Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1964, Blaðsíða 1

V—
Á skíðum yfir Sprengisand
fyrir 40 árum
Eftir L H. Muller
A tilefni af 50 ára afmæli
Skíðafélags Reykjavíkur á dögun-
um er Lesbókinni ánægja að endur-
prenta meðfygjandi frásögn hins
kunna og vinsæla brautryðjanda
skíðaíþróttarinnar á íslandi, L. H.
Miillers, sem er bæði fróðleg og
skemmtileg. Frásögnin birtist upp-
baflega í „Skírni“ 1926 og vakti þá
mikla athygli, enda var hér um að
ræða merkilegt framtak fjögurra
djarfra og framsýnna skíðakappa.
Þær breytingar einar hafa verið
gerðar á frásögninni að stafsetningu
hefur verið breytt til nútímahorfs.
VETURINN 1923 hafði ég ætlað mér
að fara á skíðum frá Akureyri suður *
Sprengisand til Reykjavíkur, en veðr-
átta var þá svo blíð, að ekkert varð
úr þeirri róðagerð. Næsta vetur (1924)
var og ferðahugur í mér, en veðrafar
var heldur tvísýnt og settist ég enn
aítur. Loks afréð ég að leggja af stað
eftir nýár 1925, því að þá leiz,t mér
betur á veðráttuna.
Við vorum fjórir í förinry.: Reidar
Sörensen skrifstofustjóri, Tryggvi Ein-
arsson frá Miðdal, Axel Grímsson tré-
smiður og ég.
Við lögðum af stað frá Reykjavik 10.
marz og fórum á gufuskipinu „íslandi"
til Akureyrar. Þangað komum við 14.
marz. Þá var þar sólskin og vorbliða,
og kom okkur það illa, því að við höfð-
um treyst á, að snjóalög væm miikil og
ekíðafæri gott norður þar. En nú var
þar auð jörð. Steingrímur læknir Matt-
híasson hafði ætlað sér að slást með í
förina, en hafði svo illar spurnir af færð
inni, að hann fór hvergi. Margir menn
é Akureyri löttu okkur fararinnar og
töldu mörg tormerki á því, að við gæt-
um komið henni fram, en við félagar
vorum allir hinir þverustu og gáfum
engan gaum að slíkum fortölum. Við
höfðum búið okkur hið bezta til ferðar-
innar og höfðum ekki beyg af neinum
farartálma nema — snjóleysi! En hver
skyldi efasf um, að nóg væri af snjó
uppi á öræfum íslands? Fjöllin krin,g-
um Akureyri voru snævi þakin 400 til
500 m. fyrir ofan sjávarflöt. Og áður
en við lögðum af stað frá Reykjavík,
hafði ég grennslazt eftir, hversu háttað
væri um snjóalög á Hellisheiði. Hún var
þá öll undir jokulhörðum snjódyngjum,
og er hún þó á Suðurlandi og aðeins 320
m. yfir sjávarfleti. Hinsvegar er t.d.
fiatneskjan sunnan undir Arnarfelli 500
til 600 m. yfir sjávarmáli og virtist mér
því engin hætta á, að við mundum eigi
hafa nógan snjó á suðurleiðinni.
Við lögðum því af stað frá Akureyri
samdægurs sem við komum þangað. Far-
angri okkar létum við aka á vagni, en
sjálfir vorum við fótgangandi og var
förirmi heitið að Saurbæ um kvöldið.
Klukkan var orðin 2'/2 e.h., þá er við
komumst af stað. Leysing var mikil
og varð því færðin þung bæði okkur
og hestunum, sem vagninn drógu. Þá
er við vorum komnir h. u. b. 15 km.
áleiðis frá Akureyri gafst einn hestur-
inn upp og urðum við því að- fá nýjan
hest léðan á einum bænum. Eftir það
héldum við áfram, en ferðin sóttist seint
og náðum við ekki háttum að Saurbæ.
En séra Gunnar Benediktsson og kona
hans klæddust í snatri og véittu okkur
hinar ágætustu viðtökur.
Þá er við sátum að kvöldverði, gat
séra Gunnar þess, ,að einmitt þann dag
væru liðin tvö ár síðan Steingrímur
læknir Matthíasson hefði gist þar og
hefði hann þá ætláð sér að fara á skíð-
um suður til Reykjavíkur, en orðið að
snúa við eftir nokkra daga vegna snjó-
leysis. Þetta þótti okkur kynleg tilvilj-
un! Skyldi fara eins fyrir okkur? Séra
Gunnar leit þó á málið eins og við.
Snjóalög hlytu að vera ærin uppi í ó-
byggðum, við gætum haldið fram ferð-
inni þeirra hluta vegna.
Daginn eftir, sunnudaginn hinn 15.
marz, ætluðum við fram að Tjörnum,
en þá var 3° hiti, hlákurigning og hvass-
viðri mikið af útsuðri. Létum við því
fyrirberast þar sem við vorum komnir,
enda var ófærðin nú orðin svo mikil,
að hvorki menn né hestar hefðu komizt
lanigt áleiðis. Við vorum um daginn
við kirkju hjá séra Gunnari og var þar
fjöldi fólks þrátt fyrir ófærðina.
Aðfaranótt mánudagsins gerði frost,
og gátum við því lagt af stað um morg-
unmn. En með þvi að jörð var auð,
urðum við að flytja farangur okkar á
4 hestum, en ganga sjálfir. Séra Gunn-
ar hafði átt fullt í fangi með að fá léða
hesta handa okkur. Sjálfur hafði hann
ekki nógu marga á járnum, en bændur
töldu víst að við mundum drepa okkur
á suðurferðinni og þóttust stuðla að því,
ef þeir lánuðu okkur hesta. En séra
Gunnar þekkti allan útbúnað okkar og
sagði þeim, að hann mundi hafa siegizt
með í förina etf liann hefði haft tima
til þess. En af þessu leiddi samt, að við
komumst eldri af stað frá Saurbæ fyrr
en kl. 1 e.h. Komum við að Tjörnum kL
5j/4, og var okkur tekið þar hið bezta.
Þriðjudaginn 17. marz var 3° hiti og
útsynmngs rigning, svo að við Urðum
að sitja um kyrrt. En um miðvikudags-
morguninn voirum við vaktir kl. 5,50 ogi
sögð þau tiðindi, að snjóflóð mikið hefði
hlaupið yfir Úlfsá, sem er bær í ná-
grenni við Tjarnir. Spruttum við þá á
fætur og klæddumst skjótlega og héld-
um síðan til Úlfsár. Síðustu þrjár vik-
ur hafði verið sífelldur ú.tsynningur
niðri í byggðum, en áköf snjókoma til
fjalla, og nú hafði á einhvern hátt losn-
að um snjódyngjurnar. Við vorum milli
vonar og ótta, þegar við nálguðumst
snjóflóðið. Skyldi fólkið vera lifandi?
Flóðið var eins og geysilegt hraun, og
var oss torsótt yfir það. En er við kom-
um að bænum sáum við að flóðið hafði
farið fram hjá bæjarhúsunum, en graf-
ið hesthús og fjárhús undir sér. Bónd-
in-n og fólk hans var enn þá í fasta
svefni, en vaknaði nú við vondan dra-um.
Við tókum þegar að grafa niður að hest-
húsinu og heppnaðist okkur eftir nokkra
stund að bjarga öllum hestunum. Erfið-
ara var að eiga við fjárhúsin. Fanndyngj
urnar yfir þeim voru miklu dýpri og eft-
ir þri-ggja kJukkustunda stritvinnu höfð
um við aðeins bjargað einni kind. En
nú dreif að múg og margqnenni úr
sveitinni og var verkinu haldið áfram
þangað til allar kindurnar voru grafnar
upp. Þær höfðu verið 34, og voru 13 ein- .
ar Jifandi, en hinar dauðar. — FuJl-
yrtu menn, áð þetta væri hið mesta
snjóflóð, sem hlaupið hefði í Eyjafirði
í manna minnum. Var gizkað á, að snjó-
dyngjurnar væru um 1V2 milljón kúbik- .
metra, og sumstaðar voru þær " m.
djúpar. —•* Við höfðum tafizt svo við
þetta allt saman, að ekki kom til mála
að leggja á fjallið þann dag, þó að veð-
ur væri gott.
Ég fór nú að hugsa um, að ef til vildi
mundi okkur veita örðugt að fá menn til
fylgdar við okkur upp á fjallið, því að
nú mundu allir hræddir við snjóflóð.
Þessi grunur reyndist þó ástæðulaus,
því að allir virtust ósmeikir og ótrauð-
ir að leggja_okkur lið. Okkur var lofað,
að þrír menn og þrír hestar skyldu vera
tilbúnir næsta dag, ef við þá gætum
lagt upp. Ég varð feginn þessu, því að
óárennilegt var fyrir okkur félaga, að
draga einir hina þungu sleða allt tor-
leiðið upp á fjallið. Hálendið við Vatna-
hjalla er 2500 fet yfir byggð.
Fimmtudaginn 19. marz var bjart veð-
ur og kyrrt, hitastig -í- 3°, svo að nú lék
allt í lyndi. Kl. 9 vorum við tilbúnir,
létum upp farangur okkar á hestana og
Jögðum af stað. Sjálfir vorum við auð-
vitað fótgangandi sem fyrr. Vegalen-gdin
til fjallsins var 7 km, og þegar þang-
að kom sendum við hestana aftur. En
þrír byggðarmenn hjálpuð-u okkur fé-
lögurn að draga sleðana upp brattann.
Var það hið erfiðasta verk. Gátum við
ekki ráðið við nema annan sleðann 1
einu og urðum þó að verja okkur svo
mjög til, að stundum lágum við næstum
fJatir upp eftir fjallshliðinni. Þegar við
höfðum komið fyrri sleðanum upp yfir
snaras-ta brattann, sóttum við hinn, og
að því búnu sneri einn byggðarmanna
heim. En hinir hjálpuðu okkur til að
draga sleðana áfram, og þurfti nú ekki
nema 3 menn um hvorn. Loks kom-umst
við upp á fjallsbrún kl. 5 e.h., eftir 6
tíma strit. Þar er beinakerling Sankti Pét
ur, 3200 fet fyrir ofan sjávaæflöt. Brugð-
Framhald á bls. 12