Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1964, Blaðsíða 11

GULLSKÝ
Smásaga eftir Einar Benediktsson
tindruðu fyrlr innri augum hans með
litabrigðum sólarlagsins og ljósafli
morgunroðans — en hann gat ekki
skynjað eðli þeirra til fulls. Gullskýið
var of hátt fyrir ofan hann — og hann
gat ekki elskáð það.
Hann heyrði þytinn í blóði sjálfs sín;
það ólgaði fram og aftur eins og öldu-
sog. — Hann fann nú, að hjarta hans
og huigur vtoru bundin. Hvert sem hann
leit, urðu fyrir honum strendur hins
ókunna lands, þar sem allar bylgjur
brotnuðu og hurfu í sjálfar sig aftur.
Kb
«—• Hann lá með hendur undir höfði
I aliri dýrð og unaði vorkvöldsins fyrir
framan gamla, iága bæinn með rúðu-
krílin grænbrennd af sól, margra ára
sól og litaskiptum loftsins. —
Drottinn himinsins var náðugur eins
og stórauðugur einvaldsherra, sem
hrærist til öriætis, þegar honum sjálf-
«m þóknast. Jörðin lá prúðbúin fyrir
fótum þess, sem hafði skapað hana, og
hafið saug að sér geislabros hins vold-
uga, fagra sólarguðs. Náttúran var öll
jþrungin af elsku. Allt var svo blítt, svo
ríkt af þessum þögula, djúpa fögnuði
yfir því að lifa, anda og hrærast — sem
kemur stundum yfir jörðina.
Hann fann eðh náttúrunnar streyma
i gegnum taugar sínar og æðar, þetta
tvíbrotna, hverfula eðli, sem þráir a<5
lifa og þarf að deyja.
Já, hann fann þrótt iifsins og van-
roátt þess anda í sér, þjóta um sig á
víxJ, fram og aftur, eins og ganglóð í
stundarklukku, sem hreyfir visana, en
eyðir tönnum og möndlum klukkuhjól-
anna um leið.
Hann hafði lengi, lengi velt fyrir sér
þessari hugsun, meðan hann var sjúkur.
Eða var það hugsun? Honum fannst
stundum, að dýpsti, innsti skilningur
hans ætti ekki heima í heilanum, heldur
í hinum ósýnilegu, hárgrönrau taugum,
sem Hggja um allan líkamann. En hvað
sem það var, þá kom það að honum æ
ofan í æ, lá yfir hþnum svo að segja
mestallan tímann, sem hann vakti, þetta
hugboð um samspil hinna tveggja frum-
hreyfinga lífsins. Þá vakti það hjá hon-
um hálfgerð óþægindi, líkast þeim, sem
sá finnur, er man, að hann hefur gleymt
einhverju, sem hann getur niú heldiur
ekki komið fyrir sig hvað var.
Það var taugakerfið og heilinn, sem
hann fann starfa af eigin hvöt, án þess
aF hann byði svo með vilja sinum —
starfa að því að leysa þá þyngstu gátu,
sem mennirnir hafa reynt að ráða. En
xiú var þessi hugsun, eða hvað hann átti
að kaila það, honum ekki lengur óþægi-
leg. Nú fannst honum hann muna og
skilja svo óendanlega margt, og hann
fsnn, að það var af því að hann hvíldi
á sjálfri jörðinni, andaði sama loftinu
sem grösin í túninu og sá himininn í
allri sinni ósegjanlegu dýrð, án þess
að sólbrenndu rúðurnar brytu geislana,
óður en þeir komu inn í augað.
Vilji, vit og tilfinningar hans stðrf-
uðu í eining eins og strengir á hljóð-
færi, sem eru stilltir nákvæmlega sam-
an. Honum fannst eins ög lífsafl hans
breiddist út víðar og víðar um náttúr-
•una, sem hvíldi þögul og kyrr í kringum
hann — eða þó öllu heldur, að þetta afl
jþyti um hana fram og aftur eins og
æðaslag.
Að vera til, það er að skilja, skynja
eitthvað til fulls. Því víðara svæði sem
hin fullkomna skynjun nær yfir, því
öflugra og víðtækara er líf hinnar
skynjandi veru. Þetta fann hann svo
glöggt. Hann sameinaðist hinni ytri nátt
úru, varð svo að segja að náttúrunni
sjálfri — eða miklum hluta hennar,
fannst honum.
irJoftsins sjálfs, sem blikaði eins og
demantsglampi í auga hans — átti hún
ekki heima í hans eigin sái? Hvelfdist
ekki himinninn einmitt fyrir innan aug-
að, sem skynjaði hann? -Hoauim þótti
sem anda hans væri ekkert of hátt og
ekkert of lágt. Hann teygaði andvarann
frá uppsprettum loftsins og lét hjartað
E,
ln var ekki umnt að hugsa sér,
að hann væri skynjaður og skilinn til
fulls af annarri æðri sál með næmari
taugar og öflugri æðaslög — sem ef til
vill kynnu að streyma frá strönd til
strandar gegnum ljósvakahafið langt,
langit fyrir ofan huga hans? Niður þessa
hafs heyrðist ekki, þó hann byrgði eyrun
0t
'g honum fannst eins og niður-
Inn af öldunum við ströndina og ómur-
inn af vængjaflugi tímans kæmi frá
honum sjáifum.
En öll þessi hreina, djúpa fegurð him-
s]á fast við moldina. Hann elskaði allt,
og honum bauð við engu.
En hæst uppi yfir fjallsenninu, sem
lyfti sér upp í móti kvöldgeislunum
hinum megin við fjörðinn, þar hvíldi
gullský á vængjum, grafkyrrt, ómælan-
lega langar leiðir uppi yfir öllu, sem
bjó á jörðinni. Það var eins og blóm-
knýti, bundið saman af ósýnilegum
höndum með geislafingrum. Upp úr þv/
teygðu sig gullblöð og þéttir, skínandi
ljósstilkar enn hærra upp yfir yztu
mörk, sem auga hans náði til.
Hann lagði aftur' augun til þess að
geta séð dýpra og horft lengra inn í
þessa himnesku mynd, en hann fann,
að iífstraumurinn í æðum hans og taug-
um náði ekki til ljósblómanna, sem
nærðust af eldi sólarinnar gegnum 6-
sýnilegar rætur.
Glitlauf og logandi frjólcnflppar
og hlustaði með hjartanu, og öldur þess
sáust ekki brotna, þó hann léti Ijós sinna
innstu, dýpstu drauma skína í öllum
sínum ijóma. ¦— Nei, hann gat ekki
elskað þessa sál, þó hún væri til, því
hann gat ekki snortið hana með hugan-
um, og hjartað í honum skalf af ár-
angurslausri ofraun, þegar hann vildi
byrgja ímynd þessarar sálar inni í því.
Það var ekki elska, það var öllu fremur
ótti, sem hann fann til. — Bn var hanm
ekki elskaður eins og moldin, sem hann
lét æðar sínar slá við?
Það er komið kvöld og farið að verða
kalt — var sagt lágt, með skjálfandi
rödd fast hjá honum — og visin, hrukk-
ótt hönd strauk svitann af enni hans.
Hann reis upp og gekk hægt og hægt
í bæinn, inn fyrir gömlu, sólbrenndu
gierin, sem byrgðu daginn úti og nóttina
inni-
Einar Benediktsson
— sýslumabur
Framlhaid af bls. 6
um byggingu íbúðarhússins á Hófi. En
hann vildi ekki „byggja það á Marðar
tóftunum heldur upp á brekkubrúninni;
þar er víðsýnna".
Hann hafði keypt húsið á Þorvalds
eyri, og flutti það og endurbætti og end
urreisti á Hofi. Þetta var stærsta hús í
Rangárvallasýslu — og það vakti um-
tal í sýslunni er verið var að flytja það
vestur að Hofi. En húsið reis fljótt, svo
að undir haustið var farið að nota það.
Eldhús sumarsins, sem verið hafði í hest
húsi, var flutt inn í húsið, og tjöldunum
fækkaði á Hofstúninu eftir því sem hús
ið varð byggilegra.
Þetta var stærsta hús á Suðurlandi.
— Inngöngudyrnar voru á vesturgaflin-
um, „skáhallt móti sandroikinu", orðaði
Einar það, en fyrir innan dyrnar til
vinstri var sýslumannsskrifstofan, en
þar fyrir innan borðstofa — sú stærsta í
sýslunni — en hinumegin sietustofa,
ennþá stærri. Og þar kpimu von bráðar
glæsileg málverk á veggina, og húsgögn
hverra líki aldrei höfðu sézt í Rangár-
vallasýslu.
En hvað leið sýslumanninum sjáifum?
Einar Benediktsson hafði mörg járn
í eldinum, þá eins og alltaf. Hans „hug-
ur spannar himingeiminn" þá eins og
alltaf fyrr og síðar. „Ég hef aldrei ætlað
mér að láta þetta embætti útrýma sjálf-
um mér úr sjálfum mér", sagði hann
einu sinni eftir messu í Odda það sum
arið. Hann kom alltaf til ksirkju, nema
þegar hann var í „langferðum", en svo
kallaði hann allar ferðir, ef þejm var
heitið til Rvíkur eða lengra. —^Þau hjón
in voru mjög kirkjurækin, og það vakti
athygli, að Einar lét ekki nægja að leiða
„konuna í kirkju, að nýafstöðnum barns
burði", heldur voru þau hjónin þá allt-
af til altaris. í sambandi við fuliyrðing
ar um, að Einar hafi verið „trúrækinn
vegna hjátrúar" skal ég geta þess, að
aldrei varð ég þess var þessi árin, þó ég
heyrði oft hann og föður minn tala um
trúmál heima í Odda.
„Hann nafni minn afgreiðir þetta fyr
ir yður", sagði Einar stundum við gesti,
sem áttu erindi til sýslumannsins. —•
„Nafni" hans var Einar Jónsson í Hrauk
í Landeyjum, bráðvelgefinn maður. „Ég
hef falið honum öll sýslumannsstörf
nema dómarans, en eiginléga væri því
vísara komið hjá honum en mér, því
að hafi yfirvald nokjkurntíma verið und
irvaid í lögunum, þá er það í Rangár-
vallasýslu núna", sagði Einar og brosti.
J\ manntalsþingi vorið eftir
hneykslaði hann söfnuðinn með því, að
böggla saman þessum fáu seðlum, sem
komu inn í þinggjöldin, og stinga þeim
í buxnavasann. Úr því atviki varð ný
þjóðsaga, því að þetta þótti „óheyrileg
meðferð á almanna fé". En Einar í
Hrauk annaðist bókhaldið og reikingarn
ir til landssjóðs voru í bezta ]agi.
— En þó sýslumanninum kæmi það
ekkert við var þó ýmislegt af því, sem
hann sá, þess eðlis að hann mátti til
að skipta sér af þvi Hann hafði m.a.
uppgötvað, að Rangá eystri hefði breytt
um rennsli, og þessvegna væri sand-
auðnirnar svo miklar á Rangárvöllum
necSanverðum. En hann sá fram á, að
hægt væri að græða sandana, og fékk
þessvegna, með aðstoð ýmsra góðra
manna, Heiðafélagið danska til þess að
setja upp tvær sandgræðslugirðingar á
Hofssandi, aðra til þess að sýna hvaða
áhrif friðun hefði, hina til þess að vita
hvaða áhrif sáning hefði. Því miður
urðu þessar tilraunir Einars árangurs-
Framihald á ftls 1*
10 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
33. tbl. 1964