Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1964, Blaðsíða 2

aMTiDa
SVIP-
MVND

Löngu áður en John F. Kenn
edy skýrði opinberlega frá
því að hann mundi bjóða sig fram
sem forsetaefni, sat hann dag nokk-
urn að snæðingi í skrifstofu sinni í
öldungadeildinni og ræddi fram og
aftur um hugsanlega keppinauta
sína. „Ég þekki öll hin forsetaefnin
nokkuð náið“, sagði hann, „og í sann
leika sagt held ég, að ég sé jafnfær
þeim öllum að gegna forsetaembætt-
inu eða færari — öllum nema Lynd-
on, og hann er algerlega vonlaus um
kosningu.“ -
Kennedy var talinn góður mann-
þekkjari og þessi ummæli hans gefa til
kynna hvaða augum hann leit á Lynd-
on Baines Jolmson, sem nú hefur tek-
ið við hinu vandasama starfi. Johnson
er ákaflega margbrotinn og töfrandi
maður —stoltur, yfirmáta hégómlegur
og einkennilega lítillátur; harður í horn
að taka og hlægilega tilfinningasamur;
kænn og jafnvel slóttugur og samt á
margan hátt furðulega bamalegur;
ruddalegur og ótrúlega viðkvæmur;
barður og langreyndur stjórnmálamað-
ur sem er ennþá óstálpaður strákur í
sumu tilliti.
T il að sjá Johnson í réttu ljósi
verðum við að hlaupa yfir þrjú síð-
ustu ár, þegar hann var varaforseti
Bandaríkj anna, til þess tíma þegar hann
var leiðtogi meirihlutans í öldungadeild
inni og annar valdamesti maður Banda-
ríkjanna. Johnson var fjarri því að
kunna vel við sig í embætti varaforseta,
einfaldlega vegna þess að embættið er
valdalaust. Hann elskar völd engu síð-
ur en Kennedy eða hvaða stjómmála-
maður annar.
Strax og Johnson varð leiðtogi meiri-
hlutans í öldungadeildinni árið 1955
tryggði hann sér sæti í þeim nefndum
Demókrataflokksins, sem veittu honum
mest völd. Hann varð formaður stefnu-
skrárnefndar og allsherjarnefndar og
hafði þannig úrslitaáhrif á stefnumál
flokksins og skipuri í allar nefndir hans.
Hann náði einnig tökum á flokksskrif-
stofunum og setti sína menn í allar lyk-
ilstöður. Meðal þeirra var Bobby Bak-
er, sem nýlega var ákærður fyrir alls
kyns lögbrot í Washington.
Framkvæmdavaldið er að sjálfsögðu
verulega frábrugðið löggjafarvaldinu og
að mörgu leyti erfiðara við það að eiga,
en þeir sem sáu Johnson í hlutverki
leiðtoga meirihlutans á þingi telja ó-
tvírætt að hann muni setja svip sinn á
framkvæmdavaldið, þegar hann nú hef-
ur tekið við því. Hann er ákaflega sterk-
ur persónuleiki og valdagráðugur. En
bann er líka gætinn stjórnmálamaður
og mun ekki rasa um ráð fram til að
gera breytingar á stjórn sinni. En verði
hann kosinn forseti í haust, er ekkert
vafamál að stjórn hans verður eingöngu
skipuð mönnum sem lúta vilja hans skil-
yrðislaust. Hann verður án efa sterkur
íorseti, húsbóndi á sínu heimili.
Þó fullyrða megi að Johnson muni
íáta að sér kveða í forsetaembættinu,
er flest á huldu um raunverulega póli-
tiska afstöðu hans. Frjálslyndir Banda-
ríkjamenn hallast að því, að hann sé í
eðli sínu afturhaldsmaður, en margir
Texasbúar telja hann óforbetranlega rót
tækan.
L yndon Johnson var kosinn á
Bandaríkjaþing árið 1937 og var þá ákaf-
ur stuðningsmaður við „New Deal“
Franklins D. Roosevelts, enda hafði for-
setinn miklar mætur á honum. Síðan
hefur hann smátt og smátt þokazt æ
meir til hægri, þó rangt væri að telja
hann íhaldssaman. Hann er enn sem
fyrr frjálslyndur Demókrati. í þessu
sambandi má ekki gleyma því að hann
er Texasbúi. Sennilega hefði sú tilvilj-
un, að hann er frá Texas, komið í veg
fyrir að hann yrði forseti, ef ekki hefði
komið til önnur tilviljun: morð Kenne-
dys. En nú þegar hann er orðinn for-
seti, vaknar sú örlagaríka spurning,
hvernig hann muni sem Suðurríkjamað-
ur snúast við hinu geigvænlega kyn-
þáttavandamáli.
Til að fá svar við þeirri spurningu
er nauðsynlegt að gera sér grein fyrir
því, hvers konar Suðurríkjamaður John-
son er. í því sambandi er lærdómsríkt
að kynnast honum í heimahögunum, á
hinum fræga búgarði hans í Texas,
,,LBJ Ranch“. Þessi búgarður segir okk-
ur ýmislegt um Johnson. Sjálft húsið er
óskipuleg trébygging, steinsnar frá Ped-
ernales-ánni, og umhverfið er grýttar
og hjóstrugar ávalar hæðir. Lady Bird
Johnson, hin auðuga og aðlaðandi kona
nýja forsetans, hefur látið setja glugga-
hlera og rúingóða verönd á húsið. En
í höfuðatriðum er þetta einföld og
skrautlaus bygging, af því tagi sem efn-
aðir nautgripaeigendur í Texas reistu
um aldamótin.
Sannleikurinn er sá, að Johnson City
í Texas, bær sem stofnaður var af lang-
afa Johnsons forseta, er í rauninni alls
ekki Suðurríkjabær. Austur-Texas til-
heyrir Suðurríkjahefðinni: víðáttumiklar
baðmullarekrur og verkamenn og blökku
mannakyni. En sá hluti Texas, sem
Johnson er upprunninn í, tilheyrir í
rauninni villta vestrinu, þar sem aðal-
einkennin eru kúrekar og nautgripa-
lijarðir. „LBJ Ranch“ mundi sóma sér
vel sem leiktjöld 1 kúrekamynd, og
Johnson sjálfur væri hreint ekki fráleit-
ur í hlutverki hins stranga lögreglu-
stjóra.
Hér er ekki verið að gefa í skyn, að
Johnson sé ekki Suðurríkjamaður. Það
e,r hann svo sannarlega. Meðan hann
var Texas-stjórnmálamaður en ekki al-
ríkis-stjórnmálamaður, eins og hann er
nú orðinn, var ákveðin lína í blökku-
mannavandamálinu, sem hann mátti
ekki fara yfir. En í þeim hluta Texas,
sem Johnson kemur frá, hefur aldrei ver
ið mikið um blökkumenn, og viðhorf
Suðurríkjamanna til blökkumanna eiga
þess vegna ekki nærri jafndjúpar rætur
1 Johnson eins og t. d. Russell og
Talmadge.
Fyrsta verulega jákvæða breytingin
á mannréttindalöggjöf Bandaríkjanna
eftir þrælastríðið fyrir 100 árum var
samþykkt meðan Johnson var leiðtogi
meirihlutans á þingi. I hlutverki vara-
forxeta studdi Johnson alltaf viðleitni
forsetans til að koma á jafnrétti kyn-
þátta. Vafalaust átti þetta að nokkru
pólitiskar rætur, því hann hafði í hyggju
að ná kjöri sem forsetaefni Demókrata
árið 1968, og honum var ljóst að verka-
lýðssamtökin og hinir frjálslyndu
menntamenn í flokknum hafa nokkurs
konar neitunarvald á flokksþingum.
Þeir mundu ekki hika við að koma í
veg fyrir kjör forsetaefnis sem hefði
viðhorf Suðurríkjanna í kynþáttamál-
um. Hins vegar er ekki alls kostar rétt
að líta mjög kaldhæðnum augum á hvat
ir forseta eins og Johnsons í þessu mál4
því ekki er neitt vafamál að stærsti
draumur hans er að verða talinn mik-
ill og réttlátur forseti af komandi kyn-
slóðum.
E in af eftirlætistilvitnunum Johnsons
er úr spádómsbók Jesaja: „Komið nú,
við skulum eiga saman orðastað." í
hlutverki meirihlutaleiðtogans var það
sérgrein hans að brúa bil sem virtust
óbrúanleg milli sjónarmiða sem virtust
ósættanleg. Johnson mun ekki „leysa‘*
kynþáttavandamálið, því á þeim vanda
er engin „lausn“ til, en hann hefur að
sumu leyti betri skilyrði til að hemja
þotta mikla vandamál og finna þjóð
sinni leið til að lifa við vanda, sem
aldrei verður leystur, heldur en hinn
giæsilegi og skarpi fyrirrennari hans á
forsetastóli.
Að öðru leyti mun Johnson án efa
halda fast við stefnu Kennedys þá tíu
mánuði sem eftir eru fram að næstu
forsetakosningum. Verði hann sjálfur fyr
ir valinu í nóvember, er liklegt að af-
staða hans verði rétt aðeins meir til
hægri en afstaða Kennedys, sem var í-
haldssamasti forseti Demókrata eftir
Grover Cleveland, þó hin hlægilegu öfga
öfl til hægri (Barry Goldwater og Co.)
sæu í honum hættulegan vinstrimann!
Meginmunurinn á stjórnarferli John-
sons og Kennedys felst að öllum líkind-
um fremur í „stíl“ en stefnumiðum. Þó
þeir hefðu miklar mætur hvor á öðr-
um, eftir að þeir kynntust betur, er
erfitt að hugsa sér öllu ólíkari einstakl-
inga. Stjórnarferill Kennedys einkennd
ist af glæsileik og hámenningarlegum
ljóma, sem stjórn Johnsons mun áreið-
anlega skorta, en hún mun hins vegar
hafa aðra eiginleika sem komið geta
að jafngóðu liði.
„LBJ Ranch“ gefur okkur m.a. glögga
hugmynd um hinn sérstaka „stíl“ John-
sons. Hann er að nokkru tengdur virkj-
um og að nokkru sundlauginni. Lynd-
on Johnson hefur sérstaka ánægju af að
sýna gestum sínum á búgarðinum virk-
in, sem eru tvö talsins, lítil og löguð
eins og býkúpur, veggir þeirra af tvö-
íaldri þykkt og í þeim mjóar skotrauf-
ir .Þau voru reist fyrir u.þ.b. 100 árum
aí Samuel Ealy Johnson, langafa for-
setans, til að verja nýbyggjana í John-
son City fyrir árásum indíána. Johnson
hefur líka gaman af að segja frá því,
hvernig amma bjargaði einu sinni lífi
sínu, þegar indíánar gerðu árás, með
þv: að fela sig í hveititunnu.
Þessi virki eru tákn um hluti sem
eru ekki annað en gamlar sögusagnir
eða þjóðsögur í „eldri“ héruðum lands-
ins: hinar horfnu útvarðarstöðvar land-
nemanna. Þær eru horfnar í John-
son City, en eru samt ennþá ljóslifandi
í minningunni. Þessi nánu tengsl John-
sons við kjör landnemanna skýra margt
í fari hans og viðhorfum.
Johnson er mikill skartmaður í
klæðaburði — gengur í silkiskyrtum
Framhald á bls. 4.
Utgefandi: HJ. Arvakur, KeykjavíX.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Kitstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur.
Matthlas Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglfsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðalstræti 6. Simi 22480.
LYNDON B. JOHNSON
2 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
2. tölublað 1964.