Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1965, Page 1

3. tbl. 24. jaúnar 1965. 40. áxg.

beztu 'kræsingar eins og áðmr, (irykikur
er borinm uim meðal geeta eins og áð-
ur, fíuill eru drukkin eins og áður og
mælt er fyrir miinnum eins og áður.
Um blótveizjlur hér á landi eru ekki
miklar sögur. En í heiðnulögum var
svo- ákveðið, að hver mað’ur skyldi
gjalda tolil til hofs, og skyldi hafa fé
það til mannfagnaðar, þar er blót-
veialur \1oru. Murni þær veizlur
hafa verið með svip'Uðu sniði og í Nor-
egi.
Með krisitniftöfeunni leggjast þessar
blótveizl ur niðuir. í stað hofanna
koama þá kirkjur. Síðan verða brúð-
kaupsvedalur aðailveizlumax, t>g em
yfinleibt haidnar á ki rkj ustöðunum,
því að hjón skyldi ætíð vígja í kirkju
og svo munu að jafnaði hafa verið
bezt húsakynni á kirkjustöðum.
Arni Óla fók saman
á var það uppsaga Þor-
geirs, að allir menn skyldu vera
skírðir á íslandi og trúa á einn
guð, en um barnaútburð og hrossa-
kjötsát skyldu haldast hin fornu
lög. Menn skyldu blóta á laun, ef
vildi, en varða fjörbaugsgarð, ef
vitnum kæmi við. Sú heiðni var
ai tekin nokkrum vetrum síðar.“
Þannig er saigt frá því í Kristni-
Bögu með hvaða skilyrðum íslendingar
köstiuðu Ásatrú og tóku við kristni
árið 1000. Og samkvæmit frásögninni
giltu þau skilyrði ekki neima niokkur
ár, þá voru þau af tekin.
miamnifagna ðar; eldar skyldu vera á
miðju gólfi í hofinu og þar katlar yfir;
síkyildi full um eid bera, en sá er gerði
veizlíuna og höfðingi var, þá skyldi
hann signa fuillið og aJlan blótimatinn,
skyldi fyrsit Óðins full — skyldi það
drekka tid sigurs og ríkis konunigi sin-
um — en síðan Njarðair fuill og Freys
fuill till árs og friðar. Þá var mörgum
mönnum titt að drekka þar næst
Braiga fuill, menn druikku og fuM
frænda sinna, þeirra er heygðir höfðu
verið, og vom það minnd kölluð.“
Eimir ekki eftir að þessu enn í dag?
Menn koma saman í þeíim einum til-
ganigi að eta og drekfca, á borðum eru
S æmiundur Eyólfsson ritaði grein
uim brúðkaupssiði í Tímarit Bók-
menmtaíélaigsins (XVII árg.) og segir
þar meðal annars:
„Lengi fram eftir öldum var hjú-
skapur ekki löglegur, nema fram færi
festar og brúðkaup. Að vísu var hjú-
skapurinn stofnaður og lögibumdinn
með fesitunum, em þó var það brúff-
kaupsdrykkjan með hinum heilögu
roinnium og öðrum ákveðnum siðum, er
gerði hjiúskapinm gildam og löglegam
til full'lnustu. Það giat verið löglegur
hjúskapur ám hjónavigslu, em ekki án
brúðikaupsdrykkju,. og siýnir það hve
fastk; og rótgrónir voru heiðmir helgi-
siðir um lamgan afdiur eftir kristni ....
í kristinrétti Jóns erkilbiskups (1267-
82) er boðið að öll brúðhjón sé vígð
saman í kirkju. En aldrei mátti. l&ta
undan bera að drekka brúðkaiup við
siofnuin hjómabandisins; það var jafn
straniglega bjðið bæði í landslöguim
og guðslögum.“
Má því með nokkrum samni segja,
að brúðkaupsveizlurnar tætki við atf
blótveizlunum og siðimir voru upp-
haflega mjög svipaðir. Skipað var svo
fyrir, að sérstök full skyldi drukkm
í brúðkaupsveiz'.ium, nema hvað nú
voru ekki drukkim fuill Ásamna, heidur
full dýrlinga. Héldust brúðfcaupssið-
imir nokkurn veginn óbi'eyttir fram
undir 1700, nema hvað emm varð breyt-
ing á mininunuim við siðaskiftim. Var
nú fyrst dmkkið velkoimandominmi,
þá heilagsamidaminmi, þá minmi giuðs
íöður, þá Kriistsminmi, þá Maríum-inini.
Og síðan rak hvert minnið ammað, ai-
veg eins og í blótveiziunium.
B rúðkaupssiðir voru mjög marg
brotnir, og þess vegna var hafður
siðamaður í hverri veizlu, að gæta
þess að ailt færi fram eftir settum
reglum. Hanm skyildi og mæila fyrir
ölluim mimnum og sitýra söng. Þótti
þettá mjög yamdásamt starf þegar um
stórveizlur var að ræða, og voru femgm
ir til þess sérstafcir menn, þeir er hæf-
astir þóttu, og varð oft að sækja þá
um langam veg. í kaþólskum áð mum
brúðfcaup venjuleiga hafa byrjað á
sunnudegi, em hjónaví'gsiam var á mánu
degi. Eftir siðaskiftin breyttist þetta
þammig, að brúðkaiup hófst vemjulega á
laugardegi, og var ekki út af því brugð
ið á 17. öld og lamigt fram á 18. öld.
Veizlur stóðu venjulegast þrjá daga,
en þegar meiri háttar menm áttu í hl!ut
stóð veizlam viku. Og þegar séra Jóm
Steingrímsison gifti sig 1753 stóð sú
veizla í háifan ménuð.
Margit höfðu memn sér til sfeemmt-
um-ar í þessum veizlum. Þar var sömg-
ur, hlj óðfæraslátbur, kveðnar rímur og
sumgnar „afmorsivísur“, og var sumt af
því álíka gróft og verið haföi í flom-
Framhald á bls 14.
Þetta virðist ákaflega einfalt. Hin
kristna 'kirkja hefir hér sem anrnars
6taðar orðið að gera nokkrar tiislak-
anir, svo að menn tæki við trúnnl
Þær tilslakanir, sern hér vloru gerð-
ar, hafa í rauminni ekki orðið annað
en bráðaibirgðiaákvæði, meðan hinn
nýi addur var að ftetsia rætur hér, eftir
þessari frásögn Kristnisögu.
En þetta er vililandi Hér er aðeins
átt við þau lagaákvæði, sem nefnd
hafa verið í AJiþingissamþykkt um
kristnitöfcuna. En ótal fneira kom til
greina, sem hvergi var sJuáð, því að
kristnin hefir orðið að slá af kröfum
sínum á mörgum .wiðium hins dag-
Jega lífis. Það sést bezt á því hivað
heiðnar venj-ur, siiðir og hiugmyndir
urðu lífseiiga-r í Jandiniu. Ern einna
skýrast kemur þetta fram í því, að
blótsiðimir héMust við með dálitlum
breytingum, og hafa JiaJdizt við allt
íram á þessa öld.
F ré biótsiðunum sagir svo í
Heimsikrimglu: „Sigurður HJaðajarl
var hinm mesti blótmaður, og svo var
Hákon faðir Jiams; hélt Sigurður jarl
uppi bJótveizlum öllium af íhendi kon-
ungis þar í Þraandalögu.m. Það var
forn siður, þá er blót skyldi vera, að
allir bændur skyldi þar koma sem
hiof var, og flytja þamgað föng sin,
þau er þeir skyldu hafia meðan veizl-
®in stóð. Að veizlu þeirri skyildu allir
micnin öl eiga; þar var og drepinm aJJs-
konar smali og svo hrosis, em blóð það
elit, er þar kom af, þá var það kallað
hlaut, og Mautbotiar það, er blóð það
stóð í, og hlautteinar, það var svo
gert sem stökklar, með þvi skyldi
rjóða staJl-aina ölllu samam, og svo veiggi
hofsins utam og innam, og svp stöfckva
á mennina, en silótur skyJdi sjóða til