Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1965, Qupperneq 11

— - Hann
Siggi lætur
þá ekki
drekka sig
undir borðið!
Hve mikið
getur hanm
drukkið á
einu kveldi? .
— Hann
getur drukk-
ið ailt sem
borgað hanm! fyrir
— Hvað
'kitlar svona? þær
Á erlendum bókamarkaói
Ævisögur
Louis XIV. Vincent Cronin.
Collins 1964. 36s.
í íslenzkum miðaldaþýðingum
er talað um „Frakkland hit góða“.
Þessú góða landi stýrði sá kon-
ungur sem er efni þessarar bókar
í 72 ár, fyrstu árin ráku hans nán-
ustu og þeirra ráðgjafar embættið
en hann tók við strax og vit og
þroski leyfði. Enginn konungur
hefur verið konunglegri en Lúð-
vík XIV. Hann var fæddur 1638
og lifði barnæsku sína í skugga
valdastreitu og borgarstyrjalda,
óróa og upplausnar. Minningarn-
ar um það tímabil hafa styrkt
hann I þeirri vissu að farsæld rík-
isins byggðist á góðum friði og
öryggi. Fáir þjóðhöfðingjar hafa
markað jafn sterkt sinn tíma og
verið tákn hans sem Lúðvík XIV.
Hann var drottins smurði, þáði
völd sín frá guði og var ríkið.
Þótt hann væri hafinn yfir aðra
menn sem slíkur, voru skyldur
hans við guð, sjálfan sig og þegna
sína slíkar að ofurmannlegar
máttu kallast. Hann var mjög sam
vizkusamur landstjórnarmaður,
vann reglulega meginhluta dags-
ins að landstjórnarmálum og
hafði náið eftirlit með öllum mál-
um ríkisins; hann var bæði þjóð-
höfðingi og forsætisráðherra.
Hann var hvatamaður margra
hinna þörfustu framkvæmda og
hafði einstakt lag á því að velja
sér dugmikla aðstoðarmenn. Hann
hafði ágætt vit á bókmenntum og
það má þakka honum Moliere,
hann var lítt þekktur höfundur
þar til konungur kynntist verk-
um hans og dró hann út úr skugg
unum fram á sviðið. Margar glæst
ustu byggingar sem reistar hafa
verið I Frakklandi voru reistar að
hans írumkvæði, hann mótaði
ekki eingöngu Frakkland um sína
daga, heldur og það Frakkland,
sem við þekkjum nú á dögum.
Hugsi menn sér Frakkland án
Versala og París án Invalidahall-
arinnar.
Utanrikispólitík hans varð
Frakklandi ekki til þeirrar gæfu
eem hann ætlaði. Þau stríð sem
kviknuðu af þeirri pólitík drógu
mátt úr ríkinu og urðu konungi
til lítillar frægðar.
Lúðvík XIV varð nánast aldrei
misdægurt, líkamlega var hann á-
gætlega byggður og vel íþróttum
búinn, góður veiðimaður og hesta
maður ágætur, þoldi manna bezt
að sitja daglangt á hestbaki. Hann
var með fádæmum matlystugur,
morgunverður konungs myndi
nægja sem dagkostur flestum
mönnum. Hann fór ekki varhluta
af lífsþorsta Búrbónanna, var
nokkuð upp á kvenhöndina, en lét
slík ævintýri aldrei hafa áhrif á
stjórnarathafnir sínar.
Lýsing höfundar er einstaklega
ljós og lifandi. Bókin er mjög
læsileg enda valin sem mánaðar-
bók af ýmsum bókafélögum. Höf-
undur er sonur A. J. Cronins,
sem margir munu kannast við.
Skáldsögur
A Single Man. Christopher Isher-
wood. Methuen, 1964. 18s.
Næstsíðasta skáldsaga Isher-
woods, „Down There on a Visit“,
fjallaði um undirdjúp mannlegr-
ar sálar, sú saga gerðist í London,
Berlin, Grikklandi og Kaliforníu
og spennti yfir röskan aldarfjórð-
ung. Þessi bók gerist öll á einum
degi en fjallar um svipað efni.
Aðalpersónan, Georg, er miðaldra
prófessor í ensku og býr I Los
Angeles. Hann rekur ævi sína og
minningin um vin hans, Jim, sem
fórst í bílslysi, sveimar sí og æ I
meðyitund hans, en þrátt fyrir
það að Jim var honum bæði vin-
ur og kona, leitar hann afþrey-
ingar þar sem færi er. Þessi saga
er ákaflega opinská um efni sem
helzt er rætt í skúmaskotum og
af sálfræðingum og læknum. Bók-
in er einnig bráðfyndin á köflum
og endar með því að prófessorinn
rekst á einn nemenda sinna á
illa ryktuðum bar niður við
fljótið.
Furneral in Berlin. Len Deighton.
Jonathan Capé, 1964, 18s.
Hér er kominn réyfarahöfundur,
sem sumir en-skir gagnrýnendur
telja standa flestum öðrum fram-
ar. Þetta er þriðja bók hans, hin-
ar eru „Ipcress File“ og „Horse
under Water“. Sagan gerist í Ber-
lín, beggja megin múrsins er
makkað og njósnað. Rússneskur
herforingi býðst til að selja vestr-
inu snjallan rússneskan vísinda-
mann fyrir góða borgun. Það er
sett á svið jarðarför og við þá
sorgarathöfn gerast ýmsir kátleg-
ir atburðir. Aðalpersóna bókar-
innar, hinn ónefndi snillinjósn-
ari, á að táka á móti vísindamann-
inum eftir jarðarförina, en hér
kemur hængur, kvendið Samant-
ha Steel kemur í spilið. Andrúms-
loftið I bókinni minnir stund-
um á „Farewell to Berlin" eftir
Isherwood, nema hvað hér er
atburðarásin hraðari og spennan
meiri en í þeirri ágætu bók. Og
að síðustu kemur höfundur
manni heldur en ekki á óvart.
Þetta er mjög góður reyfari.
The Neigbbour's Wife. Twelve
Original Variations on a Theme.
Ed. by James Turner. Cassell,
London 1964. 21 s.
Hórdómur er rithöfundum góður
efniviður, einkum smásagnahöf-
undum. Tilefnið fellur vel að smá-
sagnagerð, laumuspilið, ást í
meinum og mein eftir munað.
Góð smásaga á að vera knöpp og
og skýr og þar er þetta þrennt:
upphafið, atburðirnir og lokin.
Boccasío, Maupassant og Maug-
ham hafa notað þetta efni í smá-
sögur og svo ótal margir fleiri.
Þessi bók er safn tólf nútímasmá-
sagna út af þessu efni. Þetta safn
James Turners sýnir hin marg-
víslegu tilbrigði og fjölbreytni
þessa efnis. Sumar þessar sögur,
eins og „Love Letter" eftir
Doris Lessing, eru fagrar og fín-
gerðar, aðrar átakanlegar og kát-
legar í senn, svo sem „The Long
Walk Horne" eftir Rosemary
Timperley. Aðrar eru hreinar sál-
fræðistúdíur eins og „The Green,
Green Field“ eftir Joan Stubb.
Allar eru þær sögur ura ást, hat-
ur, morð, tilfinningabrjálæði,
fals, svik og harma. Þær eru frá-
brugðnar hver annarri, fjölbreyti-
legar og hver höfundur fjallar
um efnið á sinn hátt, og verða þær
því um leið nokkur lýsing á höf-
undinum. Bókin er einstaklega
læsileg og verður manni minnis-
stæð.
Jöhann Hannesson:
P ’• V' | l æM ÞANKARÚNIR
ÞAÐ VAR molluhiti og myrlcur að kveldi hins 14. ágúst
1945 í Chiungkmg, lúlct og önnur sumarkvöld á þessum
breiddargráðum þegar tunigl er ekki á lofti. En skyndilega
breyttist allur blær á þeasari skuglgalegu og suindurtættu
höfuðborg Kínverja á styrjaldarárunum. Himinninn uppljóm-
aðist á svipstundu af ljósbeii''U!m frá ljóskösturuim, . sera
stóðu á fjöllum og hæðum kringum boa'gina, líkt og von
væri á hundruðum fjandsamílegra sprengjuiflugvéla, sem
ætluðu að láita oss, sem þar vomm, kenna á tortímingarva.ldi
sínu, eins og off haifði gerzt áður í möi'gum borgum jarðar-
innar í síðari heimsstyrjöld. Hundruð litilla, skugigalegra
inngöngudyra utan á hæðum og hó um bentu mönmum á
hvert flýja skyldi ef óvinimir gerðu árás Venjulega voru
ljóekastarar notaðir til að elta uppi óvinaflugvéliar í myrkri,
svo að verjendur gætu miðað á þær og sem þeim skpt, seon
þó sjaldan hittu í mark.
En þetta kveld urðu ljóskastararnir að leikföngum. Þeir
luku þjónuistu sinni með því furðulega verki að letra stóra
stafi á svart himinhvolfið. Allir stafirnir voru líkir að gerð,
en mismiunandi að stærð. Það voru eintóm „V“ sem skrifuð
voru, en „A“ brá þó stundum fyrir þegar líniur skiárust. Hér
voru á ferðinni merki siigursins. Önnur hei.msstyrjöld var
á enda í fjarlægum Austurlöndium, en þar töldu menn að
hún hafi byrjað við Marco Polo brú í Peking þann 7. júlí
1937. Hátt á þriðja þúsund daga hafði þassi styrjöld staðið.
Daglblað eitt í Austurlöndum, sem ég geymi enn, minntist
viðburðanna við Marco Polo brú þegar stríðið hafði staðið
1 950 daga — það er rúmlega þriðjungur stríðstímans austur
þar — og áleit að þá hefði það þegar klsstað 20 mikjónir
mannslifa. Var þó sá þriðjungur styrjaildarinnar einna spak-
legast-ur.
Tíðindi höfðu borizt eftir að dimmt var orðið um að
Jápan hefði giefizt upp og stríðinu væri lokið. Hæglátur
kliður færðist um borgina. Menn fóru út — og báru Mtil
böm sín út til þess að horfa á sigurtáknin „V“ og „W“ og
spyrja tíðindi, því fáir höfðu sírna og fréttir voru óljósar.
Vonir vöknuðu í brjóstum mann.a, vonir um að geta ein-
hvern tíma farið úr bættuim tötmm og fengið sér mannsæm-
amdi föt. Vbn um að fá nægilegt að borða og geta serat
börn í skóla. Út var gefin tilkynnimg um að hai’da skyldi
sigurhátíð í þrjá daga, og fór hún fram með hinni mestu
spekt og stillimgu. Ég gekk um göturnar, en minnist þess
ekki að hafa séð einn einasta drukkir.n Kínverja þar í
borginni, og var þó tala þeirra' á þriðju millljón. Siðtfláguð
þjóð, þrautseig, en fiáitæk, tötrum klædd cig þreytt, hélt
hátíð til minningar um átta ára blóðuga barátitu fyrir sjálf-
stæði sínu. — ,,Ming-you“ — þjóðarvinir eða iýðvinir var
það heiti, sem Kínverjar notuðu þá um oss vestræna menn —
og reyndu margir af oss að vinna til þess að katfna ekiki
undir því maifni.
Kjarnasprengjan hatfði unnið sitt verk fyrir nokkm.m dög-
um. Spádómur Chiang Kai-Sheks um að styrjöldin yrði vís-
inda’eg Var uppfylltur etftir mörg ár. Um sprengjuna vissi
ailmenningur lítið annað en að hún var stór og hafði knúð
Japan til að gefaist upp í stríðinu, en sú uppgjöif var hin
fyrsta í allri þeir-a löngu sötgiu. — Nú verður kjamasprengj-
an tvítug á þessu ári, og er hún svo mikið vísindalegt af-
reksverk að hún verðskuildar að hennar verði minnzt og að
til hennar verði hugsað.
Vísindalegt afmæli hennar er þann 16. júlí. Þann dag
samnaði hún nokkuð atf maetti sínum þegar hún var fyrst
sprengd í Alamogordo. Auk þess á hún tvö hernað'arafmæli
á sama somri, annað þann 6. áigústf, hitt þann 9. ágúst. Að
tiiitölu við fóllksfjölda Hirosihima o,g Nagasaiki varð rnann-
tjónið meira í síðametfndri borg en hinni fyrri — en á
það minmast, menn sja.Idan — og málega aldrei þeirra milll-
jónatuga, sem búið var að deyða eða limlesta í styrjöld-
inni áður en sprengjunni var varpað.
Öll stríð hér eftir verða vísindaleg og tæknileg í ríkara
mæli en áður, jafnvel þótt kjarnasprengjan verði eklci not-
uð, né yngri systir hennar, vetnissprengjan — eða hin alllra
yngstfa. Hér á það við að vísindin efla alila dáð, ekki síður
en á öðrum sviðum.
Friður verður hér etftir eins og liingað til „siðferðilegur'‘
friður, þótt ekki sé þar fyrir víst að hann vei-ði siðgóður,
ef rétt er sú skoðun að óttinn knýji menn til að haldia hann
víðast hvar á jörðinni. Ef óttinn skapar ábyrgðartiilfinningu,
en tryllir menn ekki, þá er hann þó ekki gildislaus.
3. tbl. 196o.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H