Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1963, Blaðsíða 2

SVIP-
MVND

Þegar Janio Quadros forseti
Brazilíu sagði af sér árið
1961, tók við embættinu ungur mað-
ur, sem mjög hafði komið við stjórn-
málasögu landsins árin næst á und-
an, Joao Belchoir Marques Goulart.
Hann stjómar nú stærsta ríki Suð-
ur-Ameríku með 71 milljón íbúa —•
eða þriðjungi allra íbúa Suður- og
Mið-Ameríku.
F erill Goularts í stjórnjmálalífi
Brazilíu er að ýmsu leyti allóvenjuleg-
ur. Hann ólst upp á stóru og riikmann-
legu óðali föður sins, umkringdur sæg
þjóna og verkafólks, varð frægur hesta-
maður og síðar mikilsmetinn óðalseig-
andi. Hann komst snemma undir áhrifa-
vald Getulios Vargas, einræðisherra
Brazilíu, og varð honum mjög hand-
genginn. Fjölskyldurnar bjuggu í ná-
býli á óðalssetrum sínum í Rio Grande
do Sul, og Goulart lærði pólitíska klæki
af hinum slóttuga gamla einræðisherra,
sem stjórnað hafði landinu síðan 1930.
Árið 1953, þegar Goulart var 35 ára
gamall, kvaddi Vargas hann frá sveita-
setri sínu og skipaði hann atvinnumála-
ráðherra, en það embætti hefur jafnan
verið mjög vandasamt í Brazilíu. Goul-
art hafði fylgzt vel með vinnubrögðuim
Juans Perons í Argentínu í sambandi
við verkalýðsféliögin þar í landi og
gerði sér nú far um að nota aðstöðu
sína í atvinnumálaráðuneytinu í eigin
þágu. Fyrsta verk hans var að ýta með
leynd undir sjómannaverkfall, sem vaxð
geigvænlega umfangsmikið og alvarlegt.
Síðan skarst hann opinberlega í leikinn
sem atvinnumálaráðlherra og átti sinn
stóra þátt í að leiða verkfallið til lykta
sjómönnum í hag. Þetta vakti megna
óánægju meðal háttsettra herforingja í
Brazilíu, en varð Goulart mjög mikil-
vægt á stjórnmálaferli hans.
egar Vargas forseti framdi sjólfs-
morð árið 1954, sýndi Verkamannaflokk-
iu: Brazilíu Goulart þakklæti sibt með
því að kjósa hann leiðboga sinn eftir
Vargas.
Upp frá því var aðstaða Goularts í
stjórnmálal'ífinu tryggð. Hann refsaði
andstæðingum sínum í flokknum og
launaði stuðningsmönnum að vild, fór
yfirleitt sínu fram eins og kóngur við
undirgefna þegna. Flokkurinn studdi
hann, hvað sem tautaði. Árið 1955 var
Goulart kjörinn varaforseti Brazilíu,
þegar Juscelino Kubitschek var kosinn
forseti, og árið 1960 var hann enn kos-
inn varaforseti, en þá varð Janio Quadros
forseti.
Eins og áður segir, sagði Quadros
af sér forsetaembættinu sjö mánuðum
síðar, eftir að hann hafði árangurslaust
reynt að uppræta spillinguna í stjóm-
málalíifi Brazilíu, koma efnaihagslífinu
á skynsamlegan grundvöll og efla lýð-
ræði í landinu. Þegar Quadros sagði af
sér, var Goulart staddur í Singapore
á leið heim eftir heimsókn til Kína, þar
1 fyrra) um helming á þessu árl,
og koma henni niður í 10% árið
1965.
2. Laða meira erlent fjiármagn til
landsiris (erlend fjárfesting minnk-
aði um 80% í fyrra), en halda
samt fast við umdeilt lagaákvæði,
sem takimairkar greiðslu á ágóða
úr landi.
3. Kenna 34 milljónum ólæsra lands-
manna að lesa og skrifa.
E,
i inn af helztu andstæðingum
Goularts, Herbert Victor Levy, hefur
álhyggjur af metorðagirnd forsetans.
Levy, sem er banikastjóri af aðalsætt-
um, er leiðtogi Þjóðlega lýðræðisflokks-
ins, sem ræður yfir 96 af 408 þingsæt-
um Brazilíu. Hann lét svo ummæilt ný-
lega: „Við höfum lært það af sárri
reynslu, að Goulart er að eðlisfari
caudillo, stjómimálamaður án nokkurs
hugmyndafræðilegs grundvallar, og hef-
ur ekki aðra hugsjón en þá að auka
völd sín og halda þeim“. Um þá ákivörð-
un þingsins að láta undan Goulart og
veita honum fullt vald í bili sagði Levy:
„Það var um tvo kosti að ræða, Goulart
eða algert öngþveiti. Við höfðum í raun-
inni miklu minni áhyggjur af samibandi
Goularts við vinstriöflin en af caudiILo-
siðgæði hans“.
Hv
Lvað sem annars má segja um fyr-
irætlanir Goularts, neita fróðir menn
því ekki, að hann hafi valið sér ýmsa
hæfa samstarfsmenn. Flestir eru á einu
máli um það, að Furtado sé mjög hæf-
ur hagfræðingur, heiðarlegur og fullur
af brennandi áhuga. Flestir eru líka
samimála um góða hæfileika fjármála-
ráðherrans, Dantas. Hann vinnur 12 til
16 tíma daglega, og margir telja að hann
ali í brjósti vonir um að vinna forseta-
kosningarnar 1965, þegar kjörtímabiU
Goularts lýkur. Brazilíumenn eru sagðir
fylgjast næstum eins náið með Danitaa
sem honum hafði verið tekið með kost-
um og kynjum.
Eftir nokkurt hik flaug hann heim
til Brazilíu og tók við forsetaembættinu,
en komst brátt að raun um, að hann
átti við öfluga andstöðu að etja, bæði
innan hersins og í báðum deildum þings-
ins.
Andstæðingar Goularts voru tor-
trygginir í hans gerð, ekki sízt vegna
lýðskrumsins sem hann hafði tamið sér
árum saman. Þeir voru yfirleitt íhalds-
samir og óttuðust, að þar væri kominn
nýr Castro eða jafnvel nýr Peron, sem
var enn verra í þeirra augum. Þingið
tók brátt til sinna ráða og samiþykkti
stjórnarskrárbreytingu, sem takmarkaði
verulega framkvæmdavald forsetans.
egar frá leið báru þóbti og þrjózka
Goularts tilætlaðan árangur, en á sama
tíma fór efnahagslíf landsins nær allt
úr skorðum. Jafnframt hagnýttu ó-
ánægðir bændur í landinu norðaustan-
verðu og víðar sér ringulraiðina og
stjórnleysið og gerðu tilraun til upp-
reisnar. Þegar allt var komið í óefni
í árslok 1961 samþykkti þingið loks að
láta fara fram þjóðaratkvæðagreiðslu
um það, hvort Brazilíubúar væru fylgj-
andi því að fá Goulart aftur í hendur
fullt forsetavald.
Eins og Goulart hafði gert ráð fyrir,
fór hann með glæsilegan sigur af hólmi
í þjóðaratkvæðinu, og þingið sam-
þykkti formlega að fá bonum aftur þau
völd, sem frá honum höfðu verið tekin.
eins og Goulart.
Hins vegar er einn maður í nánasta
fylgdarliði Goularts, sem vekur bæði
tortryggni og ótta. Sá heitir Leonel
Brizola, er fertugur að aldri og mágur
Goularts. Hann var áður fylkisstjóiri í
Rio Grande do Sul, en er nú þingmaðuf
fyrir Rio de Janeiro. Þykir hann mikill
lýðskrumari og róttækur í aðgerðum
BÍnum, einkanlega gegn erlendri fjár-
festingu.
Brazilía er eitt af örfáum ríkj-
um Suður-Ameríku, sem um alllangt
skeið hafa haldið uppi lýðræðisskipu-
lagi, þrátt fyrir mikla pólitíska og efna-
hagslega erfiðleika sem leitt hafa mörg
nágrannaríkin út í byltiingar, stjórn-
leysi og einræði. Hver verður framtíð
Braziliíu næstu árin, veltur að veru-
legu leyti á Joao Goulart og þeim mönn-
xun sem hann velur sér til aðstoðar, og
umfram allt veltur hún á því, eftir
Ihverju Goulart sækist: auknum völdum
sjálfum sér til handa eða betri stjórn
á efnaihags- og stjórnmál'aiilfi Braziliu.
Þar með var ráðin bót á einu alvar-
legu vandamáli, en annað var samt
yfirvofandi. Goulart hafði hljótt um sig
í bili, var sáróánægður með aðgerðir
þingsins og fór ekki leynt með, að hon-
um þótti sér misboðið, enda varð hann
brátt hinn versti viðureignar og neit-
aði öllu samstarfi við þingið. Einn and-
stæðingur hans komst svo að orði:
„Hann var eins og þóttafullur strák-
ihnokki, sem fengið hefur nýja, gljá-
andi j'árnbrautarlest íil að leika sér
með, en lykillinn til að draga hana
upp er í vörziu barnfóstrunnar. Til
að þurfa ekki að biðja um lykilinn
þvemeitaði hann að leika sér að lest-
inni“.
G oulart hafði heitið að taka til
höndum jafnskjóbt og hann hefði end-
urheimt völd sín, og við það stóð hann.
í septem'ber 1962 kvaddi hann til snjall-
an vinstrisinnaðan hagfræðing, Celso
Furtado að nafni, og fól honum að semja
þriggja ára áætlun um efnahagslgga
uppbyggingu Brazilíu. Furtado, sem er
42 ára og nú áætlunarmálaráðlherra,
hófst þegar handa, lagði nótt við dag
í heila þrjá mánuði og naut aðstoðar
sjálfboðaliða. Um jólin veiktist Furtado
af ofreynslu, en þá var áætlunin að
mestu tiltoúin.
Meginefni hennar var:
L Minnka verðtoólguna (sem var 60%
Utgeíandi: H.í. Arvakur, Reykj avik.
Framkv.stj.: Stgíús Jónsson.
Hitstjórar: Sigurður BJarnason frá Vieur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýslngar: Aml Garðar Kristlnsson.
Ritstjórn: AðalstræU 6. Simi 22480.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. tölublað 1963