þá Mel og
hélt þann stað til æviloka. „Ólafi bún-
aðist ekki hér, og þá fór hann að Mel-
stað og stóð sig illa, en í Stafholti
hafði honum liðið ágætlega“, segir
Benedikt Gröndal í Dægradvöl. Jón
biskup Helgason segir að það hafi
Þegar Ólafur prófastur var farinn
héöan, eignaðist Sigfús Eymundsson
húsið við lækinn. Skipti það þá um
nafn og var nú kennt við hinn nýja
eiganda og kallað Eymundsenshús. >á
þótti það allt of dónalegt að kalla
menn skírnarnöfnum, og enginn mátti
vera sonur föður síns, heldur sen, og
var það eitt af hinum dönsku ein-
kennum á Reykjavík.
S igfús var Vopnfirðingur að ætt,
og voru foreldrar hans Eymundur
Jónsson að Borgum og Þórey Sigfús-
dóttir frá Sunnudal. Tvítugur fór hann
utan og dvaldist þar um 9 ára skeið.
Á þeim tírna fullnumaði hann sig í
bókbandi í Kaupmannahöfn, og lærði
ljósmyndasmíð í Noregi. Hann kom
hingað til Reykjavíkur 1866 og setti
þá á fót ljósmyndastofu, en vann að
bókbandi á vetrum þegar minnst var
að gera við ljósmyndun.
Eftir að hann eignaðist Lækjargötu 2
gerðist hann umsvifamikill framtaks-
maður. Hann stækkaði húsið, setti nýja
hæð ofan á það og breytti því á marga
lund. Þarna hafði hann bæði bókband
og ljósmyndastofu og vann sjálfur að
hvorutveggja. Svo hóf hann bóksölu
og bókaútgáfu, sem enn helzt og er nú
í höndum Almenna bókafélagsins. Svo
stofnaði hann prentsmiðju ásamt öðr-
um og var hún til húsa þarna á árun-
um 1887—90. Þetta var upphaf Félags-
prentsmiðjunnar. Hann var aðalum-
boðsmaður „Norsku verzlunarinnar“
(Bergens samlag) meðan hún var rek-
in í Liverpool við Vesturgötu. Sigfús
var og forgöngumaður að gufubáts-
ferðum um Faxaflóa, og hann var einn
af stofnendum Iðnaðarmannafélagsins.
Lengi var hann útflutningsstjóri All-
an-línunnar, og margir fóru til Vest-
urheims á hans vegum. En þótt und-
arlegt kunni að virðast, þá mun ljós-
myndasmíðin lengst haída nafni hana
á lofti. Hann var um langt skeið eini
ljósmyndarinn hér í bæ, „og þótti þá
enginn maður með mönnum nema
hann væri myndaður af Fúsa“, segir
Gröndal, En svo tók hann líka örmul
af myndum af bænum og eru þær ein-
hverjar beztu heimildir frá þeim ár-
um. Hann tók og myndir af ýmsum
merkum stöðum og hafa þær einpig
mikið gildi sem heimildir um hvernig
þá var umhorfs á hverjum stað.
S igfús andaðist 1911 og hafði
Pétur Halldórsson þá eignazt bóka-
verzlun hans og var hún til húsa í
norðurenda hússins um skeið eftir það.
En síðan kom þar Skartgripaverzlun
Árna B. Björnssonar. „Mensa academ-
ica“ hóf starfsemi sína uppi á lofti í
norðurenda hússins. Og um nokkurt
skeið hafði Morgunblaðið ritstjórnar-
skrifstofu og afgreiðslu í suðurenda
hússins uppi.
Nú hefur ekki verið búið í húsinu
um langt skeið, fremur en í mörgum
öðrum húsum í Miðbænum, sem upp-
haflega' voru ætluð til ibúðar. Nú eru
þarna sölubúðir og skrifstofur og allt
breytt frá þvi sem áður var. En mig
grunar að gamlir Reykvíkingar kalli
það enn „Eymundsenshús“, af gömlum
vana.
BÓKMENNTIR
Framhald af bls. 5
sálfræðilegum — sem hafa brotizt um
í honum síðustu tíu eða fimmtán árin.
iðbrögð þrezkra gagnrýnenda
við þessari nýjustu skáldsögu Huxleys
hafa verið misjöfn, en yfirleitt heldur
reikvæð. Philip Toynbee segir í ritdómi
í „The Observer", að bókin sé þægileg
tilbreyting frá hinum bölsýnu bókum
höfundarins fyrr á árum, t. d. „Brave
New World“ og „Ape and Essence“ og
margt sé vel um hana, þó ómögulegt sé
að líta á hana sem skáldsögu. „Huxley
hefur í þessari afar einkennilegu bók
gert griðarmikið átak til að sýna lífið
í ánægjulegu ljósi.... Hins vegar verð-
ur að segja, að þegar við athugum tján-.
ingarmeðul Huxleys, eru þau víðs fjarri
því að svara til hins háleita og erfiða
viðfangsefnis. Pala-búar tala við Farna-
foy og hver við annan á máli, sem er
ýmist fráleitt eða hroðalega vandræða-
legt eða hvort tveggja".
Toynbee bendir á, að beztu kaflar
bókarinnar séu þeir, sem fjalla um hið
ófullkomna líf utan eyjarinnar, t. d.
fortíð Farnabys, eða um spillingu
mæðginanna, drottningar og sonar henn
ar. Hann lýkur ritdómi sínum með þess
um orðum:
„Þessi bók er ávöxtur einlægrar
dyggðar og kærleika. Huxley hefur
sagt skilið við eðlileg yrkisefni sín, af
því hann trúir að einber viðbjóður
hrökkvi skammt til að breyta okkur.
Hann 'hefur af ráðnum hug farið inn á
vettvang, þar sem hann fer ósjálfrátt að
stama og verður hrjúfur bögubósi. Ég
held hann hafi gert þetta vegna þess að
honum er miklu hugleiknara að hjálpa
veröldinni áleiðis en að semja lofsverða
(bók. Mér virðist það vera skylda okkar
að horfa út yfir hin augljósu mistök
Ihans í tjáningu, að umbera klunnaskap-
Inn og jafnvel ruddaskapinn í orðfæri
hans, í því skyni að heyra það sem hann
vill að við heyrum. Ef við gerum það,
held ég að við munum finna heilmikinn
vísdóm og hjálp í þessari afkáralegu
bók.“
A nthony Quinton segir m. a. í rit-
dómi í „The Sunday Telegraph": „Það
er engin ástæða til að vera með neina
tæpitungu: þetta er slæm bók. Ég segi
þetta ekki af því að ég sé einn þeirra
dómhörðu manna, sem aldrei hafa séð
neitt gott í verkum Aldous Huxleys,
heldur sem sérstakur aðdáandi „Crome
Yellow", „Antic Hay“ og „Those Barren
Leaves“. Ég hafði ánægju af mörgum
köflum í „Point Counter Point“ og
„Eyeless in Gaza“, og ég er jafnvel reiðu
búinn að sjá kostina á þeim verkum
Huxleys, sem hann samdi snemma á
Kaliforníu-skeiði sínu: „After Many a
Summer" og „Time Must Have a Stop“.
— ímyndunarafl Huxleys hefur alla
tíð orðið að berjast vonlausri baráttu
við kennslu-hvöt hans; í „Island" er
ósigurinn alger.“
r
vj ynl Connolly segir m.a. í ritdómi
í „Sunday Times“: „Þetta er mikilvæg-
asta skáldsaga Huxleys síðan hann
samdi „Time Must Have a Stop.“ ....
Huxley er fyrst og fremst skáldsagna-
höfundur, og mér finnst honum hafa
tekizt að gæða það lífi, sem annars
hefði orðið safn af stuttum ritgerðum
og prédikunum. Hann er ennfremur
óvenjulega þroskaður skáldsagnahöf-
undur, og tækni hans er í þjónustu mik-
illa vitsmuna. Þeim mun hjartfólgn-
ari sem eyjaskeggjar hans verða les-
andanum, því banvænni verður áfell-
isdómur hans yfir nútímamenningu og
dýrkun hennar á peningum og valdi,
fjöldaneyzlu og styrk harðstjóranna.
„Tveir þriðju af allri sorg eru heima-
tilbúnir", sagði hinn duttlungafulli Raja
á Pala, „og að því er alheiminn snert-
ir algerlega þarflausir.".......,Island“
lýkur á einni beztu lýsingu, sem ég hef
noklcurn tírna lesið, á áhrifum mescal-
ins (eða kannski undrasveppsins), og
Huxley er greinilega þeirrar trúar, að
það færi okkur opinberun á hinu sanna
eðli veruleikans, þegar morgunstjörn-
urnar syngja og hugurinn er „skínandi
fullsæla“.“
Þó skoðanir manna á bókinni kunni
að vera jafnskiptar og ummæli nefndra
ritdómara gefa til kynna, þá er hún
eigi að síður forvitnileg, bæði vegna
þess að Huxley fer langt fyrir utan al-
faraleiðir, og ekki síður vegna hins, að
hann er gæddur óvenjulegri skarp-
skyggni og spámannlegu hugarflugi.
s-a-m-.
BRIDGE
f BANDARÍKJUNUM er árlega
haldið bridgemót milli háskóla og
tóku 97 háskólar þátt í mótinu á sl.
ári og var þá spilið, sem hér fer á
eftir lagt fyrir keppendur. Kepp-
endum var gefið fyrir sagnir, úr-
spil og mótspil. Spilið er einkar
skemmtilegt, sérstaklega sökum
þess, að keppendur urðu að vanda
sig mjög til að fá hámark fyrir.
A K 10 8 5
¥ 6
♦ 10 9 2
♦ ÁG1074
♦ 32
¥ G.109 5 2
♦ ÁG7
♦ 986
♦ 64
¥ Á K 8 4
♦ 8 543
♦ K 5 2
♦ ÁDG97
¥ D 7 3
♦ KD 6
♦ D3
Eins og reiknað var með, komust
allir í 4 spaða og var Suður þannig
sagnhafi og Vestur lét út hjarta,
sem Austur drap með kóngi. Nú
átti Austur að láta út tigul, en þá
kom spurningin: Hvaða tigul? Hið
rétta er að láta út tigul 8. Gefur
það til kynna að Austur óski ekki
eftir að félagi láti út í þessum lit.
Ef Austur lætur út tigul 3, þá gef-
ur hann félaga upplýsingar um hve
mörg spil hann á í litnum, en í
þessu spili er ekki æskilegt fyrir
Austur, að gefa upplýsingar um
fjölda heldur hve góður liturinn er.
Suður drepur tigul 8 með kóngi og
nú er röðin komin að Vestur að
sýna hve snjall hann er. Það sem
hann hefur fengið þær upplýsingar,
að Austur vill ekki að tiglinum sé
spilað aftur, þá á hann að gefa
kónginn því þá tapast spilið alltaf.
Austur kemst síðar inn á lauf og
lætur þá út tigul og fá þá A-V tvo
slagi á tigul, einn á lauf og' einn á
hjarta. Ef Vestur hefði drepið tigul
kóng með ás, þá hefði spilið alltaf
unniz því Vestur getur ekki látið
tigul út aftur og þegar Austur
kemst inn á lauf þá er það um sein-
an, því Suður kastar tigli niður í
lauf.
DE GAULLE hershöfðingi hefur
mörg mikilvæg vandamál við að
stríða, en hann verður líka að fást
við minni háttar vandamál.
Honum er meinilla við að skipta
um ráðherra og var þess vegna sár-
gramur þegar hinn dugmikli fjár-
málaráðherra hans, Wilfried Baum-
gartner, bað um lausn frá embætti
af heilsufarsástæðum.
Nú var de Gaulle kunnugt um,
að Baumgartner er haldinn sterkri
leikhúsástriðu og lætur aldrei frum-
sýningu fara fram hjá sér. De Gaulle
kallaði hann því fyrir sig og sagði:
— Kæri Baumgartner, erúð þér
raunverulega svona slappur?
— Já, því miður, svaraði fjár-
málaráðherrann.
— En getið þér þá komizt yfir
allar þessar frumsýningar? Hvernig
væri að þér slepptuð nokkrum þeirra
og færuð snemma að hátta á kvöld-
in? Haldið þér ekki, að það mundi
koma að gagni?
— Ég segi yður alveg eins og er,
svaraði Baumgartner. Ég sleppi
heldur ráðherrastóli en frumsýn-
ingu.
Þá var ekkert frekar um málið
að segja. Baumgartner fór sína leið,
en rétt er að bæta því við, að de
Gaulle kvaddi hann með mjög vin-
gjarnlegu lofbréfi.
13. tölublað 1962
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H