Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1964, Blaðsíða 4

SVIPMYND
Frumhald af bls. 2
aðarhættir hans, *og fátækleg íbúð i
Chungking stakk mjög í stúf við fjöl-
skylduframdrátt, óhóf og tækifæris-
stefnu Kuomitang-mannanna. Hinn
smitandi þokki þessa laglega, dökk-
brýna sendimanns frá hellunum í Yen-
,an var eðlilegur og tilgerðarlaus. Nú
var hann hinn sleipi og lagni samninga-
maður, með öryggi hins fædda og æfða
diplómatiska snillings. Hann hafði lagt
niður „hershöfðingja“ titil kommissars-
ins. Aflagaði hægri handleggurinn á hon
um, sem var liðalaus eftir að hafa brotn
að við byltu af hestbaki, var jafnan út-
réttur til að heilsa vinum hans inni-
iega, en óvinum og hlutlausum jafnt og
vinum. (Hann hefur aldrei getað gleymt
því, hvernig John Foster Dulles, sem
hitti hann af tilviljun i einum ráðstefnu
salnum í Genf, árið 1954, ygldi sig og
stakk höndum aftur fyrir bak og hristi
höfuðið, þegar Chou ætlaði ósjálfrátt
að rétta honum höndina).
E nginn veit, hversu undrandi og
miður sin Chou varð, þegar hann missti
embætti utanríkisráðherra árið 1958.
Hann hafði haft það ásamt embætti for-
sætisráðherra í níu ár og hafði verið
langsamlega viðíörlasti maður kínverska
Politburo. Einn saman, eða þá í fylgd
með Mao forseta, hafði hann staðið fyr-
ir öllum samningagerðum við Hússa,
hafði verið fulltrúi Kína með miklum
ágætum, við Genfarsamninginn um Indó
kína, 1954, og hafði „stolið senunni“ á
Bandungráðstefnu Asíu- og Afríku-
þjóða 1955. Hann fór um Suðaustur-
Asíu og Indland og honum veittist sá
einstaki heiður að vera samkvæmt
beiðni Moskvu, sóttur í skyndi til Ung
verjalands og Póllands 1956, til að veita
lið rússnesku línunni gegn óþægum fé-
iögum evrópskum, sem skorti blinda
hlýðni við Moskvu.
En hafi um vonbrigði verið að ræða
hjá Chou, hefur 'hann eins og endranær
hræsnað þau af sér, og vissulega hefur
þessi embættismissir hvorki dregið úr
hollustu hans né lagni. Chen Yi, litli,
glúrni marskálkurinn, kann að hafa á
hendi embætti utanríkisráðherra og
völdin heima fyrir, en Chou er enn
kunnur erlendis og hefur blöðin þar sin
megin. Það er eftirtektarvert hrósunar-
efni fyrir styrkleika Pekingstjórnarinn-
ar, og hollustu og traust við „demókrat
iskan centralisma“ henhar, að Chou og
Chen Yi skyldu geta verið samtimis er-
lendis, á ferðalagi um Afríku, Pakistan,
Ceylon og Albaníu (að meðaltali sex
daga í hverju landi), og á meðan rétti
stjórnin við eftir efnahagsleg áföll, hélt
áfram að andæfa stóryfirráðum banda-
manns síns og verndara fyrrverandi, og
ógna Bandaríkjunum með því að fara
rneð ófriði á hendur Suðaustur-Asíu.
I einkalífi sínu er Chou En-lai svo
vel settur að lifa í innilegu og hamingju-
sömu hjónabandi með einni þeirra fáu
kvenna, sem eru í Æðstaráðinu (þó sem
varamaður þar). Teng Ying-chao, sem
nú er Chou tai-tai (frú Chou) er forseti
liins Demókratiska kvennasambands
landsins, og sjálf byltingarmaður.
Samkvæmt ummælum konu sinnar við
kvenrithöfund, sem heimsótti hana, var
Chou ekkert bráðlátur biðill. Hún sagði,
að aliar stúlkurnar í háskólanum hefðu
dáðst að honum fyrir leiklist hans og
íundizt hann „laglegur og hugrakkur",
en honum var alveg sama um þessa að-
dáim þeirra. Hjónaband þeirra var
fjarri því að vera ást við fyrstu sýn.
„Við urðum ekki ástfangin fyrr en eftir
Evrópuför hans; mér liggur við að segja,
að það hafi verið bréfleg ást, og hann
bað min skriflega, en ekki fyrr en eftir
þriggja ára bréfaskipti“.
Þarna var engin hjónavígsla. Sam-
Hæsti
skýja
kljúfur
heims
N ew York — fæðingarstaðui
skýjakljúfanna — eignast bráð-
lega eitt háhýsið í viðbót við hin
óll, sem gnæfa við himin á Man-
hattan.
Þetta er Verzlunarmiðstöð við New
Yoi-k-höfn, sem á að verða lokið við
á árinu 1970. Tveir blikandi turnarn-
ír á henni verða 1350 fet á hæð, eða
10.0 fetum hærri en Empire State-
byggingin, og þar verða 110 hæðir,
en hsest hafur áður verið bygigt 102.
En þessi mikia hæð er ekki eina ný
mælið í sambandí við þennan nýja
slrýjakljúf. Þar verða hinar og þess-
ar verkfræðilagar nýjungar á öllum
hæðum, og nýstárlegt grindaverk
\ erður í báðum turnunum^auk slyng-
legs lyftuútbúnaðar.
S kýjakljúfar eru venjulega
studdir stálgrind að innanverðu, en
a tumum Miðstöðvarinnar verða það
útveggirnir, sem bera lóðrétta þung-
ann og eiga að standast átak vinds-
band þeirra var tilkynnt á fundi með
boðnum vinum, þar sem hjónaefnin
„lofuðu að elska, virða, hjálpa hvort
öðru, hughreysta og ráðgast hvort við
annað, taka tillit hvort til annars, hafa
traust og gagnkvæman skilning — átta
„gagnkvæm“ atriði, sem gilda fyrir hjú
skaparloforð við kínverska giftingu á
kommúnista vísu.
Eina barn þeirra dó skömmu eftir fæð
ingu, þegar Chou tai-tai var að leynast
fyrir Kuomitang og berklaveik í Kant-
on. Á „Löngu göngunni" var hún borin,
mánuðum saman, á sjúkrabörum, en nú
orðið þakkar hún bata sinn erfiðleikun
um í {jpssari árlöngu þolraun.
Heimili Chou er lítil en skrautleg íbúð
aö bakPhinna viðhafnarmiklu ríkisráðs-
byggingu, innan rósrauðra múra For-
boðnu Borgarinnar. Borðstofan, þar sem
þau matast, oftast ein saman, veit út að
húsagarði með glæsilegum peóníúbeð-
um. Við einn vegginn er slagharpa, við
hiiðina á útvarps- og sjónvarpstæki, og
stór brjóstmynd af Mao forseta — með
vörtu og öllu saman — gnæfir yfir
stofuna.
Chou hefur engan smekk fyrir
vestrænni 'list. „Hvað þýðir þetta?“
spurði hann Odgar Snow, og átti þar við
abstraktlist. „Ef það hefur enga þýð-
ins frá hlið. Þar sem byggingin verð
ur laus við allar burðarsúlur að innan
verðu, verður auðvelt að haga inn-
réttingunni eins og hver vill hafa
hana.
.Turnamir tveir risa upp frá fallegu
tcrgi, sem er fimm ekrur að stærð
og þar eru tjarnir, sem byggingin
speglast í. Sjálf byggingin tekur yfir
3 6 ekra svæði á Neðri-Manhattan og
ingu, hvers virði er það þá fyrir þjóð-
ina?“
Choutai-tai ver kommúnurnar og
kvenréttindin, hrósar ' heimilis-
störfum og segir, „að bæði eigin-
inmaðurinn og eiginkonan eigi að bera
ábyrgð á góðu heimilishaldi og uppeldi
barnanna . . . Ég skil ekki, hversvegna
nokkurri konu ætti að veitast það erfitt
að skipuleggja tíma sinn bæði fyrir
heimilisstörf og utivinnu. Ég stjórna enn
heimili mínu. Ég aðgæti þvottinn. Ég
sem matseðil vikunnar fyrir manninn
minn og sjálfa mig“.
Chou forsætisráðherra hefur góðar
gætur á holdafari sínu, en frúin ekki
með jafngóðum árangri.
Eining kínversku fiokksstjómarinnar
er á traustu bjargi byggð. í 30 ár hefur
Politburo unnið með eindrægni, enda
þótt vafalaust hafi verið deilur meðal
æðstu manna (svo sem um kommúnurn
ar, Stóra Stökkið og hagskipulag al-
mennt, óánægju hjá hernum), þá hefur
þessi samstaða jafnan verið varðveitt,
eftir að meirihlutastefna hafði verið
barin saman. Þetta eru seigir gamlir fé-
lagar, sem hafa staðið saman í meðlæti
og mótlæti flestöll manndómsár sín.
Hugsanlegt er, að reyna kunni á þessa
einingu þegar „föðurnum" Mao verður
steypt af stóli eða hann dregur sig í
hlé. Liu getur ekki búizt við áð varð-
veita sömu vanaföstu hollustuna hjá
kostar 350 milljónir dala uppkomin.
Ný endastöð fyrir hraðferðir með
járnbraut milli New York og New
J ersey verður inni í bygigingunni,
en hefur einnig samband við allar
neðanjarðarlínur borgarinnar og svo
verður þama ennfremur stæði fyrir
2000 bíla. Á torginu verður gistihús
með 250 rúmum.
fjöldanum. En það geta aðrir heldur
exki. Þó að Chou væri fús til þess, gæti
hann tæpast rutt Liu úr vegi, nema því
aðeins skoðanamunur innan Politburo,
milli svokallaðra „kenningamanna" eða
„krossfara“ og „skipuleggendanna" eða
„stjórnendanna" sé dýpi'i og víðtækari
en menn grunar. „Kenningamennirnir“
(Mao, Liu og Teng) eru kærulausari og
láta vaða á súðum í efnahags- og skipu
lagsmálum, en „skipuleggjararnir“,
(Chou, Li Fun-chum og Nieh Jung-
shen) eru reglubundnari og forsjálli.
Annars er nú Chou orðinn 68 ára,
enda þótt hann sé gæddur þeim aust-
ræna eiginleika að sýnast tíu árum
yngri, (það hafa verið smámunasamar
deilur um réttan aldur Chous — eins
og líka Lius — og mismunandi komm-
úniskar heimildir segja fæðingarár hans
ýmist vera 1896 eða 1898, og virðist fyrra
ártalíð trúlegra). Hann telst til „skipu
leggjaranna", en sýndi lagni og ráð-
kænsku þegar hann gagnrýndi Stóra
Stökkið óheppilega, svo og skyndistofn
un og skyndiþróun kommúnanna.
Chou nýtur stuðnings skipulagsmanna
og tæknimanna, svo og ungra herfor-
ingja, sem eru hreint ekki vissir um,
að kjarnorkuvopn séu leikfang eitt, sem
hafa smekk fyrir nýjungum, sem þykir
FraimhaŒd á bls. 13.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
34. tbl. 1964