Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1964, Blaðsíða 11

GULLSKÝ
Smásaga eftir Einar Benediktsson
tindruðu fyrlr innri augum hans með
litabrigðum sólarlagsins og ljósafli
xnorgunroðans — en hann gat ekki
skynjað eðli þeirra til fuils. Guilskýið
var of hátt fyrir ofan hann — og hann
gat ekki elskáð það.
Hann heyrði þytinn í blóði sjálfs sín;
það ólgaði fram og aftur eins og öldu-
sog. — Hann fann nú, að hjarta hans
og huigur vtoru bundin. Hvert sem hann
leit, urðu fyrir honum strendur hins
ókunna lands, þar sem aliar bylgjur
brotnuðu og hurfu í sjálfar sig aftur.
— Hann lá með hendur undir höfði
1 aiiri dýrð og unaði vorkvöldsins fyrir
framan gamla, iága bæinn með rúðu-
krílin grænbrennd af sól, margra ára
sól og litaskiptum loftsins. —
Drottinn himinsins var náðugur eins
cg stórauðugur einvaldsherra, sem
hrærist til öriætis, þegar honum sjálf-
um þóknast. Jörðin lá prúðbúin fyrir
fótum þess, sem hafði skapað hana, og
liafið saug að sér geislabros hins vold-
uga, fagra sólarguðs. Náttúran var öll
Iþrungin af elsku. Allt var svo blítt, svo
ríkt af þessum þögula, djúpa fögnuði
yfir þvi að lifa, anda og hrærast — sem
kemur stundum yfir jörðina.
Hann fann eðii náttúrunnar streyma
i gegnum taugar sínar og æðar, þetta
tvíbrotna, hverfula eðii, sem þráir að
lifa og þarf að deyja.
Já, haim fann þrótt iífsins og van-
mátt þess anda í sér, þjóta um sig á
víx.1, fram ag aftur, eins og ganglóð í
stundarklukku, sem hreyfir visana, en
eyðir tönnum og möndlum klukkuhjól-
anna um leið.
Hann hafði lengi, lengi velt fyrir sér
þessari hugsun, meðan hann var sjúkur.
Eða var það hugsun? Honum fannst
stundum, að dýpsti, innsti skilningur
hans ætti ekki heima í heilanum, heldur
í hinum ósýnilegu, hárgrönnu taugum,
sem liggja um allan líkamann. En hvað
sem það var, þá kom það að honum æ
ofan í æ, lá yfir hlonum svo að segja
mestallan tímann, sem hann vakti, þetta
hugboð um samspil hinna tveggja frum-
hreyfinga lifsins. f>á vakti það hjá hon-
um hálfgerð óþægindi, likast þeim, sem
sá finnur, er man, að hann hefur gleymt
einíhverju, sem hann getur nú heldur
ekki komið fyrir sig hvað var.
Það var taugakerfið og heilinn, sem
hann fann starfa af eigin hvöt, án þess
eð hann byði svo með vilja sínum —
starfa að því að leysa þá þyngstu gátu,
sem mennirnir hafa reynt að ráða. En
nú var þessi hugsun, eða hvað hann átti
að kalia það, honum ekki lengur óþægi-
leg. Nú fannst honum hann muna og
skilja svo óendanlega margt, og hann
fann, að það var af því að hann hvíldi
é sjálfri jörðinni, andaði sama loftinu
sem grösin í túninu og sá himininn í
allri sinni ósegjanlegu dýrð, án þess
að sólbrenndu rúðurnar brytu geislana,
áður en þeir komu inn í augað.
Viiji, vit og tilfinningar hans störf-
uðu í eining eins og strengir á hljóð-
færi, sem eru stilltir nákvæmlega sam-
an. Honum fannst eins ög lífsafl hans
breiddist út víðar og víðar um náttúr-
una, sem hvíldi þögul og kyrr í kringum
hann — eða þó öilu heldur, að þetta afl
(þyti um hana fram og aftur eins og
æðaslag.
Að vera til, það er að skilja, skynja
eitthvað til fulls. Því víðara svæði sem
hin fulikomna skynjun nær yfir, því
öflugra og víðtækara er líf hinnar
skynjandi veru. Þetta fann hann svo
glöggt. Hann sameinaðist hinni ytri nátt
úru, varð svo að segja að náttúrunni
sjáifri — eða miklum hluta hennar,
fannst honum.
Og honum fannst eins og niður-
Inn af öldunum við ströndina og ómur-
inn af vængjaflugi tímans kæmi frá
honum sjálfum.
En öll þessi hreina, djúpa fegurð him-
irJoftsins sjálfs, sem blikaði eins og
demantsglampi í auga hans — átti hún
ekki heima í hans eigin sái? HveJfdist
ekki himinninn einmitt fyrir innan aug-
að, sem skynjaði hann? -Hoouim þótti
sem anda hans væri ekkert of hátt og
ekkert af lá.gt. Hann teygaði andvanann
frá uppsprettum ioftsins og lét hjartað
En var ekki unn.t að hugsa sér,
að luurn væri skynjaður og skilinn til
fulls af annarri æðri sál með næmari
taugar og öflugri æðaslög — sem ef til
vill kynnu að streyma frá strönd til
strandar gegnum ljósvakahafið langt,
langt fyrir ofan huga hans? Niður þessa
hafs heyrðist ekki, þó hann byrgði eyrun
slá fast við moldina. Hann elskaði allt,
og honum bauð við engu.
En hæst uppi yfir fjallsenninu, sem
lyfti sér upp í móti kvöldgeislunum
hinum megin við fjörðinn, þar hvíldi
gullský á vængjum, grafkyrrt, ómælan-
lega langar leiðir uppi yfir öllu, sem
bjó á jörðinni. Það var eins og blóm-
knýti, bundið saman af ósýnilegum
höndum með geislafingrum. Upp úr því
teygðu sig gullblöð og þéttir, skínandi
ljósstilkar enn hærra upp yfir yztu
mörk, sem auga hans náði til.
Hann lagði aftur' augun til þess að
geta séð dýpra og horft lengra inn í
(þessa himnesku mynd, en hann fann,
að lífstraumurinn í æðum hans og taug-
um náði ekki til ljósblómanna, sem
nærðust af eldi sólarinnar gegnum ó-
sýnilegar rætur.
og hlustaði með hjartanu, og öidur þess
sáust ekki brotna, þó hann léti ljós sinna
innstu, dýpstu drauma skina í öllum
sinum Ijóma. :— Nei, hann gat ekki
elskað þessa sál, þó hún væri til, því
hann gat ekki snortið hana með hugan-
um, og hjartað í honum skalf af ár-
angurslausri ofraun, þegar hann vildi
byrgja ímynd þessarar sálar inni í því.
Það var ekki elska, það var öllu fremur
ótti, sem hann fann til. — En var hann
ekki elskaður eins og moldin, sem hann
lét æðar sínar slá við?
Það er komið kvöld og farið að verða
kalt — var sagt lágt, með skjálfandi
rödd fast hjá honum — og visin, hrukk-
ótt hönd strauk svitann af enni hans.
Hann reis upp og gekk hægt og hægt
i bæinn, inn fyrir gömlu, sólbrenndu
glerin, sem byrgðu daginn úti og nóttina
Glitlauf og logandi frjófcnappar ir.ni.
Einar Benediktsson
— sýslumaður
Framlhald af bls. 6
um byggingu ibúðarhússins á Hofi. En
hann vildi ekki „byggja það á Marðar
tóftunum heldur upp á brekkuibrúninni;
þar er víðsýnna".
Hann hafði keypt húsið á Þorvalds
eyri, og flutti það og endurbætti og end
urreisti á Hofi. Þetta var stærsta hús í
Rangárvallasýslu — og það vakti um-
tal í sýslunni er verið var að flytja það
vestur að Hofi. En húsið reis fljótt, svo
að undir haustið var farið að nota það.
Eldhús sumarsins, sem verið hafði í hest
húsi, var flutt inn í húsið, og tjöldunum
fækkaði á Hofstúninu eftir því sem hús
ið varð byggilegra.
Þetta var stærsta hús á Suðurlandi.
— Inngöngudyrnar voru á vesturgaflin-
um, „skáhallt móti sandrokinu“, oi'ðaði
Einar það, en fyrir innan dyrnar til
vinstri var sýslumannsskrifstofan, en
þar fyrir innan borðstofa — sú stærsta í
sýslunni — en hinumegin setustofa,
enrnþá stærri. Og þar k|>mu von braðar
glæsileg málverk á veggina, og húsgögn
hverra líki aldrei höfðu sézt í Rangár-
vallasýslu.
En hvað leið sýslumanninum sjálfum?
Einar Benediktsson hafði mörg járn
í eldinum, þá eins og alltaf. Hans „hug-
ur spannar himingeiminn" þá eins og
alltaf fyrr og síðar. „Ég hef aldrei ætlað
mér að láta þetta embætti útrýma sjálf-
um mér úr sjálfum mér“, sagði hann
einu sinni eftir messu í Odda það sum
arið. Hann kom alltaf til kárkju, nema
þegar hann var í „langferðum“, en svo
kallaði hann allar ferðir, ef þejm var
heitið til Rvíkur eðá lengra. —Þau hjón
in voru mjög kirkjurækin, og það vakti
athygli, að Einar lét ekki nægja að leiða
„konuna í kirkju, að nýafstöðnum barns
burði“, heldur voru þau hjónin þá allt-
af til altaris. í sambandi við fuliyrðing
ar um, að Einar hafi verið „trúrækinn
vegna hjátrúar" skal ég geta þess, að
aldrei varð ég þess var þessi árin, þó ég
heyrði oft hann og föður minn tala um
trúmál heima í Odda.
„Hann nafni minn afgreiðir þetta fyr
ir yður“, sagði Einar stundum við gesti,
sem áttu erindi til sýslumannsins. —■
„Nafni“ hans var Einar Jónsson í Hrauk
í Landeyjum, bráðvelgefinn maður. „Ég
hef falið honum öll sýslumannsstörf
nema dómarans, en eiginléga væri því
vísara komið hjá honum en mér, því
að hafi yfirvald nokikurntíma verið und
irvald í lögunum, þá er það í Rangár-
vallasýslu núna“, sagði Einar og brosti.
■tV manntalsþingi vorið eftir
hneykslaði hann söfnuðinn með því, að
böggla saman þessum fáu seðlum, sem
komu inn í þinggjöldin. og stinga þeim
í buxnavasann. Úr því atviki varð ný
þjóðsaga, því að þetta þótti „óheyrileg
meðferð á almanna fé“. En Einar f
Hrauk annaðist bókhaldið og reikingarn
ir til landssjóðs voru í bezta lagi.
— En þó sýslumanninum kæmi það
ekkert við var þó ýmislegt af því, sem
hann sá, þess eðlis að hann mátti til
að skipta sér af því. Bann hafði m.a.
uppgötvað, að Rangá eystri hefði breytt
um rennsli, og þessvegna væri sand-
auðnirnar svo miklar á Rangárvöllum
neðanverðum. En hann sá fram á, að
hægt væri að græða sandana, og fékk
þessvegna, með aðstoð ýmsra góðra
manna, Heiðafélagið danska til þess að
setja upp tvær sandgræðslugirðingar á
Hofssandi, aðra til þess að sýna hvaða
áhrif friðun hefði, hina til þess að vita
hvaða áhrif sáning hefði. Því miður
urðu þessar tilraunir Einars árangurs-
Fraimhald á bls tft
10 LESBÓK MOHGUNBLAÐSIINS
33. tbl. 1964