Lesbók Morgunblaðsins - 20.05.1962, Blaðsíða 12

— Theodór Gunnlaugsson: REFIR í SPEGILMYND V.
LEIÐIR
KluKKAN 9 um morguninn
var mikið farið að draga úr úr-
komunni, en þokan var dimm og
enn var þjösnaveður. Og svona fór
það. Ekki sér Karl vinur minn, né
félagar hans, Öskju í dag. Það er
útilokað.
Fyrst ekki rignir meira er sjálf-
sagt að nota tímann. Ég snarast út
að gráa hnútnum, sem tófan hef-
ur drepið, en hann er örstutt frá
bílnum, næ þar í lifur og kjöt og
annað gómsæti, sem er geymt í
buddunni á hrússa. Því ekkert þyk-
ir tófum betra en það. Með þetta
förum við Guðmundur, ásamt
byssu og öllum sterku fótbogun-
um, sem enn eru eftir í bílnum.
Við leggjum þá, tvo og tvo í
munna og ganga, á milli steina, í
gilinu, þar sem hvolparnir virtust
mest hafa gengið um, og hyljum
þá vel. Svo setjum við þetta hnoss-
gæti í líldegustu staði, þar sem
hvolpamir rekast á það, ef þeir
eiga leið þar um, en krummi gat
tæplega séð það þótt aðgætinn
sé. —
J. þessari för rákumst við á tvo
lambshausa, sem bitnir höfðu verið á
barkann, eins og grái hrússi og fætur
og skinnflygsur af 6—8 lömbum alls,
eftir átliti og litarhætti að dæma. Og
allt var þetta mjög nýlegt. í þessu
gili virtist liún hafa haldið til um
vikutíma. Við komum að gæsafjöðrun-
um, sem vorv nákvæmlega eins og við
skildum við þær. Og ekkert heyrðist
í hvolpunum, enda ekki við þvi að bú-
ast eftir öll bau ósköp, sem hann hafði
nú örugglega heyrt. Sjálfsagt líður
langur tími þar til hann rótar sér.
Þegar þessu var lokið tókum við allt
dót okkar í skyndi, einnig tófurnar og
gráa hrússa, sem vð bundum aftan á
jeppann, til að sýna Kristjáni bónda á
Grímsstöðum, sem heima varð að vera
til að annast um veðurskeyti, sima og
póst, sem allt heimtar sína afgreiðslu
undanbi'agðalaust.
Þegar við komum í hlað á Gríms-
stöðum, voru þar staddir tveir lax-
veiðimenn, sem biðu eftir áætlunarbíl
austur á land. Þeir tóku myndir af
hinum föllnu víkingum og fórnardýri
þeirra. Þeir virtust vei’ða í sjöunda
himni yfir sigrinum, enaa sjálfir veiði-
menn, skilningsríkir og skjótir til
íramkvæmda. Væri svo að þessar lín-
ur bæri fyrir augu þeirra, þætti mér
gaman að vita hvernig myndirnar hafa
tekizt.
E ftir að hafa fengið hressingu
hjá Guðnýju, sem áður er nefnd, var
ekið af stað heim og farið greitt. Á
leiðinni niður Hólssand mættum við
mörgum bílum. Varð mér það minnis-
stætt að skammt neðan við Dettifoss
kemur fólksbíll á móti okkur og fór
greitt, eins og við. Við hægðum á okk-
ur og hann einnig og fór mjög rólega
fram hjá, eins og allir góðir bílstjórar
hafa fyrir fasta reglu. Er. farþegarnir
tóku sýnilega eftir gráa hrútnum tófu-
bitna, sem bundinn var aftan á jepp-
ann. Og það var vissulega óhugnanleg
AÐ LOKAMARKI

sjón að sjá hann. Ég tók líka eftir þvi,
að tvö fríð og mild konuandlit breytt-
ust í undrandi og óttafullar ásjónur
um leið og bíllinn rann fram hjá. Ekki
vissi ég hvað þær hugsuöu um þetta
háttalag, en ég fann sárt til synda
minna.
Tveir dagar og tvær nætur liðu.
Alltaf hélzt svipað veður, þokulaust í
lágsveitum en dimm þoka og súld til
iandsins. Ég hafði ætlað mér að fara
ekki upp í Grímsstaðanúpa aftur fyrr
en öruggt væri að við fengjum gott
skyggni. En mér var oft hugsað til
hvolpsins, ef hann hefði nú lent í bog-
nnum, sem miklar líkur voru til. Og
lengur en tvær nætur var ekki hægt
að draga að vitja um hann. Við fór-
um því úr nóni á þriðjudag og ákváð-
um að liggja nóttina, ef við fengjum
grun um að enn væri yrðlingur á fót-
um í Núpunum. En vegalengd þangað
er 70 km.
mt ótt sæmilega bjart væri um
Grímsstaði, lá iðulaus þoka með þétt-
um úða yfir öllum fjallgai’ðinum og
Gi-ímsstaðanúpum. Og á Grímsstöðum
var okkur sagt að aldrei hefði farið
þokan af Núpunum síðan við vorum
þar. Þá sáum við bezt hvað heppnir
við vorum að vera staddir svona
snemma, síðasta sólskinsdaginn, suður
við Núpana. Og hefðum við ekki verið
búnir að ná hvolpunum þremur, á
undan dýrunum, má hamingjan vita
hvernig sú viðux-eign nefði endað. I
öllu falli hofði hún þá kostað okkur
mikinn tíma og margfallt erfiði.
Þegar við nú fórum úr jeppanum við
gillcjaftinn, lá dimm þoka yfir Núpun-
urn og alveg niður í gilbotninn. Við
gengum hægt upp gilið og hoi’fðum
vandlega eftir tófuförum, þvx engin
stcrx-igning hafði gengið yfir síðan við
vorum þar. Okkur var brátt að sjá
hvort önnur hvor fjöðrin væri fallin,
en þokan varnaði þess. Enn þá sáum
við glöggt hvolpasporin, í skjóli við
steina, í mold og sandi frá því um
nóttina, er við dvöldumst þar. Og allt
agn, sem við settum viða, var ná-
kvæmlega eins og við skildum við það,
og bogarnir líka. Það benti til þess að
hvolparnir væru ekki fleiri. Og — er
þá þi-jóturinn enn inni, eða hefur
hann lent 1 bogana? Það var spurn-
ingin stóra.
Mr arna. Nú rífur sundur. Við
kíkjum á staðinn, þar sem fjaðrirnar
eiga að rísa. Önnur fjöðrin fallin. Og
nú færðist líf í tuskurnar. Við bendum
í áttina og göngum svo hljóðlega að
steininum, sem snærið er bundið um.
Það er þrælstrengt. Gott og vel. Ég
tek í það. Allt fast, — blýfast. Guð-
mundur tekur helluna varlega frá
mixnnanum. Innri boginn horfinn og
keðjan strengd, en fremri boginn vel
hulinn, alveg eins og ég gekk frá hon-
um. Ég seilist inn með hendi og tek í
fremri bogann og læt hann til hliðar.
Svo seilist ég aftur inn, eins langt og
ég geta og losa um keðjuna, sem er
skorðuð til hliðar, inni í munnanum,
en í bogann sé ég ekki. Allt fast.
Skyldi hann hafa slitið sig úr honum?
Það væri lakari sagan. Ég teygi mig
lengra og reyni að losa keðjuna úr
festunni, sem hún virðist þrælskorðuð
í. Ha! Nú losnaði keðjan og — það
virðist togað á móti. Mér er líkt farið
og laxveiðimanninum, sem finnur að
nú er loks sá langþráði, stóri á. Hér
þarf að nota alla varúð. Og ekkert
heyrist í hvolpinum enn. Slíkt er þó
venjan, að þeir urra og hvæsa, þeg-
ar þeir verða vai’ir við umrótið og
finna að tekið er á móti. Nei. Þessi
karl lætur sér fátt um finnast og bær-
ir ekki á sér fyrr en í fulla hnefana.
Slíkt er eðli viðsjálustu refa.
Jr að tók talsverða stund, að
lempa hvolpinn með gætni, svo hann
nálgaðist rnunnan örlítið. Þá loks
heyrðist í honum lágt, grimmdarlegt
kokhljóð, sem fyrst magnaðist, þegar
ég tók í lausa framfótinn, sem hann
spyrnti í steinana, innan við munnan,
af öllum mætti. Og á fætinum di’ó ég
hann út. Hann beit allt, sem hann
náði til, hendurnar á mér, steinana,
bogann og fæturna á sjálfum sér, þar
til ég náði taki á honum um hálsinn,
ofan frá. Þá losuðum við hann strax
úr boganum, sem hafði gripið um
hægri framfót, rétt ofan við gangþófa.
t 13. tölublað 1962
Og það undarlegasta var, að hann var
ekkert farinn að bólgna, og ekkert
blóð sást á honum. Hvoipurinn hefur
sjálfsagt ekki lent í bogann fyrr en
seinni nóttina. Og — það, sem flestir
munu undrast. Hann hafði ekkert
brotizt um í honum, heldur legið
kyrr, eftir fyrstu átökin. Slíkt hefði
verið talið hyggilegt af manni, í sömu
kringumstæðum.
Þetta var refur. Og ég hef sjaldan
séð eins tryllta, óttafulla oj leiftrandi
glampa, úr tindrandi dökkum tófuaug-
um og þá, er ég nú sá, þegar ég tók
hann í fangið. Þó hef ég handleikið
nokkur hundruð lifandi tófur og
hvolpa um dagana.
E g hafði ætlað að drepa hann
strax, þar sem ég taldi sennilegt að
hann væri brotinn ef hann hefði lent
í bogana. Nú hugkvænxdist mér að
hyggilegra væri að láta hann lifa eitt-
hvað, þótt ekki væri auðvelt að hafa
hann. Því víst hafði hent ólíklegra en
það á Fjöllum, að annað bitdýr eða
annað greni, fyndist þar allt í einu.
Það gat því komið sér vel að hafa
duglegan hvolp, sem treysta mátti til
að öskra, þótt slíkir hvolpar geti ver-
ið með öllu óhafandi á eða nálægt
greni. Ég hélt þessu taki á honum
þar til ég kom í bílinn og alla leið
heim í Grímsstaði. Þar fékk ég poka
utan um hann. Þegar heim kom lét ég
hann í lítið búr, til hvoipanna
tveggja, sem enn lifðu eftir hinar
miklu þrengingar á Núpunum. Nú
voru þeir farnir að hressast og vel
saddir, af nýjum silungi og Hólsfjalla-
kjöti af gráa hrútnum feita, sem ég
tók í því augnamiði. Svo höfðu þeir
nóga mjólk, kvölds og morgna. Það
virtist því ekkert amalegt fyrir þann
mórauða að komast í slíkan félags-
skap.
Jr arna var þessi mórauði refur f
þrjá sólarhringa, eins og Golíat á
meðal dverga, en án þess að snerta
við þeim. Samt láu þeir allir saman,
í afkima, upp við risið á húsinu. En
það var annað, sem mig fui'ðaði á.
Hann sást aldrei á daginn. Aftur á
móti sá ég hann koma nokkrum sinn-
um í augsýn á nætuma. Og allt ai
kom hann mjög rólega og fumlaust,
hoi’fði flóttalega í kringum sig, beit
heiftarlega í vírnetið, nokkrum sinn-
um, og snaraðist svo eins og örskot í
sinn felustað aftur. Svona varfæmi,
hjá gömlum yrðlingum, hafði ég oft
kynnzt áður, og þá sérstaklega ef þeir
voru úr greni, þar sem bitdýr hafðist
við. Mig furðaði því ekkert á þessu
háttalagi hans, því stöku hvolpar, sem
ég hef alið í næstum átta mánuði,
hafa verið svo tortryggir, að hafi ég
fært til matardallinn þeirra, þá hafa
þeir ekki þorað að snerta hann fyrr
en eftir 1—2 sólarhringa, þótt þeir
annars tækju mat úr hendi minni. En
— það var annað, sem ég vildi fá úr
skorið, og ég hafði einnig kynnzt. Og
nú kom tækifærið. Hvoipurinn snerti
ekki neitt svo ég sæi, og honum hrak-
aði daglega. Varfærni hans og hið við-
kvæma taugakerfi, með óttann í far-
arbroddi, við þetta nýja umhverfi,
réði þar auðvitað mestu. En þegar
þrjár nætur voru liðnar, fóru að
renna á mig tvær grímur. Var annars
nokkurt vit í þessu, þar sem litlu
hvolparnir léku nú á alls oddi og virt-
ust blása sundur? Nei. Svona meðferð
var óverjandi. Seint um kvöldið, þegar
ailt var orðið hljótt, fór ég með riffil
upp að húsinu og skaut haim. í maga
hans og þörmum var ekki vottur af
fæðu. Það þurfti ekki frekar vitnanna
við. Harrn hefði soltið í hel innan um
allar kræsingarnar og káta féiaga.
Framhald á bls. 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS