Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1965, Qupperneq 12

Picasso og C’laude
PICCASSO
Framha.ld aí bls. 4.
sjá neitt stórkostlegt sem ekki er jafn-
fi’a'mt h-ryUilegt að sumu leyti. Snilid
Einsteins haíði Hiroshima í för með
sér.“
Ég sagði honuim, að oft hefði mér
dottið í hug, að hann væri djöfullinn
sjálfur, en nú vissi ég það. Hann kip-
raði saman augun.
„Og þú .... þú ert engill," sagði hamn
1 fyrirlitningartón, „en enigill úr heita
staðnum. Fyrst ég er djöfullinn, ert þú
einn þegna minna, og ég ’held ég verði
að brennimerkja þig“.
Uann tók vindiinginn, sem hann
var að reykja og þrýsti honuim á hægri
kinnina á mér og hé't honum þar föst-
um. Hann hefur sjálfsagt búizt við, að
ég mundi hörfa undan, en ég ákvað að
gera honum ekki þá ánaegju. Eiftir
laniga stund, að mér fannst, tók hann
vindílinginn frá. „Nei“, sagði hann,
„Þetta var ekki skynsamlegt. Ef út í
það er farið, kann mig enn að langa
til að þorfa á þig“.
Við lögðum af stað tii Parísar naesta
dag. Pablo vildi heizt aidrei sitja í
aftursaetinu, svo að við sátum bæði
írammi í hjá Marcel, bílstjóranum.
Pablo sat í miðjunni. Marcel tók þátt
í samtaiinu, eins og ökkert væri. Öðru
hverju fór Pablo að karpa við mig um
þetta sama efni, að ég kæmi og faeri
að búa með honum. Marcel leit þá oft
til okkar og brosti, en einstöku sinnium
skaut hann inn í samtalið einhverju á
þessa leið: „Ég held, að hún hafi alvag
á réttu að standa. Leyfðu henni að fara
heim til sín núna. Gefðu henni svo-
lítinn umhugsunarfrest“. Og Pablo hlust
eði alltaf á tillögur Marcelis. f»ví fór-
un við beint heim til ömmu minnar,
þegar til Parísar kíom, án þess að Pablo
gerði nokkra athugasemd við það. En
upp frá þeirri stundu var hann kom-
inn að efninu fyrir alvöru, og gerði
*itt bezta til að fá mig á sitt'mál.
Þegar ég hitti Pablo fyrst, vissi ég
•ð hann var eitthvað meira en í venju
legri stærð — var eitthvað tii ao ‘akast
á við. Tilhuigsunin virtist stundum ætla
að bera mig ofurliði, en sjáifur óttimn
getur verið yndisleg kennd. Því var það
að enda þótt óg hefði það á tilfinning-
unni, að þetta væn svo ójaín ieifcur,
bS ég ætti á hættu herfilegan ósigur-
u>r, þá var þetta áskorun, sem ekki var
«nnað hægt en að taka.
]\ ú orðið var ég iíka farin að
vita, að enda þótt Pablo hefði notið
tilbeiðslu heimsins í að minnsta kosti
30 ár áður en ég kynntist honum, þó
var hann einhver mesti einmani innan
þessa innra heims, sem lokaði hann
af frá þeim herskara aðdáenda og já-
bræðra, sem umkringdu hann,
„Vitanlega kann fólkið vel við mig
og meira að segja eiskar mig“, kvein-
aði hann einn dag síðdegis, þegar ég
var að reyna að fá hann út úr örvænit-
imgunni, sem virtist yfirþyrma hann,
þegar ég kom til hans. „En þeim þykir
vænt um kjúklinga á alveg sama hátt
Af því að ég seð þá. En hver seður
mig?“ Ég sagði honum það nú ar.drei,
en það hélt óg, að ég gæti. Ég vissi, að
ég gat ekki borið alla þessa einveru-
byrði, sem hann virtist stundum ætla
að kikna undir, en ég vissi, að ég gæti
Hétt hama með nærveru minni.
En það sem ég setti aðaillega fyrir
mig var að þurfa að yfirgefa ömmu
mína. Hvort hún hefur skynjað þennan
vanda, sem ég var stödd í, veit ég ekki,
en rétt stkömmu áðtir hafði bún sagt
við mig: „Ástin flyzt eðlilega frá einni
kynslóð niður til þeirrar næstu. En þú
ert að gera alveg það gagnstæða. Þú ert
að reyna að synda móti straumnum.
Hvað er það í eðlilegum straumi ár-
innar, sem hafur hneykslað þig svo
mjög, að þú sért að reyna að synda
móti straumnum, jafnvel móti tíman-
um? Þú hliýtur að vita, að þú hlýtur
að lúta í lægra haldi, jafnvel áðux en
þú byrjar. Mér þykir vænt um þig og
ég býst við, að þú sért að hilýða lögum
veru þinnar.“
E g býsf ekki við, að ég hefði get-
að gert hanni það skiljanlegt, að fyrir
mér var aldursmunurinn minnsta á-
hyggjuefnið. Það var ekki einasta, að
mér fannst Pablo aiUs ekki gamall, held
ur fannst mér hann beindínis unglegri —
þroskaður en kröftugur — en ýmsir af
jafnaildra kunningjum mínum. En það
var fyrst og frenvst þetta, að frá
þeirri stundu, sem ég kynntist honurn,
hafði ég séð, að við töluðum sama mál-
ið og það gerði aldursmuninn að engu
hafandi. Og þar eð ég vissi mætavel,
hvað hún hefði sagt við mig og ekki
getað breytt afstöðu sinni, þá varð ég
að læðast burt eins og þjófur ó nóttu,
bara fara út, án þess að koma aftur, en
senda henni bréf næsta dag.
Þetta gerðist sem hér segir: Eitt kvöfld
snemma, undir maíílok 1946, þegar ég
var reiðubúin að fara úr húsinu hjá
Picasso og heim til ömmu minnar, tók
Pablo aftiur — eins og næstum dag-
lega — að nauða á mér að segja skilið
við ömniu mina og vera hjá sér. Hann
fcétt því fram, að ef tvær manneskjur
byggju ekki saman tækj-u þær að fjar
lægjast hvor aðra. Hann sagði, að við
hefðum þegar gengið eins la.ngt og við
hefðum getað í sambandi okkar, án
þess þó að búa saman, og ef við breytt
um ekki til, mundi allt hrynja í rúst.
„Á þeim aldri sem þú ert, féjlurðu
bara í hendurnar á einhverjum öðrum,
fyrr eða seinna, og ég er ekki beinlínis
hrifinn af þvi. Og ef litið er á addur
minn verðurðu að gera þér ljóst, að
einihverntíima þegar hugleysið grípur
mig hljóti ég að segja við sjáifan mig,
að mér væri betra að breyta til. Svo að
ef óg er þér nokkurs virði, verðurðu
að ákveða þig að korna og búa með mér,
þrátt fyrir alla erfiðleikana. Hverjir
sem þeir kunna að vena, eru þeir að
minnsta kosti skárri en vandamáiin í
sambandi við að lifa aðskilin.“
E g svaraði, og ef til vill óþarf-
lega léttúðlega, að þessu væri einmitt
öfugt farið: ef ég léti undan, hlytist
ekki annað af því en illt eitt. Pablo
varð öskuvondur. Hann var með á sér,
eins og ofit endranær, leðurbelti eins
og sveitalögregluimenn nota. Hann
leysti það og dró það úr buxunum og
reiddi það á lofit eins og hann ætlaði
að hýða mig. Ég fór að hlæja. Hann
varð ennþá verri og æpti: „Er ég þá
einskis virði í lífi þínu? Er þetta ekkert
annað en skrípaleikur hjá þér? Ertu
svona tilfinnin(galaus?“ En því hærra
sem hann æpti, því meira hló ég. Ég
hef líklega alveg verið búin að sleppa
mér, en mér fannst að ég væri að horfa
á þessa senu eins og hver annar áhorf-
andi.
Loksins stillti hann sig. Hann setti
upp móðgunarsvip. „Hver hefur nokk-
urntíma vitað nokkurn hlæja þegar
svona stendur á?“ sagði hann. „Það get
ur verið ágætt að hafa skopskyn, en
mér finnst þú fara með það út í öfgar“.
En svo var hann allfi í einu eins og
uppgefinn og niðurdreginn. „Þú ert allt
af að hafa áhyiggjur af henni ömmu
þinni,“ sagði hann. „Ég er næstum eins
gamal'l og hún. Þú ættir heldur að
hafa áhyiggjur af mér. Ég þarfnast þín
og ég er orðihn þreyttur á að vera án
þín.“ Og svto bætti hann við, dálítið
hvassar: „Og úr því að ég get ekki án
þín verið, verðurðu að koma og búa
með mér.“
Þessa mynd af Frangoise gerffi Picasso
1949.
Ég sagði, að mér þætti þessi rök-
semdafærsla hans svo barnaleig og ofs-
inn í honum svo aumkunarverður, að óg
gæti ekki annað haldið en að hann
elskaði mig mjög heitt, úr því að hon-
um færist þessi látalæti svona klaufa-
lega. Ég sagði, að ef hann elskaði mig
svona mikið, skyldi ég koma og búa
með honum. Ég só, að hann varð hálí
vandræðalegur, að ég skyldi svara hon
um á þessum grundvelli, en haim gat
ekki rökrætt sig út úr þessu, sem hon-
um hefur hlotið að finnast snöggiur og
óvæntur sigiur. Hann sagði ekki annað
en þetta: „Gættu þín bara aff gieytna
ekki því, sem ég var að segja uim skop
skynið þitt“.
E g varð því þama kyiT, án þess
oð kveðja nokkurn eða gera grein fyrir
fjarveru minni, og hafði ekki annað fata
en gamalt pils og peysu, sem ég stóð
í. Næsta dag skrifaði ég ömmu minni
og eins mömmu minni til að útskýra
fyrir þeim fjarveru mína, án þess þó
að segja beiniínis, hvar ég væri, eða
hvað ég hefði fyrir stafni, að ég hefði
ákveðið að fara að heiman og taka upp
aðra lifnaðarháttu, og að þær mundiu
heyra frá mér seinna og skyldu ekki
hafa neinar áhyggjor. Pablo las mér
bréfin fyrir, enda var ég í svipinn alls
ófær um að segja nokkuð fró eigin
brjósti.
Fyrsta mánuðinn sem ég bjó með
Pablo fór ég aldrei út fyrir hússins
dyr. Mestallan timann sat ég í vinnu-
stofunni og horfði á hann teikna og
mála.
„Ég nota næstum aldrei fyrirmynd,
en úr því að þú ert hér á annað borð,
væri kannski rétt að reyna það“, sagði
hann við mig 'einn dag síðdegis. Svo
tók hann upp stóra teiknibiokk og gerði
þrjár teikningar af höfðinu á mér. Þeg-
ar því var lokið, athugaði hann mynd-
irnar, en hleypti síðan brúnum.
„Það er ekkart gagn í þessu“, sagði
hann. „Þetta vill ekki koma“. Svo reif
hiann myndimar sundur.
Næsta dag sagði hann við miig: „Það
væri réttara að þú sætir fyrir mér
nakin“. Þegar ég hafði afklætt miig,
lét hann mig fara út að dyrunium og
standa þar þráðbeina með handlegg-
ina niður með síðunum. Að undantekn
um sólargeislunum, sem kornu inn um
hágluggann til hægri við mig, var
þama jöfn, dauf birta, sem nálgaðist
sbugga. Pablo gekk frá mér, ein þrjú
eða fjögur skref, og virtist spenntur og
fjarrænn. Hann hafði efcki aiugun af
mér eitt andartak. Hann snerti ekki
teiknifojokkina og var ekki einu sirmi
með blýant í hendinni. Mér fannst
þessi stund lengi að líða.
L oksins sagði hann: „Nú sé ég,
Jivað ég þarf að gera. Þú getur klætt
þig aftur. Þú þarft ekki að sitja fyrir
lengur“. Meðan ég var að klæða mig,
sá ég, að ég var búin að standa þama
í meira en Mukkuitima.
Daiginn eftir tók Pablo til við teikn-
ingar af mér í þessum stellingum, eftir
minni. Hann gerði lika flokk eilleflu
steinprentana af höfðinu á mér og á
hverja þeirra setti harnn ofur-
lítinn fseðin-garblett undir vinstra auga
og teiknaði hægri augnabrún eins og
sperru.
Samia dag byrjaði hann á myndinni
af mér, sem hann kal'Laði síðar „Blóm-
konuna". Ég spurði hann, hvort hon-
um þætti nokkuð verra ef ég horfði á
hann. „Alls ekki“, sagði hann. „Ég er
meira að segja viss um, að það hjálpar
mér /ið verkið, enda þótt ég hafi enga
þörf á, að þú sitjir fyrir.“
Næsta mánuðinn horfði ég á hana
rnála, ýmist andlitsmyndir eða kyrra-
lífsmyndir. Hann notaði ekki litaspjaldi.
Hægra megin við hann var bbrð þakið
dagblöðum og þrjár eða fjórar stónar
dollur, fullar af pensdum, sem stóðu 1
terpentínu. í hvert sinn sem hann tók
pensil, þurrkaði hann aif hon-um á dag-
blöðunum, sem voru öii-1 útötuð 1 öll-
um regnbogans litum.
Hann gat staðið frammi fyrir lérefit-
inu í þrjár fjónar kluklouistunidir sam-
fl-eytt. Hann gerði engar óþaj-fahreyf-
ingar. Ég spurði hann, bvort hann yrðl
ekki þreyttur að standa svona hreyf-
ingarla-us á s-ama blettin-um. Hann
hristi höfuðið. „Ned. Þessvegna verða
málamar svona gaanlir. Þegar ég vinn,
skil ég lákamanin eftir utan dyra, á
sama hátt og Múhameðstrúarmena
skiflja eftir skóna, þegar þe*r gang*
í moökuna."
Stimdum gefldc hann yfir í hinn end-
ann á vinnuistoffiunni og settiat niður I
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
S. tbl. 1963.