Lesbók Morgunblaðsins - 23.08.1964, Page 14

Lesbók Morgunblaðsins - 23.08.1964, Page 14
KÚBA Framliald af bls. 9 Ungra kommúnista héldu barnahátíðir, og Fidel Castro sást á baðströndinni með unga, hörgulhærða dóttur pólsks sendisveitarmanns, bröltandi á hnénu og togandi í skeggið á honum. Hámark vikunnar var geysistór bama skrautsýning í útiiþróttaborginni hér. Tugþúsundir barna tróðust inn á svæðið, röðuðu sér upp við sódavatns- pallana og biðu klukkustundum saman eflir að fá að skjóta af boga eða fara á bak hesti. „Svarti sjóræninginn", vin- sæl sjónvarpspersóna, hvarf alveg í fjöldann af börnum og foreldrum, þeg- ar hann reyndi að hafa sýningu á knatt leikavellinum. Kófsveittar eftirlitskonur frá Kvenna sambandinu, íklæddar bláum blússum, reyndu árangurslaust að koma á röð og reglu, og kallarar æptu gegnum gjall- ..arhorn, biðjandi rómi: „Munið, félagar, að þessi samkoma er til þess að gleðja börnin". Innfæddur ljósmyndari, sem ráfaði milli hópanna, sem biðu í brenn- heitu sólskininu, hreytti úr sér: „Það eru biðraðir til að komast hingað inn, biðraðir við leikina, biðraðir við sóda- vatnið og jafnvel biðraðir, sem eru ekk ert sérstakt að fara. Þetta er biðraða- hátíð en ekki barnahátíð.“ Ein röð af annarsbékkjar-börnum stóð hátíðlega við sýningarpallinn, en lítill drengur gekk fram og aftur með röð- inni, og krotaði eitthvað á blað. „Hvað ertu að gera?“ var hann spurður. „Ég er að skrifa niður þau sem ekki eru skikkanleg", sagði hann. „Og hvernig eru þau óskikkanleg?" var hann spurður. „Þau tala.“ Dugnaðarhjal B yltingin er samvizkusöm og helzt um of — eða reynir að minnsta kosti að vera það. Flestir fylgismenn hennar, sem eru frekar hægfara, verða oft íyrir aðfinnslum. Aðstoðardrengur þjóna í veitingahúsi getur oft skammað hóp af seinlátum þjónum fyrir að van- rækja gestina. Hoy (í Dag), aðalblaðið þarna, hef- ur fastan dálk, undirritaðan af blaða- manni, sem kallar sig Argos, og hefur dálkur þessi það hlutverk að fordæma slóðaskapinn og hrósa samvizkuseminni. Argos lætur sér títt um ökuníðinga, kærulausa fótgangendur og lélega þjón- ustu. Svo hrósar hann þeim, sem vinna yfirvinnu og skila veskinu sem þeir hafa fundið. Um daginn sagði hann sogu af manni, sem hafði pantað brauð með osti og pylsu í veitingahúsi. Þegar hann at- hugaði það, fann hann, að þarna var aðeins ein sneið af osti og ein af pylsu. Argos sagði svo frá þvi með velþókn- un, hvernig kaupandinn hafði ekki gert sér þetta að góðu, heldur kvartað við gjaldkerann og veitingamanninn, og þegar það ekki dugði, fór hann með þessa illa útilátnu brauðsneið, fyrst í ritstjórnarskrifstofu Hoy, síðan í skrif- stofu flokksins og loks í ferðaskrif- stofu ríkisins. Valdamenn eru sífellt að hvetja Kúfou búa til að keppast betur við vinnuna. Þeir veita duglegustu verkamönnunum heiðurspeninga og senda þá í skemmti- ferðir til Moskvu eða Prag. En einhvern- veginn hafa þessar verðlaunaveitingar ekki aukið framleiðnina. En skipulagn- ing sósíalistaflokks — sem allir játa, að sé nauðsynleg til að koma upp reglu- föstu þjóðfélagi — er í hinum mesta ólestri — mest vegna þess, að Castro forsætisráðherra hefur enn ekki gert þáð upp við sig, hvemig hann viU hafa hana eða hvort hann kærir sig nokkuð um hana yfirleitt. En dugnaðarhjalið er í fuUum gangi. Harðstjórn A ð sumu leyti er byltingin orðin hóflegri. Til dæmis má nefna, að síð- ustu tvö árin hefur áróðri gegn trúax- brögðum verið hætt, nema í flakksskól- um. En stjórnarkúgunin krefst enn fórna. Hundruð, ef ekki þúsundir lands- manna hafa verið teknar af lífi, og fang- elsin og fangabúðirnar em hræðilega yfirfuliar. Þar eru slæm lífsskilyrði og vóndur matur. Ekki hefur neitt vitnazt um skipulagð an lirottaskap í fangelsunum, en samt gætir tilfinningaleysis gagnvart þeim, sem stjórnin telur andíbyltingarsinnaða. Nýskeð, þegar Marcos Rodrigues — kommúnisti, sem hafði framselt félaga sína úr andstöðuhreyfingunni í hendur lögreglu Batista — var yfirheyrður, virtist enginn hafa neitt við það að at- huga þó að honum væri haldið í fang- eLi í meira en þrjú ár, áður en hann kom fyrir rétt. Linkind P yltingin kann að vera harðneskju- leg gegn þeim, sem eru henni andvígir, en með aðra fer hún miklu vægilegar. „Irnan byltingarinnar öll réttindi — utan hennar engin réttindi", var útskýr- ing Castros á þessu, fyrir þremur ár- um. Og þetta stendur heima, að minnsta kosti hvað snertir mið- og yfirstéttir þjóðfélagsins. Byltingin er raunveru- lega væg, þegar hún ákveður, hver sé innan hennar. Fyrir nokkrum dögum kom formaður lögfræðingafélagsins með þessa eftirtektarverðu yfirlýsingu: „All ir þeir, sem ekki eru á móti okkur, eru með okkur.“ Að vera með byltingunni er sama sem að vera fylgismaður Fidels og setja fram gagnrýni sína á sæmilega hógvær an hátt. En þessar grundvallarreglur hindra ekki menntamenn, em- bættismenn stjór*arinnar og aðra heldri menn í því að vera á öðru máli en stjómendur bylt- ingarinnar um næstum allt, sem ekki snertir beinlínis aðalatriði hennar. Einn Kúbubúi skýrði frá því, hvernig honurn hafði verið vikið úr stöðu sinni við gamal-kommúnískt blað fyrir að hafa skammað rússneskar kvikmyndir. lfann hafði fljótlega fengið betri at- vinnu sem kvikmyndastjóri. Har.n minntist einnig á yfirlýsing- una, sem hópur menntamanna gaf út, þegar Blas Roca, gamal-kommúnisti í ríkisstjórninni, fordæmdi innflutning myndarinnar „La Dolce Vita“. í yfirlýs- ingunni var Roca líkt við Jóhannes heitinn páfa XXIII — en ekki til hróss. Ríkisstjórnin sagði ekki neitt við þessu. Hvað eftir annað hafa orðið greinir með þeim foringjum, sem voru komm- únistar fyrir byltinguna, og hinum, sem ekki voru það, og Castro forsætisráð- herra hefur jafnan bælt niður hvorn flokkinn, sem var, hafi hann ætlað að gerast uppivöðslusamur um of. Fyrir tveim árum fordæmdi hann kommúnist ana fyrir að reyna að fylla byltingar- félögin sínum eigin mönnum — og í siðastliðnum marzmánuði skammaði hann hinn flokkinn fyrir að reyna að ofsækja gamal-kommúnistana. Þessi afstaða hans gerir það að verk- um, að hver sá, sem óskar að bindast persónuböndum við byltinguna og Cast- ro, getur talið sig sæmilega öruggan. „Eí ég héldi, að Stalínismi yrði hér ríkj- andi eftir þrjú eða fimm ár, mundi ég skjóta mig,“ sagði einn rithöfundur, sem er í embætti hjá ríkisstjórninni. Rök og gagnrök E fasemdirnar og hrifningin ríkja í öllum stéttum þjóðfélagsins jafnt áf Kúbu. En ef til vill gætir hrifningarinn ar mest hjá gagnfræðaskólanemum og háskólastúdentum. „Fyrir byltinguna hafði ég aldrei hug mynd um, að í þjóðfélaginu, sem ég lifði í, væri fólk, sem dæi úr örbirgð og sjúkdómum", sagði 16 ára stúlka frá Camaguey, sem er að læra til kennara. „Við síyðjum ekki byltinguna, held- ur sköpum við hana“, sagði 24 ára gam- all hagfræðistúdent, sem vinnur til þess að styrkja fjölskyldu sína. „Við neitum því ekki, að skortur sé fyrir hendi, en það er ekki siðferði- legur skortur. Við höfum snúið okkur frá okkar persónulegu viðfangsefnum tii að vinna'fyrir þjóðfélagið. Tækni- byltingin — að berjast gegn náttúrimni — getur verið aflvaki ævilangrar hrifn ingar“, sagði fyrrverandi búðarloka, sem er að lesa verkfræði. í augum flests ungs fólks er byltingin niálstaður, sem verður að ganga til liðs við, þó ekki væri nema til þess að bæta hana og gefa henni menningarbrag. Að eins fáir líta á hana sem aflögun mann- legrar náttúru og afnám frelsisins. Einn þessara fáu var ungur maður, 21 árs, sem fór úr háskólanum, af því að hann gat ekki unað því stöðuga oki að þurfa að sækja tíma. Hann sat í skemmtigarði og sagði lágt en gremju- lega: „Þetta er sjálfsagt sérvizka í mér“, sagði hann, „en ef þú vilt sjá æskulýð- inn á Kúbu, þá farðu í fangelsið á Furu- eynru. eða í Kólumbusar-kirkjugarðinn og líttu á óbrotnu trékrossana þar. Þar eru andspyrnumennimir." „Flestir háskólastúdentarnir koma enn frá miðstéttaheimilum. Þeir hafa lifað siðleysistíma , Batista og séð f jöl- skyldur sínar vera í náðinni og þeir hafa yfirgefið þessar fjölskyldur. En samvizkan er óróleg hjá þeim og því ákafarj eru þeir með Castro.“ „Það eru margir öfgamenn á Kúfou, en þeir eru þannig, að þeir hverfa, þegar í hart fer. Þjóðfélagsokið ligigur þungt á mönnum, sem vilja tala opin- berlega á götunum. En taktu eftir því, að þegar rökræður eru heima fyrir, hef- ur bróðirinn, sem er gegn stjórninni, síð- asta orðið. Því að þarna, heima fyrir, er engin hætta á uppljóstrun.“ u ppljóstrunarhættan er meiri hjá fátækari stéttunum. Þeir sem hafa eftirlit með sveita- eða verksmiðjuverka mönnum eru ekki eins veraldarvanir, og verkamaður er miklu líklegri til að lenda í fangelsi en menntamaður. En nöldrið fyrirfmnst samt í öllum stéttum. Leigu bílstjórar eru eftirtektarverðir. Þeir hafa lítið upp úr sér, en sem sjálfstæðir at- vinnurekendur eru þeir á pappímum kapitalistar og eru píndir miskunnar- laust. 47 ára gamall leigubílstjóri stöðv- aði farartæki sitt, sem var ótrúlega las- burða, með því að taka í handhemilinn, þar eð fóthemillinn var óvirkur. „Bensín kostar 60 sent gallónið. Við fáum ekki varahluti, eða þegar þeir fást, er það með svartamarkaðsverði," sagði hann. „Ef við vinnum ekki fulla átta tíma á dag, sekta þeir okkur eða taka af okkur bílinn — jafnvel þótt þetta stafi af biitm á bílnum. Og þeir vilja ekki lofa okkur að hækka taxt- ana. Hvað vilja þeir eiginlega láta okkur gera?“ „Sjáðu til . . . . ég var eins góður byltiijgarmaður og hver annar. En lög- reglan hans Batista náði í mig, af því ég kallaði hann svín, og þegar mér var sleppt, var ég með blóðspýting í þrjá daga á eftir. En við þolum þetta ekki mikið lengur." Innrœti Kúbumanna Mr að getur verið, að eins og er sé það ekki aðalatriðið í samfoandi við Kúbu að dæma um það sem hægt er að segja með eöa móti byltingunni, né held ur að meta styrkleik þeirra, sem telja sig henni andvíga. Aðalráðgátan er að komast að því, hvort byltingin sé fyrir hinn mikla mannfjölda þar eitthvað, sem hefur raunverulega tekið þá fangna eða hvort hún sé sýning, sem hafi ekki áhrif á áhorfendur nema rétt þá stund- ina, sem hún stendur yfir. Lítum bara á Regla, sólfoakaðan og ókyrran fátækrafoæ, handan við víkina hjá Havana. Þar standa timburkofar framan í brekkunni og í kirkju rétt uppi á hæðinni er altari eins helzta verndardýrlings Kúfoumanna: Svörtu meyjarinnar frá Regla. Regla er öreigabæli, en íbúarnir — svartir venkamenn — eru stoltir, kátir og herskáir í framkomu. Kommúnistar hafa alltaf verið liðsterkir í Regla, þrátt fyrir hollustu íbúanna þarna við Meyna. Þegar það varð ljóst, að Castro var að gera þjóðfélagsbyltingu, en ekki póli- tíska uppreisn, urðu íbúarnir í Regla eindregnustu liðsmenn hans. En samt var það í Regla, að nýskeS kom á varir fólks söngur, sem sam. kvæmt áreiðanlegum heimildum gerð| Castro reiðari en hann hefur lengi orð- ið. Eins og hann er sunginn af áköfustu fylgismönnum hans á þeirra sérstöku máliýzku, hljóðar hann eitthvað á þá leið að „við erum sönn sósíalistaþjóð, af öllu hjarta. Nikita pabbi gefur okkur brauð og við þurfum ekki framar að vinna.“ Og það er einmitt gegn efni þessa söngs sem byltingin verður að berjast fyrir lífi sínu. Raunverulegi óvinurinn hennar er ekki lengur andfoyltingar- mennirnir eða flóttamennirnir. Sá sanni óvinuT getur sýnt sig að vera innræti Kúbumannsins. Leiðtogar Kúbumanna eru staðráðnir í þvi að eila framleiðnina enda þótt þeir hafi slitið hagkerfi landsins úr sambandi við fasta viðskiptamenn sína um kaup og sölu, og þrátt fyrir gjör- samlega kollvörpun hins gamla kerfis. En jafnframt eru þeir staðráðnir í því að sjá svo um, að allir séu fæddir og hýstir með vaxandi jöfnuði. Og þeir eru staðráðnir í því að mennta ídla þjóð- ina. Hinar andstæðu kröfur þessa verk- efnis gætu orðið ofviða jafnvel skipu- legustu og duglegustu þjóðum. Og Kúbu mennt eru hvorugt. E inn sunnudag fyrir skömmu gekk holdugur maður eftir baðströnd- inni í Havana. Þetta var starfsmaður í menntamálaráðuneytinu og var að ræða vandamál Kúbu: „Við Kúbumenn erum einstaklings- hygg.iumenn, hvort sem við erum með byltingunni eða ekki,“ sagði hann. „Við förum á pólitíska fundi og greiðum þar allir atkvæði — með engu. Svo förum við og fáum okkur einn gráan og náum okkur svo í stelpu eða leitum að batt- eríi í útvarpstækið okkar.“ „Við erum latir að vinna, en komi Kaninn hingað, skaltu sjá, að við leggj- um til bardaga við hann með guðmóði.*4 ,,En ef hann kemur nú alls ekki? “ spurði hinn. „Ég er nú ekki svo fróður, að ég viti það,“ 'svaraði hann og sneri sér við til að dást að stelpu í svörtrun bað- fötum. „Svei mér ef ég veit það.“ Leiðrétting í grein minni um fyrstu fimmta- bekkjar-ferðina, sem birtist í 22. tbL Lesbókar segir, að Guðm. G. Bárðar- son hafi tekið við náttúrufræðikennsl- unni í Menntaskólanum að dr. Helga Jónssyni látnum. Þetta er ekki rétt, Þegar dr. H.J. féll frá, 2. apríl 1925 kom Lúðvíg Guðmimdsson, siðar skólastj- óri, sem þá var við nám í guðfræði- deilc1, í hans stað. Var hann settur f stöðuna um vorið og annaðist náttúru fræðikennsluna næsta vetur — 1925-26, Það var ekki fyrr en haustið 1926, sem G.G.B. kom að skólanum. G.Br. 14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. tbl. 1964

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.